ABD’nin gündemindeki USAID, memleketler arası medya operasyonlarında da rol aldı

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

ANKARA (AA) – USAID’in 30’u aşkın ülkede 6 bin 200 gazeteci ve devlete ilişkin olmayan 707 basın organı ve medya alanında faaliyet gösteren 279 sivil toplum kuruluşuna fon sağlamasının yanı sıra ABD merkezli Politico ve New York Times üzere Demokratlara daha yakın medya kuruluşlarına fon aktardığının öne sürülmesi tartışılmaya devam ediyor.

Trump ve Amerikalı iş insanı ve X’in sahibi Elon Musk’ın başında bulunduğu Hükümet Verimliliği Departmanının (DOGE) USAID’e açtığı savaş ise Ajansın kapatılması gerektiği tarafındaki gayretler yoluyla sürüyor.

Politico isimli haber portalının son periyotta farklı federal kurumlardan 8,1 milyon dolar ödeme aldığını gösteren paylaşımı gündeme getiren Musk, misal halde Associated Press (AP) haber ajansına ve New York Times (NYT) gazetesine yapıldığı belirtilen ödemelere de reaksiyon gösteriyor.

Öte yandan Politico haber portalının yöneticileri, yazılı açıklamayla Musk’ın bu argümanlarını, hükümetten fon alınmadığı ve yalnızca “abonelik hizmetinin” karşılığı olduğunu belirterek reddediyor.

NYT, “2 milyon doların” abonelik fiyatı kapsamında alındığını belirtiyor

İddialarda ismi geçen NYT’nin Sözcüsü Charlie Stadtlander ise 2024’te hükümetten “abonelik ücreti” olarak 2 milyon doların altında para alındığını belirtiyor.

Bir düzenleme yoluyla 1 milyondan fazla ordu işçisi ile ailelerine erişim sunulduğunu kaydeden Stadtlander, “Bu yetkililer ve başka kamu vazifelileri, milyonlarca başka Amerikalı üzere, bağımsız gazeteciliğimiz aracılığıyla dünyayı daha düzgün anlamaya çalışıyorlar.” sözünü kullandı.

Öte yandan fonlama savları, dikkatleri USAID’in geçmişindeki pek çok muhalif teşebbüse yöneltti.

Küba’nın Twitter’ı “ZunZuneo”nun kurulmasında USAID izi

AP’nin 2014’te ABD’nin “Küba Twitter’ı” olarak bilinen ZunZuneo’yu kurdurduğunu ortaya çıkarmasıyla, USAID’in bu alandaki ifşaatının birinci ateşi yakılmış oldu.

Buna nazaran, ABD hükümeti, Küba’daki komünist hükümeti “yıkmak” üzere Elon Musk’ın satın almasıyla ismi X olarak değişen Twitter gibisi toplumsal paylaşım ağının kurulmasını planlamıştı.

2010’da kurulan ve “Sinek kuşunun ötüşü” manasına gelen “ZunZuneo” Projesi’yle ilgili binden fazla evrak ele geçiren AP, iki yılda 40 binden fazla abone çeken toplumsal paylaşım ağının, denizaşırı ülkelerdeki paravan şirketler tarafından kurulduğunu ve para transferinin de Cayman Adaları’ndaki bankalardan yapıldığını ifşa etmişti.

Ele geçirilen birtakım evraklar ve yapılan görüşmeler, USAID’in Küba’daki toplumsal paylaşım ağı ile alakasını örtbas için büyük efor harcadığına işaret etmişti.

Sosyal paylaşım ağı ile evvel gençlerden oluşan izleyici kitlesinin oluşturulması, daha sonra bu kitlenin hükümet tersi aksiyonlar için örgütlenmelerinin amaçlandığına işaret edilerek, bu platforma ABD hükümeti tarafından desteklendiğini bilmeden abone olan on binlerce kişinin Amerikalı yetkililerin bir gün siyasi gayelerle kullanmak üzere haklarında şahsî bilgi topladığının da farkında bulunmadığı belirtilmişti.

Ülkedeki internet kısıtlamalarını delen ve “Küba’nın Twitter’ı” olarak tanınan toplumsal paylaşım ağı, üyelerine siyasi şov düzenlemek için de kullanılabilen kısa ileti hizmeti sunuyordu.

Muhaliflerin şov düzenlenmesi için örgütlenmesi

AP’nin dokümanları, toplumsal medya projesinin merkezi Washington’da bulunan “Creative Associates International” şirketinin yaklaşık 500 bin Kübalının cep telefon numarasını ele geçirmesinin akabinde başladığını gösteriyordu.

Numaraların nasıl elde edildiği bilinmezken birtakım evraklar, bunların Küba’da devlet denetiminde bulunan kuruluştaki bir kaynaktan yasa dışı sağlandığına işaret ediyordu.

ZunZuneo’nun, Küba hükümetinin dikkatini çekmeden halk ortasında yavaşça yayıldığını gösteren dokümanlar, projeyi uygulayanların toplumsal medya platformunun son olarak muhaliflerin örgütlenebileceği, siyasi şovlar düzenleyebileceği ya da “devlet ile toplum ortasındaki güç istikrarının yine tartışılabileceği” seviyede kitlelere ulaşmasını umut ettiğini kanıtlıyordu.

Öte yandan USAID, ZunZuneo Projesi’nin Eylül 2012’de hükümet ödeneğinin kesilmesinin akabinde durdurulduğunu açıklamıştı.

Projenin ardında olduğu düşünülen, dönemin ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı Lideri Rajiv Şah, bunun “gizli bir program” olmadığını, lakin ilgili bireyleri korumak emeliyle “bazı kısımlarının gizlice yapıldığını” söylemişti.

Panama Evraklarını ortaya çıkaran OCCRP’ye USAID’in katkısı

Organize Kabahat ve Yolsuzluk Raporlama Projesi (OCCRP), Panama ve Pandora Evrakları, Pegasus Projesi üzere geniş çaplı doküman ve bilgi sızıntılarını dünya gündemine taşıyan önde gelen araştırmacı gazetecilik kuruluşu olarak biliniyor.

Merkezi Panama’da bulunan hukuk firması Mossack Fonseca’ya ilişkin 11,5 milyon evrakın 2016’da “Panama Belgeleri” ismi altında yayımlanması, birçok ülkede yolsuzluk soruşturmalarının açılmasına ve birtakım üst seviye istifalara sebep olmuştu.

“Panama Belgeleri” olarak basına sızdırılan evraklarda çok sayıda kişi ve şirketin memleketler arası vergi kaçakçılığı, kara para aklama, milletlerarası yaptırımları delmek üzere gayelerle off-shore şirketler ve hesaplar üzerinden finansal süreç yaptıkları öne sürülüyor.

2024’ün son ayında ise Fransız haber sitesi Mediapart ve ortaklarının yaptığı araştırma, OCCRP ile ABD idaresi ortasındaki kimi ilgileri gündeme taşıdı.

Mediapart’ın araştırmasına nazaran, ABD Memleketler arası Narkotik ve Kanun Uygulama İşleri Ofisinin (INL) verdiği fonla, Balkanlar’daki organize kabahat ve yolsuzlukları araştırmak için 2006’da Bosna Hersek’in başşehri Saraybosna’da kurulan OCCRP’nin fonlama işleri, 2008’de USAID’e devredildi.

ABD fonu

Mediapart’a nazaran OCCRP’nin sitesinde ABD Dışişleri Bakanlığı ve özellikle de USAID’den fon aldığı yer alsa da boyutu açıklanmıyor.

Araştırmaya nazaran OCCRP, kuruluşundan bu yana ABD hükümetinden 47 milyon dolar aldı.

Buna ek olarak Avrupa Birliği’nden (AB) 1,1 milyon dolar alan OCCRP, 7’si İngiltere, 4’ü İsveç’ten olmak üzere Danimarka, İsviçre, Slovakya ve Fransa dahil 6 Avrupa ülkesinden 14 milyon dolar fon sağladı.

OCCRP’ye USAID’in kısıtlama getirdiği iddiası

Araştırmaya nazaran, bugün de Washington idaresinin hala kuruluşun bütçesinin yaklaşık yarısını sağladığı savlarının yanı sıra OCCRP’nin ayrıyeten Washington’ın sağladığı fonları ABD’ye karşı araştırmalarda kullanma hakkı bulunmuyor.

Mediapart’ın araştırmasında ise en büyük sorunun bu bağışın belli şartlarının bulunması olduğu belirtiliyor.

Mediapart’a konuşan USAID yetkililerinden Shannon Maguire, OCCRP ile USAID ortasındaki “işbirliği sözleşmesi”ne nazaran USAID’in, kuruluşun yıllık çalışma planı üzerinde kelam hakkına ve kilit işçinin atanmasında veto hakkına sahip bulunduğunu söylüyor.

Araştırmada ayrıyeten OCCRP’nin, ABD hükümetinden muhakkak başlı ülkelere yönelik araştırmalarda kullanılmak üzere fonlar kabul ettiği öne sürülüyor.

Mediapart’ın bilgilerine göre, ABD Dışişleri Bakanlığı 2015 ile 2019 ortasında OCCRP’ye “Rus Medya Alanını Dengeleme” olarak isimlendirilen projede kullanılmak üzere 2,2 milyon dolar, 2019 ile 2023 ortasında da Rusya ve Çin’in de dahil olduğu “Avrasya’da Araştırmacı Gazeteciliği Güçlendirme” Projesi’nde kullanılmak üzere de 1,7 milyon dolar bağışladı.

OCCRP’den araştırmaya tepki

Araştırmada ayrıyeten OCCRP Eş Kurucusu Drew Sullivan’ın, Mediapart ve bu araştırmayı yapan başka medya kuruluşlarına karşı yasal süreç başlatılacağını söylediği belirtiliyor.

Sullivan’ın ayrıyeten araştırmanın yayımlanmaması için yakın olduğu kuruluşlara baskı uyguladığı, çalışmada yer alan kimi gazetecilere “karalama” suçlamaları yönelttiği öne sürülüyor.

USAID ile ilgili tartışmalar

ABD Başkanı Donald Trump, 21 Ocak’ta başkanlık vazifesine başlamasının çabucak akabinde dış yardımlara yönelik kararname imzalamıştı.

Kararnamede, ABD’nin, dış kalkınma yardımı programlarından sorumlu tüm bakanlık ve kurumların dış ülkelere yapacağı ödemeleri keseceği, programın ABD dış siyasetiyle ahenginin kıymetlendirilmesi için 90 günlük inceleme mühletinin başlatıldığı kaydedilmişti.

ABD Dışişleri Bakanlığı da 27 Ocak’ta, Bakanlık ve USAID tarafından finanse edilen tüm dış yardımların durdurulduğunu açıklamıştı.

DOGE’nin başındaki Elon Musk da USAID yöneticileri ile yaşadığı sorun nedeniyle çalışanların “idari müsaadeye çıkarıldığını” duyurmuş, Ajansın toplumsal medya hesapları kapatılmıştı.

Daha sonra Lider Trump ve Musk, USAID’in kapatılması gerektiği istikametinde açıklamalarda bulunmuştu.

Associated Press (AP) haber ajansına ve New York Times (NYT) gazetesine yapıldığı belirtilen ödemelere reaksiyon gösteren Musk, AP’ye gerçekleştirilen ödeme için “vergi mükelleflerinin paralarının israfı” yorumunda bulunmuş, NYT’ye yapılan ödeme içinse “NYT, hükümet tarafından fonlanan bir gazete” sözünü kullanmıştı.

Muhabir: Ayşe İrem Tiryaki