Bilim insanlarının kuzey kutup rotası: Arktik Okyanusu
AA
SVALBARD (AA) - Bilim insanları, yaklaşık 4 bin kilometre yol yaparak
tamamladıkları sefer boyunca, 81 derece kuzey enleminde başlayan deniz
buzlarını, Svalbard takımadaları ve etrafında iklim değişikliği
sebebiyle etkilenen buzulları buna bağlı olarak değişen kuzey kutup
canlılarının ömür alanlarını da gözlemledi.
Küresel
iklim değişikliğinin süratli sonuçlarına dair net bilgiler sunmayı
amaçlayan bilim insanları, 32 günde Arktik Okyanusu’nda Türkiye’den
kuzeye çevirdikleri rotaları üzerinde Barents Denizi’nde 51 farklı
örnekleme noktasında zooplankton, fitoplankton örneklemeleri, denizdeki
kirleticilerin belirlenmesi, deniz suyu fizikî parametrelerinin
takibi, mikroplastiklerin belirlenmesi atmosferik kirlilik müşahedeleri,
meteorolojik müşahedeler, gemi ticaret rotalarının etrafa tesirleri, deniz
buzlarının gözlemlenmesi ve deniz göğüslerinin takibi bahislerinde 16
farklı projeyle bilimsel araştırmalarını tamamladı.
Kuzey deniz buzları ve şiddetli fırtına seferin seyir rotasını değiştirdi
4.
Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi Önderi Prof. Dr. Ersan Başar,
sefer mühletince bilhassa deniz biyolojisi ve deniz kirliliği üzerine
gerçekleştirdikleri örneklemelerle çalışmalarını yaptıklarını tabir
ederek, şöyle konuştu:
"81 derece kuzey enlemine
ulaştığımızda deniz buzu ile karşılaştık. Bu bizim için değerli bir nokta
zira sefer sırasında ulaştığımız kuzeydeki en uzak nokta. Fakat bu
bölgedeki deniz buzları sebebiyle seyre uygun bir nokta olmadığı için
güneye hakikat yöneldik ve öteki noktalarımıza geldik. 81 dereceye
çıktıktan sonra artık daha kuzeye gitme bahtımız yoktu. Bundan ötürü
güneye yanlışsız yönelerek planladığımız başka örnekleme noktalarımıza
ulaştık."
Arktik Bölgesi'nde çalışmanın çok sıkıntı
olduğunun altını çizen Başar, “Hava kuralları daima değişkenlik
gösteriyor. Rüzgar ve deniz buz hareketleri seyir ortamızı
değiştirmemize neden oluyor. Seyrimizin 10. gününde de havanın artan
şiddeti ve rüzgar nedeniyle rotayı değiştirerek güneye yanlışsız yönelmek
zorunda kaldık. Tıpkı anda çok ağır buz hareketi meydana geldiği için de
gemi belirli bir vakit sürecinde buz kütlelerinin ortasında kaldı ve
bundan ötürü da seyir planlamamızı değiştirdik. Arktik'te çalışırken
sürekli seyir planlamasını değiştirmek gerekiyor. Zira günün şartlarına
nazaran meteorolojik datalara nazaran hareket etmek zorunda kalıyorsunuz."
diye konuştu.
Svalbard Adası ve etrafında koruma
alanlarının bulunduğuna ve sediman örneklerinin toplanmasının Norveç
hükümetinden alınan özel müsaade doğrultusunda yapıldığına değinen Başar
“Yapılan bilimsel çalışmaları birçok bilim koluyla
ilişkilendirilebiliriz. Örneğin denizden yaptığımız örneklemeler
içerisinde sediman örnekleri de bulunuyor. Bu sediman örnekleri de
laboratuvarlara götürüldükten sonra birtakım çalışmalar sürdürülecek.”
dedi.
Prof. Dr. Başar, şöyle devam etti:
“Denizde
plankton örneklemeleri de yapılmakta. Bu örneklemeler, plankton
kepçeleri ile dikey ve yatay biçimde yapılan örnekleme metoduyla
yapılmakla birlikte deniz suyu alınarak filtrasyon metoduyla filtre
edilerek de yapılmakta. Gemide kurduğumuz filtrasyon sistemiyle deniz
suyu örnekleri filtre edilerek bunlar laboratuvarlar götürmek üzere
dolmuş korumalı saklandı ve daha sonrasında ülkemize bunları götürerek
soğuk donmuş koruma da laboratuvarda incelemelerde bulunacağız.”
Çalışmalarla
deniz suyundaki değişimlerin ölçülmesi için sıcaklık, tuzluluk üzere
temel parametrelerin makul derinliklerden alındığını aktaran Başar,
şöyle konuştu:
"Bu çalışmalar araştırmacılar
tarafından kıymetlendirerek bilhassa Arktik Okyanusu'nda bulunan
değişimin takip edilmesi açısından bizler için kıymetli data oluşturacak.
Özellikle Arktik'teki deniz suyundaki parametrelerde değişmeler olduğu
bilinmekte. Arktik Okyanusu'ndaki bu değişimlerin Atlantik Okyanusu'nun
genişlemesine sebep olurken Arktik Okyanusu'nun küçülmesine sebep olduğu
bilinmektedir. Bu değişimlerin ölçülmesi maksadıyla da kimi kimyasal
ölçümler yapılarak değerlendirmelerde bulunuldu. Bilhassa deniz
çalışmaları uzun vadeli yapılan çalışmalar, bir takip çalışması
içermekte. Türkiye bugün prestijiyle dördüncü seferini tamamlamış oldu."
Bu
yıl 4.'sü düzenlenen Arktik Bilimsel Araştırma seferinin bilgilerinin de
bir ortaya getirilerek bilim dünyasına sunulduğunu söz eden Başar,
sözlerini, “Bu çalışmalar sonucunda bilhassa global iklim değişimine
bağlı olarak iklimdeki değişimlerin en kıymetli göstergelerden bir tanesi,
Arktikte bulunan buzullar ve deniz buzundaki değişimler. Yapılan
çalışmalar sonucunda da yıllara bağlı olarak bu değişimler incelenerek
bilim insanlarımız tarafından bilim dünyasına en yakın vakitte
sunulacak." diye tamamladı.
Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı ve Meteoroloji Genel Müdürlüğü de çalışmalar yaptı
4.
Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma seferi kapsamında Seyir Hidrografi ve
Oşinografi Dairesi Başkanlığı ve Meteoroloji Genel Müdürlüğünden de
katılımcılar çalışmalar gerçekleştirdi.
Bu yıl 2.
kere Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma seferine katılan Seyir Hidrografi
ve Oşinografi Dairesi Başkanlığından Oşinografi Subayı Mühendis Teğmen
Kunter İncili, AA muhabirine seferi kıymetlendirdi.
İncili, şu bilgileri verdi:
“Geçtiğimiz
yıllarda başlattığımız uydu kaynaklı batimetri çalışmaları için Sechi
disk ile data toplamaya bu sene de devam edildi. Ayrıyeten Svalbard
çevresinin oşinografik karakterinin belirlenmesi gayeli projemiz
kapsamında çalışmalarımıza hassas ses suratı profilleyici (sound velocity
profiler) ile devam ediyoruz. Bu aygıt deniz araştırmalarında sıklıkla
kullanılan CTD aygıtına kıyasla iletkenlik, sıcaklık ve derinlik
ölçümlerinin yanında ses sürat iletkenlik bedelini de yüksek hassaslıkta
bize veriyor. Elde ettiğimiz ses suratını tuzluluk-iletkenlik bedelleri
ile korele ederek Svalbard etrafındaki termoklin ve haloklin
tabakalarını hassasiyetle tespit etmeyi amaçlıyoruz.”
Meteoroloji
Genel Müdürlüğü Mühendisi Çetin Biçer ise sefer mühletince rüzgar, sürat,
rüzgar istikamet, hava sıcaklığı, hava nemi, basınç, deniz suyu sıcaklığı gibi
dataları topladıklarını belirterek, "Çalışmamızın hedefi meteorolojik
verileri toplamak. Bu bilgiler otomatik olarak bir bilgi seti
oluşturuluyor ve kaydediliyor. Bütün bu bilgiler pozisyon bilgisi de olduğu
için bir bilgi yığınından çok harita da işaretlenmiş bir formda
uzmanların, bu bahiste ki araştırmacıların çalışmalarının
kolaylaştırılmasına imkan veriyor ve harita üzerinde bütün görüntüyü
anlık olarak görmesini sağlıyor.” diye konuştu.
Biçer,
meteorolojik dataları toplarken Dünya Meteoroloji Örgütü standartları
ve başka standartlara uygun çalışmalar yaptıklarının altını çizerek,
“Güncel sertifikasyona sahip meteorolojik algılayıcılar kullanıyoruz ve
bunları standart ölçüm metotlarına nazaran yerlerine yerleştirerek gerçek ve
emniyetli bilgi setleri oluşturuyoruz.” dedi.
Sefer müddetince Kuzey Kutup canlıları için gözlemler
4.
Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi Başkan Yardımcısı Kaptan Doğaç
Baybars Işıler de seyir sırasında tıpkı vakitte canlı ömrüne dair
müşahede çalışmaları da yapıldığını belirtti.
Işıler,
"Canlı ömrü Svalbard takımadalarında çok kıymetli ve müdafaa altında.
Geçen yıllara nazaran bu sene daha az sayıda canlı gördüğümüzü
söyleyebiliriz. Bu doğal, çabucak birinci akla gelecek olan 'iklim
değişikliğinin canlı sayısını azalttığı', manasına gelmiyor. Avlanmak
için bir bölgeye gidiyor olabilirler ya da daha sıcak ya da o anda daha
soğuk istedikleri için kendi bulundukları ana lokasyonlardan diğer
yerlere gidiyor da olabilirler." tabirlerini kullandı.
Nordaustlandet
Adası etrafında çok sayıda kutup ayısı gözlemlediklerini bildiren
Işıler, bu kadar kutup ayısının bu bölgede bulunmasının, avlandıkları
veya bir yemek gereksinimiyle o bölgede birlikte toplandıkları ya da
besinle alakalı başka hayvanları da oraya çekecek bir emellerinin olduğu
biçiminde açıklanabileceğini anlattı.
Işıler,
"Ama elbette bu bahiste konuşmak için çok erken. Gerçekten bu alanda
çalışma yürüten deniz memelileri, deniz canlıları üzerine çalışma yapan
akademisyenlerimizin vereceği bilgiler ışığında araştırmacılar
çalışmalarını yürütecek." değerlendirmesini yaptı.
Dünyanın
hidrokarbon rezervlerinin 3'te 1'inin bulunduğu, Arktik Okyanusu ile
birlikte 20 milyon kilometrekarelik alanı içerisinde barındıran Arktik
Bölge, birçok canlıya da konut sahipliği yapıyor. Kuzey kutbunun simge
canlısı kutup ayılarının yanı sıra, mors, halkalı fok, beluga, kanbur
balina, kutup tilkisi, geyik ve birçok kuş çeşidi de bu bölgede
gözlemlenebiliyor.
Muhabir: Şebnem Coşkun