Devlet Arşivleri Başkanlığı, geçmişinin izini dünyanın her yerinde sürüyor

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanı Prof. Dr. Uğur Ünal, 7'si geçen yıl olmak üzere bugüne kadar 58 ülke ile arşivler arası iş birliği anlaşması imzaladıklarını ve bu ülkelerden 750 bin belge görüntüsünün alındığını bildirdi. Devlet Arşivleri olarak yurt dışında yaptıkları protokollere ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Devlet Arşivleri Başkanlığının Osmanlı Devleti başta olmak üzere Türkiye'nin, hudutları içerisindeki bütün tarihi vesikalarını koruduklarını belirten Ünal, şunları söyledi: "Devlet Arşivleri Başkanlığımız, tarihi belgelerin arşiv iş ve işlemlerini takip ettiği gibi aynı zamanda ecdadın belgelerinin bütün dünyadaki izini de sürmektedir. Başkanlığımız başta Balkanlar olmak üzere birçok ülkedeki tarihi kayıtlar, fermanlar, beratlar, tarihimizi ya da kişi hak ve hukukunu ilgilendiren her türlü vesikanın, belgenin izini sürüyor, daha sonra bunun tespitini yapıyor, gerek uluslararası diplomatik hususları gerekse arşivcilik iş ve işlemlerini takip ederek ülkemize bu belgelerin kazandırılması konusunda büyük bir gayret gösteriyor. 2022 yılında da bu çalışmalarımız olanca hızıyla devam edecek."

• "7 ülke ile uluslararası arşivler iş birliği anlaşması imzalandı"

Ülkeler arasındaki arşiv iş birliği anlaşmalarının önemine dikkati çeken Ünal, "Özellikle Osmanlı Devleti'nin hakim olduğu saha düşünüldüğünde bugün 40 civarında ülkenin varlığını biliyoruz. Balkanlar başta olmak üzere bu ülkelerde de Osmanlı dönemine ait, yani Türklere ait kayıtlar var ve bu kayıtların neler olduğunu bilmemiz gerekiyor." ifadelerini kullandı. Bu kapsamda önemli protokollere imza attıklarını anlatan Ünal, şu bilgileri verdi: "Dışişleri Bakanlığımızın koordinasyonunda biz şu ana kadar Devlet Arşivleri Başkanlığı olarak 58 ülke ile arşivler arası iş birliği anlaşmasını imzaladık. Bunlardan sadece 7'si 2021'de gerçekleşti ki bu da önemli bir rakamdır. Çünkü malum Kovid-19 salgını münasebetiyle uluslararası ilişkilerde önemli bir sıkıntı yaşanıyor, buna rağmen geçen yıl 7 ülke ile uluslararası arşivler iş birliği anlaşması imzalandı. Bu ülkeler; Malta, Bosna Hersek, Singapur, Nijerya, Litvanya, Nikaragua ve Tacikistan."

• "750 bin görüntü sisteme dahil edildi"

Ünal, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himayelerinde birçok ülkede bu çalışmaların yürütüldüğünü, şu anda Bosna Hersek ile arşiv çalışmalarının yapıldığını belirterek, "Sadece Arnavutluk'tan aldığımız belge görüntü sayısı 500 binin üzerindedir. Son yıllarda 750 bin görüntü sisteme dahil edildi. Bunların içerisinde Şer'iye sicilleri, çeşitli hatlar, padişah fermanları gibi birçok kaydı görebiliriz." ifadelerini kullandı. Her belgenin ayrı bir önemi olduğunun altını çizen Ünal, "Bazen çok basit bir makbuz bile o makbuzdaki kayıtlı bir kişinin hakkını ortaya koyabilir. O açıdan baktığımızda arşivlerde 'Çok önemlisi işte Şer'iye sicilidir, padişah fermanıdır.' demeyiz, bütün belgeleri aynı değerde, eşdeğerde görerek onlar üzerinde aynı işlemleri yapar, bütün arşiv iş ve işlemlerini tamamladıktan sonra da bunların kamuoyu ile paylaşılması konusundaki hizmetimizi yürütürüz." değerlendirmesini yaptı. Anlaşmaların detaylarına ilişkin bilgi veren Ünal, "Bunların ilgili ülkeye bir kopyası, bir kopyası da ülkemize kazandırıldı ve bunlar Devlet Arşivleri Başkanlığımıza getirilerek tasnif edildikten sonra araştırmaya açıldı. Bu son derece önemli çünkü bu ülkelerde bu belgeleri okuyabilecek nitelikte uzman personel bulunmuyor. Devlet Arşivleri Başkanlığı, ülkelere bu kapsamda da yardım elini uzatmış oluyor." dedi.

• "Türkiye, dünya arşivciliğinde de öncü bir role sahip"

Ünal, yapılan anlaşmaların geniş bir yelpazeyi kapsadığını vurgulayarak, şöyle devam etti: "Bu açıdan baktığımızda biz sadece belge görüntülerini değiştirmiyoruz. Aynı zamanda örnek veriyorum. Bir ülkeden uzman heyet çıkıyor geliyor, ülkemizde eğitim alıyor ve Türkiye'de edindiği bu tecrübeyi daha sonra kendi ülkesinde uyguluyor. Yani Türkiye, eğitimlerle, arşivcilik usul ve esasları ile başta Balkanlar olmak üzere dünya arşivciliğinde de öncü bir role sahiptir ve bunu uygulamalı olarak da göstermektedir." Ünal, Osmanlı Devleti'nde de birçok uluslararası anlaşmaya imza atıldığını anımsatarak, bir padişah fermanının uzak ülkeden çıkabildiğini, bu nedenle Çin gibi uzak ülkelerle de anlaşmaların yapıldığını belirtti.

• "Mütekabiliyet esasına riayet ediyoruz"

İki ülke arasındaki belge görüntüsü teminindeki rakamları karşılaştıran Ünal, "Bizim özellikle almış olduğumuz yaklaşık 750 bin belge görüntüsüne karşılık biz de uluslararası ilişkilerdeki mütekabiliyet esasına riayet ediyoruz ve yaklaşık olarak o ülkeden ne kadar belge görüntüsü Türkiye'ye kazandırdıysak, o sayıda karşı ülkeye görüntü veriyoruz ki bu uluslararası hukuk açısından da önemlidir." ifadelerini kullandı. Ünal, bu anlaşmaların üç yıl üzerinden yapıldığını belirterek, her iki ülkenin ilgili kurumlarının, bu konuda itirazı olmadığı takdirde anlaşmanın kendini yenileyerek devam ettiğini kaydetti.