En büyük sonda roketlerinden olan Sors, TEKNOFEST’te sergilendi

AA

ADANA (AA) - Anadolu Ajansının (AA) küresel bağlantı ortağı olduğu TEKNOFEST Adana, T3 Vakfı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ana yürütücülüğünde, kamu kuruluşları, teknoloji devleri, üniversiteler ve medya kuruluşlarının da ortalarında olduğu 128 kurumun iştirakiyle Adana Havalimanı'nda gerçekleştiriliyor.

Etkinlik kapsamında AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Kahraman, TEKNOFEST'te sergiledikleri Sors isimli sondanın bu sınıftaki dünyadaki en büyük sonda roketlerinden biri olduğunu söyledi.

Kahraman, roketi 2019'da geliştirmeye başladıklarını, bir sene içinde birinci fırlatmasını yaptıklarını lisana getirerek, şunları kaydetti:

"Parafin bazlı yakıt kullanıyoruz. Alüminyum tankın içinde de sıvı oksijen var. Kriyojenik, eksi 183 derecede tankın içinde bulunuyor ve eksi 183 derecedeki sıvı motora enjekte edilerek yanma ve buna bağlı da itki üretimi oluyor. Bu sistemde biz ne yaptık? 100 kilometre irtifa üzerine sonda atışları yaptık ve bugüne kadar da 20 fırlatması yapıldı. Bunların her birinin farklı farklı objektifleri vardı. Günün sonunda da aslında uzay projelerimizde yararlı yük kompartmanı içinde, uzay ortamında ayırıp uzay içi ateşlemeler, testler, deneyler ya da komponent doğrulamaları yaptık.

Bu çapta, 630 milimetre, 2,5 ton yükünde bir sonda roketini bugüne kadar 20 kez fırlattık. Bu bize şunu sağladı, birincisi, çalışanımıza çok önemli bir uçuş kabiliyeti kazandırdı. Bir oburu, ülkemizde kriyojenik manada uçuş komponentleri geliştirebilen bir firma oluştu. Bu açıdan da Türkiye'de tekiz. Bir başkası, ülkemizde birinci kriyojenik sıvı beslemeli roket test altyapılarının suramı bu sayede gerçekleşmiş oldu. DeltaV bu alanda Türkiye'deki birinci ve tek firma."

"Türkiye'deki birinci turbo pompayı yerli olarak kısa müddette geliştirdik"

Kahraman, sıvı oksijeni roketçilik manasında Türkiye'de kullanan tek firma olduklarına dikkati çekerek, roketten elde ettikleri tecrübeyi yeni projelerinde kullanacaklarını kaydetti.

Halihazırda uzay alanındaki Ay'a sert iniş yapacak olan Türkiye Uzay Ajansı'nın (TUA) başkanlığında yaptıkları projelerindeki uzay içi itki sistemine değinen Kahraman, "Bunun küçük bir minyatürünü roketin ucuna yerleştirip yararlı yük olarak uzay ortamında testler yaptık. Bunu aslında şu gayeyle kullanıyoruz. Deneysel testler uzay ortamında mikrograviti ya da düşük basınç, vakum testlerinde sistemler ateşliyor mu, çalışıyor mu? Bunların hepsini burada görebiliyoruz. Münasebetiyle bu çok önemli bir geliştirme platformu da bir yandan." diye konuştu.

Kahraman, günün sonunda bunu ticari hale de çevirip dünyada ticari sonda, uzay fırlatmaları yapan bir platform olarak kullanacaklarını söz etti.

İlerleyen yıllarda pompa beslemeli versiyonlarını yapmayı düşündüklerini aktaran Kahraman, Türkiye'deki birinci turbo pompayı DeltaV mühendislerinin yerli olarak kısa mühlet içinde geliştirdiğini anlattı.

Kahraman, "Kalifikasyon testleri tamamladı ve ilerleyen etaplarda da bu çaptaki roketlerde kullanmayı düşünüyoruz. Bunlar niye kıymetli? Uzaya erişimde basınç beslemeyle değil, turbo pompa beslemeli sistemler yapıyor olmanız bir mecburilik aslında. Biz bu zorunluluğun temeli olan, yani bu sistemlerin kalbi olan turbo pompayı DeltaV'de geliştirdik ve niyetimiz ilerleyen projelerimizde bu turbo pompaları kullanmak." dedi.

"Asıl emelimiz Türkiye'nin uzay alanında dünyaya önemli bir oyuncu olduğunu duyurmak"

DeltaV Uzay Teknolojileri AŞ Genel Müdürü Kahraman, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı Uzay Yol Haritası Programı'nda değerli bir sorumluluğa sahip olduklarını kaydederek, bu kapsamda Hibrit İtki Sistemi'ni (HİS) geliştirdiklerini söyledi.

Kahraman, "Uzay içi bir itki sistemi yapıyoruz ve bunla da aslında Ay'a sert iniş yapacak olan sistemi, yani uzay aracını yönlendiren, enerjilendiren, bir yörüngeden öbür bir yörüngeye transfer etmesini sağlayan, aslında bir uzay içi transfer aracı yapmış oluyoruz. Neden kritik? Halihazırdaki büyük uydularda hidrazin bazlı sıvı-sıvı uzay içi itki sistemleri kullanılmakta. Bunlar hem çok maliyetli hem de toksik ve kanserojen sıvılar kullanılıyor. Münasebetiyle kullanımı sıkıntı, maliyeti çok yüksek." tabirlerini kullandı.

Asıl gayelerinin HİS'i Ay'a sert indirerek Türkiye'nin bu alanda dünyaya önemli bir oyuncu olduğunu duyurmak olduğunun altını çizen Kahraman, şöyle devam etti:

"Aynı vakitte da biz buna uzay ortamında bir tarihçe kazandırıp dünyaya bu eseri ticari olarak da satmak istiyoruz. Münasebetiyle uzay alanında da önemli bir atılımımız olduğunu söyleyebilirim. Aslında baktığımızda bir başka husus da şu, savunma sanayi alanında yaptığımız işler. DeltaV, hibrit yakıt roket motorları yapıyor ve bu alanda da dünyada teknolojik altyapı olarak baktığımızda en güçlü birkaç şirketten birisi olduğunu rahatlıkla bu işin başındaki kişi olarak söyleyebilirim. Yaptığımız özgün teknolojiler aslında bu işin pratik uygulamalarda kullanımının önündeki manileri de birer birer aşabilmemizin imkanını sağlamış durumda. Bu sayede biz ülkemizdeki birinci süpersonik amaç uçağını aslında bir sene üzere bir müddette yaptık ve birinci fazını muvaffakiyetle kapattık."

Kahraman, maliyet faal, emniyetli ve son derece emniyetli sistemleri hem uzay hem de savunma alanında geliştirme ve kullanıcıların hizmetine sunmak niyetinde olduklarını da kelamlarına ekledi.

Muhabir: Emirhan Yılmaz