“Gıda arz güvenliği” krizlerin gölgesinde tüm dünyanın önceliği

AA ANKARA (AA) - AA'nın, "Tarımda Yeni Devir Stratejileri" başlıklı haber paketinin birinci kısmında, dünyadaki ziraî siyasetler ve Türkiye'deki uygulamalar mercek altına alındı. Dünyada son periyotta yaşanan salgın, savaşlar ve krizler pek çok alanda olduğu üzere, tarım ve besin kesiminde de yeni uygulamaları beraberinde getirdi. Ülkelerin önceliğini "gıda arz güvenliğini sağlamak" oluşturdu. Ziraî üretimde dünyanın önde gelen ülkelerden ABD, Rusya, Çin, Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) son periyotta tarım siyasetlerinde güncellemeye gitti. Söz konusu ülkelerde besin arz güvenliğinin sağlanmasıyla birlikte sürdürülebilirlik, ihracat ve ithalat göstergeleri, uygulanan siyasetlerin anahtarını oluşturuyor. Türkiye üretim planlamasıyla ziraî rotasını çizdi Türkiye 70 milyar dolarlık ziraî hasılayla Avrupa'da birinci pozisyonda bulunurken dünyada birinci 10 ortasında yer alıyor. Ülkede geçen yıl tahıllar ve öbür bitkisel eserlerde 77,7 milyon ton, sebzelerde 31,8 milyon ton, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde 27,4 milyon ton üretim gerçekleşti. Buna rağmen, global boyutta yaşanan gelişmeler ve Türkiye'deki üretimi daha da artırmak emeliyle tarım siyasetlerinde çeşitli düzenlemelere gidildi. Öncelikle bu yıl uygulamaya konulan "üretim planlaması" için ayrıntılı bir çalışma yürütüldü. Hazırlıklarda "gıda arz güvenliği" ve "sürdürülebilirlik" prensipleri ön planda tutuldu. Üretici ve yetiştiricileri daha da güçlendirmek hedefiyle ziraî dayanaklar yine dizayn edildi. Bu kapsamda, hayvancılık ve bitkisel üretim takviyeleri daha sade hale getirildi. Kelam konusu dayanaklardan bütün üreticiler faydalanırken üretim planlaması kapsamında üretim yapanlara ek takviyeler sağlanacak. Aile işletmelerini ek dayanak güçlendirecek Hayvancılık dayanakları 2024-2026 yıllarını kapsayacak biçimde hazırlandı. Hayvancılık işletmeleri içinde kıymetli hisseye sahip aile işletmelerine birinci kez ek dayanak sağlanması kararlaştırıldı. Üretim planlamasının teşvik edilmesi kapsamında, süt ve besilik malzeme üretim planlama bölgesi olarak belirlenen vilayetlerde doğan buzağı ve malaklar için temel takviyeye yüzde 50, çiğ süt takviyesinde ise süt üretim planlama bölgesi vilayetlerinde temel takviyeye yüzde 40 ek destekleme yapılacak. 2025-2027 yıllarını kapsayacak bitkisel üretime yönelik desteklemelerle ziraî üretimin ve besin arz garantisinin sürdürülebilirliğinin sağlanması, üretim planlamasına katkı sağlaması, randıman ve kalitenin artırılması, ziraî üretimde çevreci yaklaşımların benimsenmesi ve uygulanan siyasetlerin aktifliğinin artırılması amaçlandı. Bitkisel üretimin desteklenmesi programıyla çiftçilere temel takviye, planlı üretim dayanağı ve üretimi geliştirme takviyeleri sağlanacak. Arpa, aspir, ayçiçeği (yağlık), buğday, kolza (kanola), fasulye (kuru), mercimek, mısır (dane), nohut, pamuk (kütlü), patates, soğan (kuru), soya ve yem bitkileri planlama kapsamına alındı. Türkiye'de bu yıl tarım kesimine direkt ve dolaylı 520 milyar lira takviye sağlanması planlanmıştı. ABD'de tarım siyasetleri "Çiftlik Yasası" üzerine kurulu Türkiye üzere dünyanın önde gelen ülkeleri de son periyotta ziraî siyasetlerinde kimi revizyonlara gitti. ABD'de mevcut temel tarım siyasetlerinin temel taşını 2018 sonunda yürürlüğe giren ve "Çiftlik Yasası" olarak da bilinen Tarım Geliştirme Yasası oluşturuyor. Söz konusu yasa, çiftçilerin gelirlerini artırmaya, sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmeye ve besin güvenliğini sağlamaya odaklı uygulanıyor. Rusya'da "Gıda Güvenliği Doktrini" belirleyici Rusya hükümeti, ziraî üretimin geliştirilmesi, tarım endüstrisinin regülasyonu, balıkçılık endüstrisi, kırsal alanların düzenlenmesinin yanı sıra tarım yerlerinin cirosuna ve arazi ıslahının geliştirilmesine faal iştiraki içeren 4 program yürütüyor. Rus hükümetinin besinde kendine yeterlilik için uyguladığı "Gıda Güvenliği Doktrini" kapsamında tahıl üretimi 2022'de gerekli seviyenin üstüne çıkarak yüzde 159 düzeyinde gerçekleşti. AB'de "ortak tarım politikası" belirleyici AB, üye ülkelerdeki çiftçileri çeşitli formüllerle destekleyerek, tarım dalının sürdürülebilirliğini sağlamayı ve besin güvenliğini artırmayı hedefliyor. Bu dayanaklar, AB'nin ortak tarım siyaseti kapsamında belirlenip uygulanıyor. AB'nin 1962’de uygulamaya koyduğu siyaset, ziraî verimliliği artırmayı, besinde dışa bağımlılığı azaltmayı, istikrarlı ve uygun fiyatlı besin temin edilmesini ve çiftçilere adil bir hayat sunulmasını amaçlıyor. Bu siyaset, gelişmelere nazaran güncelleniyor. Çin'de "gıda güvenliği" hassasiyeti Tarihte birçok kere kıtlık ve besin krizinin yaşandığı Çin'de 1,4 milyarı aşan nüfusun besin güvenliğini sağlamak, hükümetin birincil öncelikleri ortasında yer alıyor. Bu bağlamda Çin hükümeti, tarım eserlerinin sistemli ve planlı formda üretilmesi, kendine yeterlilik ve tarım toprakların yanlış ve tarım dışı faaliyetlerle azaltılmasına karşı çabaya yönelik çalışmalara devam ediyor. Son devirde yaşanan savaşlar, afetler, krizler Türkiye üzere bu ülkelerde de üretim planlamasında kimi değişiklikleri beraberinde getirdi.
Muhabir: Mustafa Çalkaya