Hollanda’da hiçbir Türk’ün yaşamadığı “Turkeye” köyü, Osmanlı ve Türkiye’den izler taşıyor

AA SLUIS (AA) - Turkeye, 1796'dan 1970'e kadar bağlı olduğu Waterlandkerkje Belediyesinin 1970'te birleşmesiyle Oostburg Belediyesine bağlandı. Turkeye, Oostburg'un da birleşmesiyle Sluis Belediyesine bağlı olarak varlığını sürdürüyor. Köydeki Türkiye ayrıntıları Köye giden ana yolda "Türkiye yolu" manasına gelen "Turkeijeweg", otobüs durağında da "Türkiye" manasına gelen "Turkije" tabelaları yer alıyor, köyün girişindeki 16 numaralı konutun çitlerinde Hollanda ve Türk bayraklarının olduğu levha asılı duruyor. Barış Manço, hiçbir Türk'ün yaşamadığı Turkeye köyünü 1989'da ziyaret etti ve köy sakinlerinden Monique Sturm ile eşinin konutunda gerçekleştirdikleri sohbeti, "7'den 77'ye" programında yayımladı. Uzun yıllardan beri Turkeye'de yaşayan Sturm, AA muhabirine Türkiye'den getirdiği eşyayla süslediği meskenini gezdirdi ve köyün tarihçesini anlattı. Türkiye'nin istekli elçiliğini yapan Sturm'un konutunun kapısında "Türkiyeli Elçilik No:16" yazılı tabela dikkati çekiyor, binanın dış duvarlarını ve bahçesini Türkiye'den gelen yahut Türkiye ile alakalı eserler süslüyor. Sturm, "Barış Manço bizi ziyaret etti. Bir Türk rock yıldızının bizim 'Türkiye'mizi ziyaret etmesi sürpriz oldu. O vakit kim olduğunu bilmiyorduk. Sonradan öğrendim, Türkiye'de çok meşhur biriymiş." dedi. Evinin salonunu Türkiye'den getirilen eşya süslüyor Evini Türkiye'den getirilen eşyayla süsleme hobisini severek sürdürdüğünü anlatan Sturm, "Türkiye'den gelen lambaları ve kilimleri seviyorum. Bunları saklamaktan zevk duyuyorum." diye konuştu. Evinin duvarında saz, taraftar flamaları, Türk bayraklı anahtarlıklar ve posterler bulunan Sturm, çay bardaklarının ve tepsilerin çok güzeline gittiğini kaydetti. Evinin salonunda Türkiye'den çok sayıda, kilim, kıyafet, bayrak, elbise, fincan, tespih, bayrak ve süs eşyası bulunduran Sturm, "Şimdiye kadar Türkiye'den ve öteki ülkelerde yaşayan Türklerden 3 bin 600 kadar ziyaretçiyi ağırladık." sözünü kullandı. Eskisi kadar vakit ayıramıyor Evinin camlarını Turkeye köyü ve kendisi hakkında yayımlanan haber kupürleriyle süsleyen Sturm, Türklerin kendisini sık sık ziyaret ettiğini ve bundan memnuniyet duyduğunu söyledi. Sturm, biriktirdiği eşyayı ileride ne yapacağını şimdi düşünmediğini belirterek, "Önümüzdeki ay 70 yaşıma gireceğim. Artık kendi geleceğim ve bu eşyanın akıbetini düşünme vaktim geldi." dedi. Sturm, köyünde Türkiye'nin kültür elçiliği üzere bir vazifesi yürütmekten mutlu olduğunu fakat yeterlice yaşlanan annesine tek başına bakması nedeniyle bu misyona eskisi kadar vakit ayıramadığını lisana getirdi. Çevredeki "Turkeye" yazılı kimi tabelaların kaldırıldığını anlatan Sturm, tarihi izlerin vakitle kaybolmaya başladığına dikkati çekti. Köyde 22 mesken bulunuyor Köy sakinlerinden Iske Geertman, "Turkeye" isminin Hollandalılar tarafından enteresan karşılandığını belirterek, "İnsanlar, bu ismi duyunca 'Türkiye'ye geldik, tatildeyiz.' formunda latife yapıyor." diye konuştu. Geertman, köy nüfusunun evvelki yıllara göre arttığına dikkati çekerek, "Biz köydeki son eviz ve 22 numarada oturuyoruz. Sanırım 22 konut var köyde. Evvelce konutların yalnızca yarısı kalıcı ikamet yeriydi, başka yarısı ise yalnızca yazlık konut olarak kullanılıyordu." tabirlerini kullandı. Son yıllarda köye kalıcı olarak yerleşenlerin sayısının arttığına işaret eden Geertman, "Eşim 50 yıldır bu köyde yaşıyor. Biz de evvelce yazlık olarak kullanıyorduk, artık daha uzun kalıyoruz. Köyde evvelden pek çocuk sesi duyamazdınız. Artık 15 civarı çocuk yaşıyor." biçiminde konuştu. Komşusu Sturm'un Türkiye'nin istekli elçisi olarak köyde bulunmasından memnuniyet duyduğunu lisana getiren Geertman, mükemmel bir iş yaptığını söz etti. "Köyün ismin nereden geldiği hakkında çeşitli kıssalar var. Bunların hangisi yanlışsız bilmiyorum." diyen Geertmen, hangi kıssa hakikat olursa olsun, köyün isminden ötürü iki ülke ortasında bir yakınlığın bulunduğunu söyledi. Geertmen, daha evvel hiç Türkiye'ye gelmediğini lakin görmeyi çok istediğini lisana getirdi. Köyün ismiyle ilgili farklı rivayetler var Sluis Belediyesinin arşivindeki 23 Haziran 1982 tarihli evrakta köyün isminin nereden geldiğinin bilinmemesi ve bilhassa Türk basınının gösterdiği ilgi üzerine "Turkeye" isminin araştırılmasına karar verilmesi ve ilgili kurumlardan doküman toplanmaya başlanması dikkati çekiyor. Arşivlerdeki evraklarda uzmanlar tarafından "Turkeye" ismiyle ve köyün tarihçesiyle ilgili araştırmalar sonucunda farklı rivayetlere ulaşılıyor. Rivayetlerin ortak noktasını, 1600'lü yıllarda kurulan köyün bulunduğu bölgenin Hollanda'nın girdiği savaşlarda sık el değiştirmesi sebebiyle bu ismi kimin verdiğinin belirli olmaması oluşturuyor. Türklerin takviyesiyle İspanyol işgalinin önlendiği rivayeti Sturm'un da en çok duyduğunu belirttiği rivayete nazaran, köyün ismini 400 yıl evvel Hollanda'nın kurucusu Willem van Oranje'nin oğlu Prens Maurits van Oranje veriyor. Turkeye köyünün olduğu bölge, Hollanda'nın İspanya'dan bağımsızlığını kazandığı Seksen Yıl Savaşları (1568-1648) periyodunda stratejik rol oynuyor. Özellikle deniz yoluyla kolaylıkla ulaşılabilen bölgenin doğal savunma mevzisi özelliği nedeniyle İspanyollara karşı bağımsızlık savaşında değeri daha da artıyor. O devirde İspanyolların elinde esir bulunan yaklaşık 1500 Türk, Hollandalıların yardımıyla kurtarılıyor. Kurtarılan Türklerin verdiği kıyafetleri giyen ve üç hilalli Osmanlı flamaları gemilerine takan Hollandalıları gören İspanyol güçlerinin, "Osmanlı donanmasının bölgeye geldiği" yanılgısına düşerek geri çekildiği söz ediliyor. Böylelikle Hollanda, yine büyük bir İspanyol işgalinden kurtulduğu için köye bu isim veriliyor. Osmanlıya minnet ve coğrafik hallerin benzerliği de rivayetlerden Bir öteki rivayete nazaran ise Osmanlının, İspanyollara ve Katolik Fransızlara karşı Hollanda'yı desteklemesi nedeniyle duyulan minnet karşılığında köye "Turkeye" ismi veriliyor. Turkeye'ye 18 kilometre uzaklıktaki Sint Anna Ter Muden köyünde yer alan ve üzerinde Osmanlı kavuğu figürü, ay ve yıldız biçimleri bulunan tulumbalı çeşmenin de tekrar bu rivayeti desteklediği aktarılıyor. Arşiv dokümanlarındaki başka rivayete nazaran ise bölgenin doğal görünümü ve su birikintilerinin varlığı nedeniyle emsal coğrafik yapıdaki birçok yerde olduğu üzere buraya da "Turkeye" isminin verildiği halinde geçiyor. Başka rivayete nazaran ise halkının yoksulluk içinde olduğu bölgelerde alaycı lisanla bu bölgeye de "Turkeye" isminin verildiği tabir ediliyor. Bölgeye Fransızlar geliyor Köy meydanındaki bilgilendirme tabelasındaki metinde bölgenin, İspanyollardan kurtarılmasından sonra Hollandalılar ile Fransızlar ortasında 3 sefer el değiştirdiği belirtiliyor. Özellikle Seksen Yıl Savaşlarından sonra bölgenin, kuşatma ve savunma açısından stratejik değerini kaybettiği anlatılan metinde ülkenin kuzey bölümlerindeki toprakların da sular altında kalmasıyla elde edilen yeni deniz yollarıyla Turkeye'nin savaş açısından eski ehemmiyetini yitirdiği söz ediliyor. 1676 yılına kadar "Westfort" ismiyle anılan köye daha sonra "Küçük Turkeye" isminin verildiği anlatılan metinde bölgede hala siper, mühimmat depoları ve mevzilerin bulunduğu bilgisine yer veriliyor. İspanya Veraset Savaşları Bölgedekilerin merkezi Hollanda Krallığını uyarmalarına karşın gerekli kıymetin verilmemesi nedeniyle 29 Temmuz 1708'de Turkeye'nin olduğu bölgenin Fransızların saldırısına uğradığı, kiliseler ve çiftliklerin yağmalandığı söz ediliyor. Metinde 1794-1814 yıllarında Fransızların elinde bulunan bölgenin 18. yüzyıl sonlarında büsbütün mevzi haline getirildiğine işaret ediliyor. Fransa tarafından tehdit edilen Hollanda Krallığı, birçok devletten takviye istediği bu devirde Osmanlı hükümdarlarından da yardım talebinde bulunmuştu. Hollanda ile Türkiye ortasında 400 yılı aşan ilişkiler Turkeye köyü, 17. yüzyıldan itibaren süratle gelişen Hollanda - Osmanlı bağlarının yalnızca bir kesimini teşkil ediyor. Osmanlı İmparatorluğunun 1612 yılında Hollanda Cumhuriyetini devlet olarak tanıyan birinci ülke olmasıyla başlayan münasebetler, 400 yılı aşmasıyla dikkati çekiyor. İlk Hollanda Elçisi Cornelis Haga, 1612'de İstanbul'a atanmış, tıpkı yıl Sultan I. Ahmet tarafından Hollandalılara "Ahidname-i Hümayun" verilmişti. Diplomatik münasebetlerin tesisiyle Hollandalı tüccarların Osmanlı İmparatorluğundaki faaliyetleri artmış, Hollanda elçileri genelde İngiliz büyükelçileri ile işbirliği halinde Avusturya ve Rusya ile yapılan savaşlardan sonra barış müzakerelerde arabulucu olmuştu. Cumhuriyetin ilanından sonra, 1924 yılında imzalanan ve Dostluk Muahedesi olarak da bilinen "Türkiye Cumhuriyeti ile Felemenk Kraliyeti Ortasında Muhadenet Muahedenamesi" Hollanda ile akdedilen birinci mutabakat oldu. İki ülke ortasındaki değerli mutabakatlardan "Türkiye-Hollanda İşgücü Anlaşması" da 1964 yılında imzalandı. Bu yıl, Hollanda ile Dostluk Muahedesi'nin 100'üncü, İşgücü Muahedesi'nin da 60'ıncı yıl dönümü idrak edildi.
Muhabir: Selman Aksünger