İki büyük sarsıntının şahidi AFAD vazifelisi Koçak arama kurtarma teknolojilerindeki gelişmeleri anlattı

AA İSTANBUL (AA) - Eski ismiyle Sivil Savunma Genel Müdürlüğünde 1996 yılında çalışmaya başlayan 50 yaşındaki Koçak, arama kurtarma teknisyeni olarak birçok güçlü afette 28 yıldır büyük özveriyle misyon alıyor. Bu süreçte Marmara ve Kahramanmaraş zelzeleleri üzere büyük yıkıma neden felaketlerde de can kurtarma çabasına katılan Koçak, 24 yıl ortayla meydana gelen bu iki felaketteki tanıklıklarını anlatarak, arama kurtarma çalışmalarında kullanılan yeni teknolojileri ve afet idaresindeki gelişmeleri kıymetlendirdi. AA muhabirine açıklamada bulunan Koçak, 17 Ağustos gecesi büyük bir sesle uyandıklarını, zelzelenin geçmesinin akabinde Küçükçekmece'de yaşadıkları konuttan kız kardeşiyle dışarı çıktıklarını anlattı. Depremde hem afetzede hem de müdahaleci olmanın farklı bir his olduğunu lisana getiren Koçak, bulunduğu bölgede birkaç binanın yıkıldığı bilgisini alınca kurtarma çalışmalarına katıldığını anımsattı. Koçak, saat 06.00 civarında Arama ve Kurtarma Birliğinin merkezinin bulunduğu Avcılar Firuzköy'e otostop çekerek ulaştığını, 4 gün Avcılar ve Küçükçekmece'de vazife yaptığını kaydetti. "Afet konusunda şuur yoktu lakin beşerler çabuk organize olabiliyordu" Daha sonra Kocaeli'ye geçtiklerini ve sarsıntının merkez üssünde 40 gün çalıştıklarını belirten Koçak, "O devirdeki en büyük eksiklik, afetler konusunda toplumsal şuur bu kadar değildi. Ancak mikro sosyolojik bağlantılar, toplumun birbiriyle olan ilgileri çok daha yakındı. Beşerler çok daha çabuk organize olabiliyordu ancak bilgi yoktu. Şu anda bilgi var lakin beşerler birbirine biraz uzak durabiliyor. Vatandaşları, afetzede yakınlarını organize ederek daha çok çalışmaları yürüttük. Sayımız azdı, teknoloji, irtibat, uyum bu kadar gelişmemişti. Alışılmış bunun büyük bir eksikliği vardı. Daha evvel ülkemiz birçok afet yaşamıştı fakat askeri gücün daima el altında olmasından sivil tertip daha azdı." değerlendirmesinde bulundu. Koçak, Kahramanmaraş zelzelesini haber aldıktan sonra organize olarak bölgeye gittiklerini anlatarak, "Bir arkadaşımızın çok hoş bir tabiri var. 'Er Ryan'ı kurtarmak' üzere her yerin yıkık olduğu bir yerde durmak. Enkazdan beşerler kaçıyor. Siz içeriye kaçmaya çalışıyorsunuz. Hayat kurtarmaya çalışıyorsunuz. Bu çok farklı bir şey." dedi. "Toplumun genelinde afet kültürü oluşmaya başladı" 17 Ağustos depremindeki bilgi birikimleriyle şu ankinin çok farklı olduğunu lisana getiren Koçak, şöyle devam etti: "Türkiye'de bu değerlendirmeyi yaparken iki şeye bakmak lazım. Bir yasal duruma, iki toplumun ne durumda olduğuna. Daha evvel ülkemizdeki mevzuatlarda birtakım farklılıklara gidildi. Belediyeler kanununda 53'üncü hususta bir değişikliğe gidilerek belediyelerde bu zarurî hale getirildi. Yeniden tıpkı formda 6331 sayılı yasa ile afet acil durumlarla ilgili hazırlıklar zarurî hale getirildi. Bir taraftan toplumsal bilinçlenme arttı. Kamu kuruluşları, sivil toplum örgütleri, Türkiye'de faaliyet gösteren çok büyük şirketler, gruplarını kurmaya başladılar. Toplumun genelinde bir afet kültürü oluşmaya başladı. Münasebetiyle müdahaleciler bakımından biraz daha şuurlu olundu. Akreditasyon süreçleri yapıldı, imtihanlar yapılıyor. Aşikâr standartlar konuldu. Bunu herkes, her isteyen yapamıyor. Bu standartlar doğal olarak bir başarıyı da getiriyor. Herkesin ortak lisan kullanmasını sağlıyor." Her iki zelzelesi tesiri bakımından karşılaştıran Koçak, "6 Şubat zelzelesi çok geniş bir coğrafyaydı. Marmara Depremi'ni konuşurken Kocaeli ve Avcılar merkezli diyoruz. Ama 6 Şubat zelzelesi, bütün coğrafyaya neredeyse eşit yayılmıştı. İskenderun'da da Hatay'da da çok büyük yıkım vardı, Antep tarafında da vardı. Marmara Zelzelesi evet bir bölge sarsıntısıydı fakat yıkım sayısıyla 6 Şubat'taki yıkım sayısı bir değildi. Münasebetiyle çok daha büyük tesiri vardı." diye konuştu. "Afetin öncesinde hazırlıklar kısmında çok güçlü bakış açıları sağlandı" Kemal Koçak, bu süreçte arama kurtarma gruplarının Birleşmiş Milletlerin (BM) uyumunda kurulan Memleketler arası Arama Kurtarma İstişare Kümesi (INSARAG) tarafından bir standarda kavuştuğunu belirterek, şunları kaydetti: "Türkiye bakımından şu oldu. Daha öncesinde afetlere bakış açısı 'Afet olsun, birileri gitsin birilerini kurtarsın.' Lakin artık artık çağdaş afet idare sistemi içerisinde risk idaresi, ziyan azaltma, müdahale ve daha sonrasında uygunlaştırma safhalarının tamamına yayılan bir bilgi oldu. Evvelden yalnızca kriz idaresini düşünüyorduk. Sarsıntı yahut bir afet olacak devlet gidip kurtaracak, sonrasında da süreksiz barınma merkezlerini yapacak. Artık ise diyoruz ki 'Bu çantayı bu türlü koyarsak devrildiğinde ne ziyanı olur, tesir tahlili ne kadar olur?' üzere afetin öncesinde de hazırlıklar kısmında çok güçlü bakış açıları sağlandı." Afetlere hazırlığın toplumun tüm bölümlerini ilgilendirdiğinin altını çizen Koçak, "Eskiden bu yalnızca devletin, merkezi hükümetin almış olduğu kararlar, maddelerdi. Artık ise üniversitelerde birçok yerde afet acil durum kısımları kuruldu. Şirketler, birey, aile, toplumu oluşturan tüm kesitler bunun içine biraz daha girdi. Bu da bizim yükümüzü hafifletti. Zira gittiğimiz bölgede tıpkı lisanı konuşabilmek, bizim neye muhtaçlığımız olduğunu anlayıp yahut müdahale etmemesi gerektiğini bilmiş olması bile bizim için çok değerli." sözlerini kullandı. Koçak, sarsıntılarda arama kurtarma çalışmalarında en sık yaşadıkları sorunun bilgi kirliliği olduğuna işaret ederek, 6 Şubat zelzelesinde İskenderun'da vazife yaptığını, tıpkı ihbarın farklı kanallardan yüzlerce geldiğini ve bu durumun takımların çalışmasını engellediğini söyledi. "Özellikle arama ve lojistik istikametinde çok gelişmeler oldu" Arama kurtarmada bilgi ve teknolojilerin bütün dünyada olduğu üzere Türkiye'de de süratle yayıldığına, bilhassa arama sistemlerinde çok yeni teknolojilerin olduğuna dikkati çeken Koçak, "Görüntüleme aygıtları, hem termaller hem arama kameraları, dinleme aygıtları, dronlar, birçok ekipmanda çok önemli değişimler ve gelişimler oldu. Evvelce kullandığımız hidrolik kesici ayırıcılar 10-15 ton kaldırırken, artık 45-50 tona kadar çıkabiliyor. Çok daha küçük ünitelerle bunu karşılayabiliyorsunuz. Bu manada bize çok büyük dayanağı oldu." diye konuştu. Kemal Koçak, arama kurtarma açısından en kıymetli şeyin güvenlik ve vakit olduğunu vurgulayarak, kelamlarını şöyle sürdürdü: "Kurtarma sürenizi belirleyen şey -ki memleketler arası gruplar 8 ila 12 saat ortasında tam bir arama kurtarma yaparken birçok istatistik var bu 6 Şubat'la ilgili bizim kurtarma süremiz 4 ila 6 saat birebir durumda olan bir kazazede için- bu teknolojik gelişmeler, bilhassa bağlantı konusunda. Zira haberleşme yoksa hiçbir şey yok. Burada çalışıyorsunuz ancak kimsenin haberi yoksa çok yararı olmuyor. Bu irtibatı çok güçlendirme tarafında katkıları oldu. Bilhassa arama ve lojistik istikametinde de çok gelişmeler oldu. Zira oraya insanları gönderiyorsunuz. Bir kurtarma grubu 8, 10, 15, 20 gün çalışıyor, bunun bir lojistiği lazım. Bu alanda da çok büyük gelişimler oldu ve daha komplike bir halde muvaffakiyet sağlanıyor." Dünyada her kurtarılan 100 kişinin 75-80'ini oradaki yaşayanların kurtardığını, profesyonel grupların kurtarma oranının ise 15 ila 20 olduğunu aktaran Koçak, afete hazırlıkta bölgede yaşayan insanların bilgilerinin artırılmasının ve gerekirse küçük ekipmanlar da verilerek bu sürece hazırlanmasının kıymetini vurguladı. "Temel afet acil durum bilgilerini herkesin alması lazım" Koçak, beklenen İstanbul sarsıntısına ait AFAD başta olmak üzere Türkiye Afet Müdahale Planı kapsamında oluşturulan hizmet kümelerinin topyekun bir hazırlık içerisinde olduğunu belirtti. Buna yönelik büyük ve küçük gerek masabaşı gerek memleketler arası tatbikatlar gerçekleştirdiklerini anlatan Koçak, bunun tamamını öngörüp tek tek her şeyi planlamanın mümkün olmadığını ancak başta AFAD olmak üzere ilgili tüm kamu kurum kuruluşlar, STK'ler ve başka tertiplerin ne yapacağının belirlendiğini söyledi. Afetlerde muvaffakiyetin ve afetlere karşı dirençli kent oluşturmanın birinci ayağının bireylerin bilgili olmasından geçtiğini söz eden Koçak, kelamlarını şöyle tamamladı: "Temel afet acil durum bilgilerini herkesin alması lazım. Temel birinci yardım, yangın bilgisi, sarsıntıda ne yapacağı, e-devletinden girip toplanma bölgesi, süreksiz barınma noktası neresi, bu bilgileri almak lazım. Yalnızca birilerini suçlayarak 'Bu olmadı?' 'Peki sen ne yaptın?' Bu soruya vatandaşın vereceği yanıtın biraz daha dolu olması gerekiyor. Bu eğitimler fiyatsız. Hafta sonu da, hafta içi de var. Yalnızca kendi sevdiklerinizi kurtarmak için bir adım atmanızı istiyoruz. En azından ne yapmamanız gerektiğini bilirseniz o insanlara daha çok yararınız olur. Zira bizler yüzde 20'sini lakin kurtarabiliyoruz. Böylesi büyük bir afette birinci aranan gözler komşular olacak. Komşuluk bağlarının daha gelişmesi lazım, 'Kim var, kim yok.' Zira yanlış bir ihbar bizi saatlerce uğraştırıyor. Diyor ki 'Burada şu kişi var.' aslında o kişi tatilde."
Muhabir: Zeynep Rakipoğlu