İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİSİ
İklim değişikliği sağlık üzerine doğrudan veya dolaylı olarak etki edebilmektedir.
Doğrudan etkileri sıcak ve soğuk hava dalgaları ve aşırı hava olaylarının açtığı sağlık sorunlarıdır. İklim değişikliği sonucu aşırı hava olaylarının sıklığı ve yoğunluğu artmaktadır. Kasırgalar, seller, hortum,kar ve rüzgar fırtınaları ve kuraklık gibi aşırı hava olaylarının şiddeti ile orantılı olarak hastalık ve ölümler direkt olarak meydana gelmektedir.
Aşırı hava olayları yaralanmalara,afet sonrası salgın hastalıklara,yetersiz beslenme gibi sorunlara ve akıl sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olabilmektedir.Özellikle yaşlılar,kardiyovasküler hastalıklar ,inme,hipertansiyon,böbrek ve solunum sistemi bozuklukları ve metabolik bozukluklara bağlı ölüm riski artmaktadır.
Dolaylı etkiler ise biraz daha karmaşıktır.İklim değişikliğinin çevresel sonuçları,sıcaklık artışı,bazı yerlerde aşırı yağış,bazı yerler de kuraklık,aşırı hava olayları ve artan deniz seviyelerini içermektedir.
İklim değişikliği sonucu vektör,su,yiyecek ve hayvan yoluyla bulaşan hastalıkların ve görülme alanlarının dağılımları ve tekrar etme durumları değişebilmektedir.
Hava kirliliği iklim değişikliğine neden olurken,iklim değişikliğinden de etkilenmektedir.Özellikle fosil yakıtların yakılması sonucu ortaya çıkan gazlar atmosferik etkileri ile iklim değişikliğinde temel zararlılar arasında yer alırken,insan sağlığına doğrudan zarar vermektedir.
DSÖ’ne göre herhangi bir tedbir alınmazsa Güneydoğu Avrupa’da ve Orta Asya’da gıda üretimi ve gıda güvenliği tehlike altına gireceği belirtilmektedir.Bu da yetersiz gıda ve sonucunda yetersiz beslenme bozukluklarına neden olabilecektir.
Değişen iklim koşulları,artan ve azalan sıcaklıklar,ihtiyacı karşılamayan veya kirliliği artan su kaynakları,verimini kaybeden topraklar nedeniyle,önce masum turizm hareketleriyle başlayan göç haline dönüşmektedir.
Göç,başladığı ülkedeki endemik hastalıkları ve göç esnasında karşılaşılan sağlığı tehdit eden unsurları gelinen ülkeye taşımaktadır.Gelinen ülkedeki endemik hastalıklar da diğer bir tehdittir.
Sıcak hava dalgalarının sağlık etkilerinden korunmak için kişilerin/toplumun bilinçlendirilmesi gerekmektedir.Sıcaklık stresi,inme,dehidratasyon ve sıcaklık ile ilişkili diğer hastalıkve durumlarında tanınması gereklidir
TÜRKİYE’NİN İKLİM VE SAĞLIK POLİTİKALARI
Türkiye uluslararası iklim rejimi gelişmelerinin her aşamasında,olayların içinde olmuştur ve ulusal sorumluluklarını yerine getirmeye çalışmaktadır.Türkiye’nin iklim değişikliği ve sağlık bağı ile ilgili yakın tarihli politika belgeleri;”Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi(2010-2020),”T.C.Iklim Değişikliği Eylem Planı(2011-2023) ve Türkiye’nin İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı’dır. (2011-2023).Bu strateji ve planlarda iklim değişikliğinin sağlık boyutuna dair hedefler ve eylemler yer almaktadır.
TÜRKİYE’NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SAĞLIK POLİTİKALARINI BÜTÜNLEŞTİREN GELECEK YAKLAŞIMI
DSÖ’nün raporuna göre; uygulama iklim değişikliğine uyum ve adaptasyon sürecine odaklanmalıdır. Ancak, Türkiye’nin uyum ve adaptasyon sürecisi öncesinde atması gereken adımlar vardır.
1.2015 Iklim Değişikliğinin Sağlık Üzerine Olumsuz Etkilerinin Azaltılması Ulusal Programı ve Eylem Planı’ndan bu yana eğitimler hızlandırılmalıdır.İklim değişikliği ve sağlık alanında eğitimli insan gücü kapasitesini artırmalıdır. Sadece sağlık sektörü ile sınırlı kalmamalı,diğer paydaşlarda eğitime dahil edilmeli ve iklim değişikliğinin sağlık etkileri konusunda ortak bir dil oluşturulmalıdır.
2.Toplumda yer alan,sağlık açısından hassas gruplar olarak kabul edilen kişilerin iklim değişikliğinden daha hızlı ve şiddetli etkileneceği bilinmektedir.Türkiye’de iklim değişikliği nedeniyle sık rasatlanan olaylar hakkında hassas grupların bilgilendirilmesi,yaşadıkları yerlerin düzenlenmesi,hassas grupların uyarılması,hizmet albilecekleri yerlere yönlendirilmesi,iklim değişikliğinden kaynaklanan olaylar nedeniyle öncelikli hizmet alabilmelerine ilişkin entegre programlar geliştirilebilir.
3.İklim değişikliğinde sağlık etkilerini en aza indirmek için erken uyarı sistemlerinin rolü büyüktür. Türkiye Sağlık Bakanliği bünyesinde,Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü altında “Sağlık Tehditleri Erken Uyarı ve Cevap Dairesi Başkanlığı “bulunmaktadır.
Sağlık Bakanliği iklim değişikliğinin sağlık etkilerine ilişkin erken uyarı bileşenlerinin belirlenmesi ve uygulamaya geçilmesi için gerekli altyapıya sahiptir.DSÖ raporuna göre veri toplama,analiz ,değerlendirme,izleme,erken uyarı ve paydaşları harekete geçirme süreçlerini yönetebilecek kapasiteye ulaşmalıdır.
4.Yerel düzeyde düzenlemeler ve faaliyetlere acil olarak geçilmelidir ve farkındalık arttırma çalışmalarına öncelik verilmelidir.Bu çalışmalar karar verici,toplum ve medya üzerinde olmalıdır.
5.Acil yanıt verme mekanizmaları geliştirilmelidir. Acil yanıtı zamanında,uygun ve hedefe ulaşacak şekilde yapabilmek için doğru veri ve kanıtlara ihtiyaç vardır.Türkiye’de iklim değişikliğini ve sağlık ilişkisini ortaya koyacak veri tabanı gereklidir.