Klasik Türk müziğinin dehası: Tanburi Cemil Bey

AA İSTANBUL (AA) - Klasik Türk müziğinin dehalarından kabul edilen ve yaylı tanburun mucidi Tanburi Cemil Bey vefatının 108. yılında anılıyor. Tanbur, yaylı tanbur, klasik kemençe, alto kemençe, viyolonsel ve lavta ustası Cemil Bey, Adile Sultan'ın saraylısı Zihniyar Hanım ile Sadrazam Hüsrev Paşa'nın kethüdalığını yapan Mustafa Reşid Efendi'nin oğlu olarak 1873'te Fatih'in Molla Gürani Mahallesi'nde dünyaya geldi. Usta sanatçı, babasını 3 yaşında kaybettikten sonra amcası Refik Bey ile büyüdü. Terbiyeli, sessiz ve çalışkan bir çocuk olan Cemil Bey, küçük yaşlarda musikiyle ilgilenmeye başlayarak, özel hocalardan ders aldı. 10 yaşındayken keman ve kanun çalmaya başladı Cemil Bey, birinci müzik bilgilerini ortaokul sıralarında ağabeyi Ahmet Bey'den öğrendikten sonra 10 yaşındayken keman ve kanun çalmaya başladı. Sonrasında ismiyle bütünleşen tanbur sazıyla ustalık derecesine ulaştı. Gençlik yıllarında "tanburi" olarak ünlenen usta sanatçı, klasik kemençe, lavta ve viyolonseli de tıpkı ustalıkla icra ederek bir ekol sahibi oldu. Tanburi Cemil Bey, yapıtlarıyla Türk müziği saz icrasına yeni ve çağdaş bir üslup getirerek icracılığın mükemmelleşmesinde büyük rol oynadı. Tek başına halka açık konser veren birinci sanatçı oldu Yaşadığı devirde ses sanatına ilişkin her ögeden yararlanan Cemil Bey, bunları musikinin gelenekleri içinde yoğurdu. Usta sanatkarın bilhassa, taş plaklara yaptığı taksim kayıtları, makam, üslup ve hal açısından büyük kıymet taşımasının yanı sıra tek başına halka açık konser veren birinci Türk musikisi sanatkarı olarak da tarihe adını yazdırdı. Cemil Bey, Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasının akabinde askere çağrıldı. Askerlik muayenesi esnasında verem olduğunu öğrenen sanatçı, yakın dostu doktor Hamid Hüsnü Bey'in sanatoryumda tedavi teklifini ve yakınlarının tedavi için İsviçre'ye gitmesi konusundaki ısrar ve isteklerini geri çevirdi. Arap harfleriyle ve Batı notasıyla yazdığı "Rehberi Musiki" kitabını yayınladı Güzel yazı yazmasıyla da tanınan usta ismin, 1901'de Arap harfleriyle ve Batı notasıyla yazdığı "Rehberi Musiki" kitabı, daha sonra Türk alfabesiyle yine okuyucuyla buluşturuldu. Kitap, Türk musikisi için Batı müziğiyle mukayeseli olarak kaleme alınan ilk nazariyat kitabı kabul edilirken, usta sanatkarın bir de yarım kalmış "Kemençe metodu" isimli bir çalışması bulunuyor. Tanburi Cemil Bey, 1901'de Adile Sultan Sarayı'ndan arkadaşı Eflaknur Hanım'ın kızı Şerife Saide ile dünya meskenine girdi. Eşinin çok sevgisi, kıskançlığı ve musiki davetlerine gitmek istememesi nedeniyle sıkıntı günler geçiren sanatkarın 1902'de Mesut isminde bir de oğlu oldu. Sözlü yapıtların yanında birçok saz yapıtı de besteleyen Cemil Bey, ömrünün son yıllarında konutunun bahçesinde bulunan ve "uzletgah" dediği başka bir meskende yaşamaya başladı. Sanatçı, 9 Temmuz 1916'da İstanbul'da 43 yaşındayken hayata veda etti. Cenazesi Merkezefendi Mezarlığı'nda toprağa verildi. Ayrıca Tanburi Cemil Bey'in hayatına ait bilgiler, oğlu Mesud Güzel'in "Tanburi Güzel'in Hayatı", muharrir Lütfiye Aydın'ın "Dehanın Sesi" isimli kitaplarıyla bugüne kadar ulaştı.
Muhabir: Ömer Mirza Şeker