Kocaeli’de su altında kurulacak arkeoparkta meraklıları tarihin derinliklerine dalacak

AA KOCAELI (AA) - Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü himayesinde, Sualtı Araştırma Takımı tarafından 2021'de başlatılan hafriyatlarda, M.Ö. 4. yüzyıldan M.Ö. 12. yüzyıla tarihlenen Roma periyodu ile geç Roma ve Osmanlı devirlerine ilişkin bütünlüğünü koruyan yaklaşık 150 eser ile çok sayıda kültür varlığı tespit edildi. Kuzey Afrika, Gürcistan, Marmara, Kilikya (Akdeniz) bölgesi kökenli amforalar (iki kulplu, antik periyoda has çömlek), Osmanlı periyodu lüleleri, kandiller, gündelik eşyalar ile tama yakın amfora kalıntıları, Cumhuriyetin 100'üncü yılı aktiflikleri kapsamında 2022'den itibaren Kocaeli Arkeoloji Müzesi'nde "Karadeniz'in sessiz limanı: Kalpe" isimli müddetli stantla ziyarete açıldı. Su altında kalan öteki eserler için ise Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Kırsal Kalkınma Dayanak programıyla su altı arkeopark oluşturma çalışması yürütüldü. Kocaeli Müze Müdürlüğü misyonundan Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Şube Müdürlüğüne atanan Serkan Gedük önderliğindeki Sualtı Araştırma Grubu, Kültür ve Turizm Vilayet Müdürü Fatih Taşdelen'in de iştirakiyle arkeopark alanında, yapıtların güvenliğini sağlayacak, dalıcıların yapıtları görmesine imkan tanıyacak paslanmaz krom çerçeveleri su altına indirdi. Çalışma tamamlandığında dalış meraklıları, suyun 5 metre altında üstü camla kaplanacak platformlarda, geçmişin izlerini taşıyan amfora, kandil ve çeşitli formlarda pişmiş topraktan yapıtları görme imkanı bulacak. Tüplü dalışlarla su altı kültürel zenginliği izlenebilecek Gedük, AA muhabirine, 2020'de Kocaeli Müze Müdürlüğünce "Su Altı Hafriyat ve Yüzey Araştırmaları" ile başlatılan çalışmalarda Kandıra ilçesinde 5 bölgede 60'ın üzerinde dalış yaptıklarını, su altı kültürel mirası açısından zenginliğini tespit ettikleri Karadeniz kıyısının antik periyot limanı Kalpe (Kerpe) koyunu hafriyat alanı olarak belirlediklerini anlattı. Su altından çıkan kültür varlıklarının konservasyonunun uzun soluklu süreç olduğunu lisana getiren Gedük, tüplü dalışlarında deniz tabanına yayılmış ticari amfora kalıntıları, geç devir seramikleri, Osmanlı periyoduna ilişkin kültür varlıklarını tespit ettiklerini bildirdi. Gedük, bu kültür varlıklarını 2022'de Cumhuriyetin yüzüncü yılına atfen "Karadeniz'in sessiz limanı: Kalpe" isimli vadeli stantta ziyaretçilerle buluşturduklarını hatırlatarak, birebir yıl Doğu Marmara Kalkınma Ajansının Kırsal Kalkınma Dayanak programı kapsamında, Vilayet Kültür ve Turizm Müdürlüğü bünyesinde, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü uyumu ve Kandıra Belediyesi iştirakinde proje hazırladıklarını aktardı. Kerpe'nin su altı kültürel mirasını turizme kazandırmak için planladıkları su altı arkeopak projesi kapsamında hazırlıklar yaptıklarını anlatan Gedük, "Projeyle ziyaretçiler, alandaki kültür katmanını, arkeolojik katmanı ve arkeolojik su altı kültür varlığı zenginliğini görebilecek. Tüplü dalış yapan ziyaretçiler, kimi batık alanlarını ve günümüzde de kısmen görülen mendirek kalıntılarını gezebilecek. Kale kalıntısı, yeniden etraftaki kültür destinasyon noktalarını içeren turizme yönelik önemli paket hazırlandı. Tıpkı vakitte tüplü dalışlar yapabilecekler." diye konuştu. Gedük, hafriyat çalışmalarında "yelpazeleme" denilen tozumayı engelleyici yolla kumun 45 santimetre altındaki yapıtları titizlikle gün yüzüne çıkardıklarını kaydetti. Çalışmalar sırasında tama yakın yaklaşık 150 envanterlik kültür varlığına rastladıklarını, birçok da kırılmış, o periyotta fizikî olarak hasara uğramış kesimler çıkarttıklarına değinen Gedük, şöyle devam etti; "Bunlar arkeolojik olarak çok değer eserler. Antik devirden Osmanlı periyoduna kadar ticaretin hangi bölgelerle yapıldığını, devrin ticari anlayışını, hangi gereçlerin taşındığı, hangi bölgelerden ticaret yaptıklarıyla ilgili önemli manada bilgi elde edebiliyoruz. Kuzey Afrika, Gürcistan, Marmara, Kilikya bölgesi yani Akdeniz kökenli birçok amfora kalıntılarına burada rastlıyoruz. Arkeolojik bilgilerin bu açıdan değerlendirmesiyle son derece değerli hafriyat çalışması. Zira Karadeniz'in yapılan birinci bilimsel su altı hafriyatı. Çıkan her kültür varlığı bizim için çok kıymet arz etmekte. Daha sonra bilimsel yayınlarını yaparak bunların bilim dünyasıyla buluşturulmasını sağlamaya çalışıyoruz." M.Ö. 4. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar amfora kronolojisini anlatıyor Gedük, bilhassa Kuzey Afrika kökenli büyük ebatlı amforanın ünik (eşsiz) yapıtlardan biri olduğunu, yeniden değişik periyotlara ilişkin üzerinde kullanım izleri barındıran kandiller ve kırmızı astarlı seramiklerin kıymetli buluntular ortasında yer aldığını söyledi. Bilimsel çalışmalar sonucunda İzmir kökenli "Phokaia" denilen seramiklerin ortaya çıkarıldığını aktaran Gedük, "Aslında bilimsel manada çok önemli dataların ortaya çıktığını söylemek mümkün. Birebir vakitte M.Ö. 4. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar amfora kronolojisi vermesi açısından da son derece kıymetli bir bölge." dedi. Boğazdan çıkan gemilerin eski "Pelasgus Luvi" lisanında iskele manasına gelen Kalpe'ye kesinlikle uğramak zorunda olduğu bilgisini veren Gedük, "Sadece Kalpe'de iaşesini giderebiliyor beşerler ve burada dinlendikten sonra Karadeniz'in öteki limanlarına gidiyorlar. Bilhassa Herakleia Pontika üzere, Sinop üzere birçok antik devirdeki limanlara kesinlikle Kalpe'ye uğradıktan sonra gittiklerini söylemek mümkün." sözünü kullandı. Serkan Gedük, dalış tutkunlarının Karadeniz'in florasını, faunasını tanıyabileceği, su altı kültürel mirasını görebileceği projenin sonraki yıllarda daha kapsamlı sürdürüleceğini anlattı. Kocaeli Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Kurulunca 2022'de bölgenin sit alanı ilan edilmesiyle çapa ve ağ atılmasının yasaklandığına, hasebiyle balık popülasyonunda da artış gözlendiğine işaret eden Gedük, şunları kaydetti: "4,5-5 metre derinliğe sahip sığ bir alan. Koyun içinde, esasen Karadeniz'in en korunaklı limanlarından birisi. 5 metreyi geçmediğinden deneme dalışları için de son derece elverişli. İsteyen herkes alanda dalış yapabilecek. Su altı kültür varlığının korunmasını sağlamak için son derece değerli adım atıldı, 2022'den itibaren gerçekleşen bir süreç. Koyun içinde balık popülasyonu ve çeşitliğinin arttığını görüyoruz. Yalnızca su altı kültürel mirası korunmamış, birebir vakitte liman içindeki balık popülasyonu, florasında ve faunasında da değişiklik olduğunu hissedebiliyoruz. 5 yıldan beri bu alanda çalıştığımız için farkı görebiliyoruz."
Muhabir: Tahir Turan Eroğlu