Türkiye’de hemen herkes bilir ki Balkanlardan bize soğuk hava gelir. Biz tam tersini yaptık, geçen hafta Türkiye’den sıcak havamızı aldık ve Balkanlara gittik. Kosova ve Makedonya’yı 5 gün boyunca gezdik. Üsküp, Gostivar, Manastır, Ohri, Kalkandelen, Priştine ve Prizren şehirlerini kış demedik, soğuk demedik ziyaret ettik. Aslında Balkanlar kışın pek cazip değil. O meşhur köftelerin bile lezzeti yoktu. Ancak 21 Aralık Makedonya Türkleri’nin eğitim bayramına davetliydik ve bunu vesile kılıp yola çıktık. Ayrıca İzmir merkezli Balkan Kulübü’nün Üsküp şubesininde açılış kurdelesini de kesmek nasip oldu. Hayırlısı olsun. Kosova ve Makedonya’yı kapsayan gezimiz, hem ticaret, hem ziyaret hem de siyaset için fırsat oldu. İşte gezimizin detayları…
MAKEDONYA YAHYA KEMAL BEYATLI’NIN MEMLEKETİ
Mini Balkan ziyaretimiz Makedonya ile başladı. O Makedonya ki benim annemin ve Yahya Kemal Beyatlı’nın memleketi. Yukarıda da bahsettiğim gibi 21 Aralık Makedonya’daki Türklerin bir bayramı olarak kutlanıyor. Bu bayramı vesile yaptık. O gün Makedonya’da resmi bir bayram ve tatil günü. Kosova’da ve Makedonya’da her bir azınlık ve diğer milletler için bayram günleri var. Mesela Kosova Türkleri’nin bayramı 23 Nisan’da kutlanıyor. Bizde Milli egemenlik ve çocuk bayramı ama Kosovalı Türkler için farklı bir milli bayram. Makedonya’da maalesef 3 farklı Türk partisi var. Türkiye’nin daha çok muhatap aldığı Genel Başkanlığını Dr. Kenan Hasip ’in yaptığı TDP yani Türk Demokratik Partisi. Makedonya’daki Türkler ise bayram olarak 21 Aralık’ı seçmişler ve bu tarih Makedonya meclisinde onaylanmış. Makedonya’daki soğukları görünce Türk Partisi Genel Başkanı Sayın Kenan Hasip’e şakayla takıldık. Keşke bayram baharda olsaydı diye.
BALKANLAR’DAKİ MİLLİYETÇİLİK VİRÜSÜ VE MAKEDONYA’DAKİ HEYKELLER
Pek çok defa konu edilmiştir ama ben burada bir kez daha belirtmek istiyorum. Makedonya hükümeti o güzelim Üsküp şehrini garip heykellerle berbat etmiş. Sanırım AB fonlarıyla her tarafta heykeller yapılarak, şehir adeta ucubeye çevrilmiş. Heykellerin çoğu, Osmanlı’ya yani Türklere karşı savaşmış milliyetçi yöresel figürler. Yeri gelmişken Milliyetçiliğin Balkanlar’da nasıl bir virüs olduğunu ve Balkanların parçalanmasına nasıl sebep olduğunu iyi bilen biri olarak bu heykellerin ne şekilde bir milliyetçilik dürtüsü yaptığını anlatmak isterim. Yugoslavya’nın parçalanmasının yegâne nedeni de budur. 79. ölüm yıldönümünü idrak ettiğimiz ve kendisi de bir Balkanlı olan (Kosova’nın İpek şehrinden) İstiklal şairimiz rahmetli M.Akif ’in şu dizeleri Balkanlardaki milliyetçiliği güzel bir şekilde özetliyor:
“Hani milliyetin İslâm idi? Kavmiyet ne? Sarılıp sımsıkı dursaydın a milliyetine!
Arnavutluk ne demek? Var mı şeriatta yeri? Küfür olur, başka değil kavmini sürmek ileri.
Arap’ın Türk’e, Laz’ın Çerkez’e yahut Kürt’e, Acem’in Çinliye rüçhanı mı varmış, nerede?
Müslümanlıkta anasır mı olurmuş? Ne gezer? Fikrî kavmiyeti Tel’in ediyor Peygamber.
En büyük düşmanıdır ruhi-u Nebî tefrikanın, Adı batsın onu İslâm’a sokan kaltabanın.
İSKENDER’İ GİZLİYORLAR
Bu arada ilgimi çekti. Osmanlıya ihanet etmiş, Arnavutların kahramanı sayılan İskender Bey’in (George Kastrioti) Üsküp’te at üstündeki heykeli Makedon hükümeti tarafından etrafı taş betonlar örülerek adeta saklanmış. Makedonlar bu şekilde Arnavutların milliyetçi damarlarına girmeye çalışıyorlar. En son Makedonya’nın Kumanova vilayetindeki etnik çatışmada çok sayıda ölen Arnavut ve Makedonlar olduğunu hatırlıyoruz. Neyse, biz dönelim İskender heykeline. Bu heykelin iki benzeri daha var. Biri Arnavutluk’un başkenti Tiran’da diğeri Kosova’nın başkenti Priştine’de. Arnavutlar, dünyada üç farklı devletleri (Makedonya, Arnavutluk ve Kosova) olmakla övünürler. Diğer yandan Arnavutluk, Kosova ve Makedonya’ya ek olarak da etnik Arnavutluk dediğimiz Yunanistan’da Çameriya bölgesi (Yanya vilayeti), Sırbistan’da Preşeva vadisi, Karadağ’da Ulçin bölgeleri ayrı bir tartışma konusudur ki bunu da ayrı bir yazımızda açıklarız.
BÖLGEDEKİ DİNİ MİLLİYETÇİLİK
Balkanlardaki milliyetçilik sadece etnik kavmiyetçilik değildir. Dini milliyetçilik de buralarda etkindir. Sizi dağlardaki büyük haç işaretleri karşılar. Üsküp’te ve Atina’da dağlarda büyük haç işaretini görürsünüz. Dağlardaki bu haçlar gece olunca lambalarla aydınlatılır. Hatta Makedonya’daki Müslüman Arnavutlar, Makedonlara tepki gösterip buna itiraz etmişler, devletin parasını bu şekilde israf edemeyeceklerini söylemişlerdi. Ancak değişen bir şey olmadı. Makedonya bir nebze kaldırır ama nüfusunun yüzde 97’si Müslüman olan Kosova’nın başkenti Priştine ’ye koskocaman bir katedral yapılması şaşırtıcıdır. Birileri adeta bu Osmanlı emanetlerine Hıristiyan mührünü koymaya çalışıyor ve maalesef başarıyor. Kosova ve Makedonya’da ilgimi çeken diğer bir konu, tüm eczanelerde haç işaretlerinin olması. Türkiye’de eczanelerde hilal vardır. Maalesef buralardaki eczanelerde haç işaretleri var.
ELHAMDÜLİLLAH TÜRK’ÜZ (MÜSLÜMANIZ ANLAMINDA)
Makedonlar, tıpkı Ruslar, Sırplar, Bulgarlar ve Yunanlılar gibi Ortodoks dinine bağlılar. Bu bakımdan aralarında Ortodoks bağlılığı var. Diğer yandan Balkanlarda Türklük, İslam anlamına geliyor. Oralarda Türk demek Müslüman demek oluyor. Çok iyi hatırlıyorum, dedem rahmetli Bekir Efendi Arnavut olmasına rağmen Elhamdülillah Türk’üz derdi. Bir diğer not, Makedonlar, yol kenarlarına küçük kilise minyatürleri şapeller yapmışlar ve buralarda mumlar yakıyorlar. Bunları Yunanistan’da da görmüştüm. Adam yolda kaza yapmış ve yaralanmış, iyi olunca kaza yaptığı yere bu şapelleri yaparak sözüm ona dini bir vaadini gerçekleştiriyor. Hani biz yol kenarlarına çeşmeler yaparız ya onun gibi ama bizimkisinden su içersin, bunlarınkinden bir fayda yok. Makedonların bu dini milliyetçiliklerine karşı Arnavutlar da yol kenarlarına çok uzun minareli camiler yapmışlar. Hatta dağların tepelerine haç yapan Makedonlara şöyle sesleniyorlar: “Ne kadar tepeye (yükseğe) haç yaparsanız yapın, uzaydaki hilali geçemezsiniz.
Haftaya devam edecek…
Rifat Sait
24.Dönem İzmir milletvekili
Balkan Stratejik Araştırmalar Merkezi (BASAM) Başkanı