AA
İSTANBUL (AA) - DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus'un, "DSÖ Acil Durum Komitesi bugün toplandı ve bana (M çiçeği virüsüyle ilgili) durumun milletlerarası değere sahip bir halk sıhhati acil durumu oluşturduğu tavsiye görüşünü bildirdi. Bu tavsiyeyi kabul ettim." açıklaması, birçok ülkede telaşla karşılandı.
- DMM "M çiçeği virüsü" argümanıyla paylaşılan manzaranın manipülasyon içerdiğini bildirdi
Afrika Birliği Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezinin (Africa CDC) paylaştığı datalara nazaran, Afrika'da 13 ülkede M çiçeği virüsü hadisesine rastlandı.
Bu ülkeler Güney Afrika, Kenya, Ruanda, Uganda, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, Kamerun, Nijerya, Fildişi Kıyısı, Gana ve Liberya.
Afrika CDC'ye nazaran, 13 Afrika ülkesinde olay sayısı 17 bin 541 olurken hastalığa bağlı 517 vefat kayıtlara geçti. Temmuz sonu prestijiyle 2023'ün birebir periyoduna kıyasla olay sayılarında yüzde 160'lık bir artış görüldü.
M çiçeği virüsünden kaynaklı ölümlerin yüzde 97'si Kongo Demokratik Cumhuriyetinde gerçekleşti.
İsveç, Avustralya ve Pakistan'da da görüldü
M çiçeği, şu anda Afrika kıtası dışında üç ülkede görüldü. 2024'te birinci sefer İsveç, Avustralya ve Pakistan'da da tespit edilen M çiçeği virüsünün görüldüğü toplam ülke sayısı 16 oldu.
Vaka sayıları şu ana kadar Avustralya'da 93, Pakistan'da 3 ve İsveç'te 1 olarak açıklandı.
Aşı faaliyetleri
Çeşitli ülkelerin sıhhat kurumlarının paylaştığı bilgilere nazaran, çiçek hastalığına karşı kullanılan aşıların M çiçeği virüsü için de aktif muhafaza sağlayabileceği söz ediliyor.
ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri'nin sitesinde, JYNNEOS aşısının M çiçeği riskini azaltmada tesirli olduğu belirtiliyor. En tesirli formül olarak 28 gün ortayla iki doz uygulama tavsiye ediliyor.
Avrupa Birliği (AB) Komitesi'nin internet sitesinde de "MVA-BN" yahut "Modifiye Aşı Ankara-Bavarian Nordic", AB ve İngiltere'de onaylı tek M çiçeği aşısı olduğu tabir ediliyor. Bu aşının ABD ve İsviçre'de JYNNEOS, Kanada'da IMVAMUNE ismiyle pazarlandığı belirtiliyor. Aşı 18 yaş ve üstü bireyler için kullanılabiliyor.
Avustralya Sıhhat Bakanlığının internet sitesinde de M çiçeğine karşı JYNNEOS ve ACAM2000 aşılarının kullanılabileceği belirtiliyor. ACAM2000'in 12 aylıktan küçük bebekler için kullanımının uygun olmadığı aktarılıyor.
DSÖ, 9 Ağustos'ta aşı üreticilerine yaptığı davette acil kullanım listesine yönelik sürecin başlatıldığını duyurdu. DSÖ ayrıyeten iki aşının Acil Kullanım Listesi için değerlendirildiğini duyurmuştu.
Afrika Birliği 23 milyondan fazla aşı dozu temin etmeyi planlıyor
Afrika Birliği Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi (Africa CDC) Genel Yöneticisi Jean Kaseya, dün M çiçeği salgınıyla çaba için temin etmeyi planladıkları aşı dozunun 23 milyondan fazla olacağını açıkladı.
Kaseya, salgının başlamasıyla 10 milyon doz aşı temin ettiklerini, yıl sonuna kadar 23 milyon dozdan fazla aşıya ulaşmayı hedeflediklerini söyledi.
Öte yandan, Avrupa Sıhhat Acil Durum Hazırlık ve Müdahale Yönetimi (HERA), Afrika CDC'ye 215 bin doz MVA-BN aşısı bağışlandığını duyurdu.
M çiçeği virüsü nedir?
DSÖ'ye nazaran, M çiçeği virüsü, Poxviridae isimli virüs ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ilişkin "maymun çiçeği" virüsünün neden olduğu viral bir hastalık.
M çiçeği birinci olarak 1958'de Danimarka'da araştırma maksatlı kullanılan maymunlarda keşfedildi. 1970'te Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde 9 aylık bir erkek çocukta görülen virüs, "insanlarda bildirilen birinci mpox vakası" olarak kayıtlara geçti. Virüsün o periyot yayılımı Batı ve Orta Afrika ülkeleriyle hudutlu kaldı.
Hastalığın yaygın belirtileri ortasında yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine emsal kabarcıklar yer alıyor.
M çiçeği virüsü fare ve sincap üzere kemirgen hayvanlardan yahut enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor.
Virüsün neden olduğu beden döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve gibisi eşyaları kullanmak ve beden sıvılarıyla temas etmek en kıymetli bulaş nedenleri ortasında yer alıyor.
Vakaların büyük kısmı hafif geçiyor
İlk belirtiler virüsü kaptıktan 5 ila 21 gün içerisinde ortaya çıkabiliyor. M çiçeğinin laboratuvarda doğrulaması cilt lezyon bulgusunun test edilmesiyle yapılıyor.
Özel bir tedavi yolu olmayan hastalığın tedavisi destekleyici bakım ve antiviral ilaçlarla yapılıyor.
Çiçek hastalığı için geliştirilen ve birtakım ülkelerde kullanımı onaylanan aşılar ve tedaviler, kimi durumlarda M çiçeği için de kullanılabiliyor.
Vakaların büyük bir kısmı hastalığı hafif geçiriyor ve birkaç hafta içinde sıhhatine kavuşuyor.
M çiçeğinin 2 genetik çeşidi bulunuyor
M çiçeği virüsünün iki genetik çeşidi bulunuyor. Bunlar "Klad I ve Klad II" olarak isimlendiriliyor. "Klad I" çoklukla Orta ve Doğu Afrika'da görülen, daha önemli hastalıklara ve mevte neden olan bir mpox tipi. Batı Afrika'ya mahsus olan ve daha hafif M çiçeği çeşidi olan "Klad II" ise 2022'deki salgına neden olmuştu.
Mevcut salgında görülen "Klad 1b"nin ise yeni ve daha şiddetli olan bir virüs çeşidi olduğu belirtiliyor. Klad 1b, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin doğu kesitleri ve komşu ülkelerde daha çok görülüyor.
DSÖ, Temmuz 2022'de global acil durum ilan etmişti
DSÖ, 21 Temmuz 2022'de M çiçeği salgınıyla ilgili "küresel acil durum" ilan etmişti. 10 ay sonra sıhhat krizinin denetim altına alındığı belirtilerek, acil durum sona erdirilmişti.
Afrika Birliği, Afrika ülkelerinde süratle yayılan M çiçeği virüsüne karşı kıta çapında halk sıhhati için acil durum ilan edildiğini belirtmişti.
M çiçeği öldürücü mü?
DSÖ Sözcüsü Margaret Harris, M çiçeği virüsünün eskisinden daha süratli yayıldığını ve yüksek mevt oranına sahip olduğunu lisana getirerek, hastalığın bilhassa bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve çocuklar için daha tehlikeli olduğunu belirtti.
Harris, M çiçeği için şu anda makul bir tedavinin olmadığını lakin destekleyici tedavilerin bu virüse yakalanan hastalar için kullanıldığını kaydetti.
M çiçeği, ekseriyetle 2-4 hafta içerisinde bizatihi düzgünleşiyor. Fakat bağışıklığı baskılanmış bireylerde ve küçük çocuklarda hastalık ağır seyredebiliyor.
Genel olarak hastalananlardan çoğunluğunu küçük yaştaki çocukların oluşturduğu yüzde 3 ile 6'sı kaybediliyor ve hastalığın Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11'e kadar çıkabiliyor.
DSÖ'den virüsün yayılmaması için uyarılar
DSÖ, virüse yakalanan bireylere mümkün olduğu kadar meskenlerinde izole olma davetinde bulunarak döküntüler sonlanana kadar maske takmayı önerdi.
Cildin kuru ve açık tutulması gerektiğini belirten DSÖ, ellerin sık sık dezenfekte edilmesi gerektiğini, başkalarıyla temastan kaçınmanın yararlı olacağını vurguladı.
Virüsün ismi "ayrımcılık" nedeniyle değiştirildi
M çiçeği virüsü insanlarda birinci kere 1970'de görülse de canlılarda birinci ortaya çıkışı 1958'deydi. Bir araştırma için kullanılan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına misal belirtilerin görülmesiyle tespit edilen virüs, 2022'ye kadar "maymun çiçeği (monkeypox)" olarak isimlendirildi.
DSÖ, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık telaşıyla virüsün ismini "mpox" olarak değiştirdi.
Örgüt ayrıyeten virüsün "Batı Afrika", "Kongo Havzası", "Orta Afrika" ismini taşıyan alt tiplerinin de tekrar isimlendirilmesine karar verdi.
Muhabir: Muhammet İkbal Arslan,Muhammet Nazım Taşcı
