ODTÜ’nün çip merkezi sıhhatte 9 kritik alanda yerli çip üretiyor

AA ANKARA (AA) - TÜBİTAK dayanağıyla, ODTÜ Mikro Elektromekanik Sistemler (MEMS) Merkezi liderliğinde 19 üniversite ve araştırma merkezi ile 7 özel bölüm kuruluşunun yer aldığı MAESTRO Mikro Medikal Teknolojiler Platformu, hastalıkların teşhis, takip ve tedavisinde yerli çiplerin kullanıldığı ve bilimde çığır açması beklenen 9 farklı projenin geliştirilmesi için vazifeye başladı. ODTÜ Makine Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi ve ODTÜ MEMS Merkezi araştırmacısı Doç. Dr. Ender Yıldırım ile ODTÜ MEMS Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi ve ODTÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Külah, sıhhatte 9 kritik teknolojinin geliştirildiği TÜBİTAK 1004-Mükemmeliyet Merkezi Takviye Programı kapsamında desteklenen MAESTRO-Mikro Medikal Teknolojiler Platformunun çalışmalarına ait AA muhabirine açıklamalarda bulundu. Yıldırım, çip teknolojilerinin uzun yıllardır insan hayatını etkilediğini, otomotiv sanayisinden başlayarak farklı aygıtlarla insan hayatına dokunduğunu ve artık sıhhat bilimlerinde de epey ehemmiyet kazanmaya başladığını vurguladı. Platformda hastalıkların teşhisinde, tedavisinde yahut takibinde kullanılabilecek çeşitli mikro medikal uygulamalar için çipler geliştirdiklerini söz eden Yıldırım, farklı ortaklarla birlikte çalıştıklarını anlattı. Tanı için geliştirilen çiplerin kardiyovasküler hastalıklar üzere kronik ve kompleks hastalıkların teşhisinde kullanılabileceğini, geliştirmekte oldukları bir öbür çipin ise akciğer kanserinin süratli tanısı için kullanılabileceğini belirten Yıldırım, şu bilgileri verdi: "Kronik ve kompleks hastalıkların teşhis ve takibi için süratli adım atabilmeyi sağlayan çipler geliştiriyoruz. Ayrıyeten kanser üzere hastalıkların tedavisine yönelik sistemler üzerinde de çalışıyoruz. Bunun için insan bedeni dışında, çip içerisinde büyütülen 3 boyutlu hücre kültürleri üzerinde ilaçların test edilebildiği platformlar geliştiriyoruz." ODTÜ MEMS Merkezinin koordinatörlüğünde 9 teknik proje yürütüldüğüne işaret eden Yıldırım, "Bu projeler, TÜBİTAK 1004 Mükemmeliyet Merkezi Takviye Programı kapsamında destekleniyor. Her bir projenin farklı bir yürütücüsü var. ODTÜ MEMS olarak iki projenin yürütücülüğünü üstlenmiş durumdayız. Bütün platformun uyumu da ODTÜ MEMS Merkezi tarafından sağlanıyor. Öbür kurumlar da kendi bütçeleri için yeniden TÜBİTAK 1004 programı kapsamında sağlanan dayanakla çalışmalarını devam ettiriyor." diye konuştu. Projelerinin teknoloji hazırlık düzeyinin 4 yıl içinde önemli formda yükselmesinin hedeflendiğini belirten Yıldırım, "Projelerden ticarileştirilebilecek eserler çıkmaya başladı. Üç orta eserimiz ticarileşmeye hazır durumda. 4 yıllık takviye sürecinin sonunda 9 teknik projenin çıktıları ticarileşmeye mümkün olduğunca hazır hale getirilmiş olacak." dedi. "Öncü ülkeler ortasında olabilmek önemli" Prof. Dr. Haluk Külah, merkezde uzun müddettir mikro medikal teknolojiler üzerine çalışmalar yapıldığını, 20 seneyi aşkın vakitte oluşan bilgi birikimi, işbirliği ağı ve altyapı sayesinde muhakkak bir noktaya gelindiğini anlattı. TÜBİTAK 1004 programı kapsamında desteklenen Mikro Medikal Teknolojiler Platformunda, ortalarında üniversiteler, hastaneler ve özel kesimden firmaların bulunduğu 26 farklı kuruluşun bir ortaya geldiğini ve ortak çalıştığını aktaran Külah, şöyle konuştu: "Amacımız, ülke için katma bedeli yüksek yerli ve ulusal mikro medikal çiplerin geliştirilmesi. 9 projenin her birinde geliştirilmekte olan yenilikçi teknolojiler, ülkemizin yakın vakitte mikro medikal teknolojilerde yurt dışına bağımlılığını azaltmak, kendi kendine yetmesini sağlamak ve bu alanda inovasyon kültürünü geliştirmek açısından avantaj sağlayacak." "Hayal bile edilemeyen birtakım eserlerin ortaya çıkmasını sağladı" Çip teknolojisinin bilhassa sıhhat alanında kullanımına ait Külah, şu değerlendirmelerde bulundu: "Bu teknoloji, daha evvel hayal bile edilemeyen kimi eserlerin ortaya çıkmasını sağladı. Örnek olarak kan örneğinden çok seçkin rastlanan hastalıkların erken etapta teşhis edilebilmesi ya da baş travmalarında beyindeki sinyalleri algılayan mikro çipler sayesinde birtakım hasarların evvelden tespit edilmesi mümkün. Kulak içi implantlar üzere biyomedikal implantların geliştirilmesi çip teknolojisine dayanıyor. Günümüzde bunları görmeye başladık. Yakın gelecekte daha çok göreceğiz. Bu alanda da öncü ülkeler ortasında olabilmek kıymetli." TÜBİTAK 1004 programı kapsamında geliştirilen platformun 4 yıl boyunca yaklaşık 60 milyon lira ile desteklendiğini bildiren Külah, "ODTÜ MEMS Merkezi araştırma programının yönetici kurumu. Bunun dışında alt projelerin yürütüldüğü yürütücü kuruluşlar var. Bu kuruluşlar TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM), İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sabancı Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi AR-GE ve Tahlil Merkezi, Bıçakcılar Tıbbi Eserler Sanayi ve Ticaret AŞ ve GlakoLens Biyomedikal Biyoteknoloji Sanayi ve Ticaret AŞ. Bu 7 ana kurumun yanında, ortalarında küçük, orta ve büyük ölçekli sanayi firmaları ve üniversitelerimizden araştırmacılarımızla birlikte çalışmalarımızı sürdürüyoruz." bilgisini verdi. ODTÜ MEMS Merkezinde, çipleri kendi tesislerinde büsbütün yerli biçimde geliştirdiklerini kaydeden Külah, "Gerek ODTÜ'de gerek başka üniversitelerde yüksek lisans ve doktora programlarında kayıtlı öğrencilerimiz çalışıyor. Fikir etabından üretim etabına kadar her şey yerli ve ulusal olarak geliştiriliyor. Gaye zati burada geliştirilen teknolojinin, sonunda Türkiye'de halihazırda var olan yahut yeni kurulan filiz şirketler aracılığıyla esere dönüşebilmesi. Bunlar sayesinde son kullanıcıya erişmesi ve bu kademede büsbütün yerli ve ulusal mikro medikal tahlillerin oluşturulması hedefleniyor." diye konuştu. 9 proje, sıhhatte yenilikçi tahliller sunacak Haluk Külah, platform çatısı altında geliştirilen projeleri teşhis, takip ve tedavi olarak 3 ana başlıkta açıkladı. Projeler hakkında bilgi veren Külah, şunları kaydetti: "Bıçakcılar ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Beyin Cerrahisi ile birlikte baş travmalarında beyin içinde, beyin yüzeyinde ilerleyen dalgaları takip edebilen, bu sayede travmanın sonuçlarını izleyebilen, birtakım tesirleri erkenden haber verebilen, gerekirse dışarıdan ilaçla müdahale edebilen bir mikro çip geliştiriyoruz. Şu anda benzeri travmalarda kullanılan prosedürde kafatasında açılan geniş bir açıklıktan beyne büyük bir elektrot yerleştiriliyor ve bu elektrot her vakit bir kabloyla dışarı bağlı. Yani hasta birtakım olumsuz tesirlere çok açık durumda olabiliyor. Tıp tabibi hocalarımızla birlikte üzerinde çalıştığımız projede, bu kadar büyük bir açıklığa gerek kalmadan ufak bir açıklıktan yerleştirilecek, hastayı da yataktan görece daha bağımsız hale getirebilecek yenilikçi bir sistem geliştiriyoruz. Bunun tamamlanması ve esere dönüşmesi, ilgili alanda çığır açabilir. Yeniden bir diğer projede Boğaziçi Üniversitesinden araştırmacıların kurduğu bir filiz şirket olan GlakoLens yürütücülüğünde ODTÜ MEMS Merkezi altyapısı kullanılarak göz içi basıncı ölçen akıllı kontak lensler geliştiriliyor. Bunların piyasaya çıkmasının daha yakın olduğunu söyleyebilirim. Bu olduğu vakit büsbütün yerli bir eser kazandırılmış olacak. Ayrıyeten TÜBİTAK MAM ile birlikte yaptığımız çalışmalarda kandan kardiyovasküler hastalıklarla ilgili erken bilgi verebilecek biyosensörler ve damar tıkanıklıklarında kullanılan akıllı stentler geliştirilmesi hedefleniyor." Külah, merkezde yürütülen bir öteki projenin ise İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü tarafından üç boyutlu hücre kültürlerinin büyütülebildiği çiplerin geliştirilmesi olduğunu söyledi. Yeditepe Üniversitesi AR-GE ve Tahlil Merkezinde yürütülen projede ise bu çipler kullanılarak, kanser tedavisine yönelik yenilikçi ilaçlar geliştirildiğini belirten Külah, "Sabancı Üniversitesi tarafından yürütülen projede ise kan örneğinden kanser tespiti yapabilen bir sistem geliştirilmekte. ODTÜ MEMS Merkezinin yürütücü olduğu iki projede ise sırasıyla akciğer kanserinin erken tespitine yönelik bir biyosensör ve çocukluk devri kanserlerinin tedavisi sonucunda ortaya çıkabilen kısırlık sorununun tesirlerini ortadan kaldırabilecek bir çip üstü organ platformu geliştirmekteyiz." tabirlerini kullandı. Haluk Külah, geliştirilen projelere ait, "9 projenin her birinin ilgilendiği alanda çığır açması, yenilik getirmesi kelam konusu. Burada doğal bizi en çok heyecanlandıran yalnızca mühendisler olarak değil, tıp tabipleri, biyologlar, farklı kollardan mühendisler, hepimizin birlikte çalıştığı, disiplinler ortası projeler olması ve bir arada yol katetmemiz." değerlendirmesinde bulundu. ODTÜ MEMS Müdürü Dr. Atilla Hakan Özdemir ise farklı alanlar için geliştirdikleri çiplerle, dünya çapında çip üretim merkezi olma gayesini hayata geçirmeye çalıştıklarını vurguladı.
Muhabir: Selma Kasap