Osmanlı çinilerinin benzerleri Kütahya’da özel tekniklerle üretiliyor

AA KÜTAHYA (AA) - Kütahya Dumlupınar Üniversitesinde (DPÜ) akademisyen ve sanatkarlardan oluşan proje grubu, Osmanlı çiniciliğinin "altın çağı"nı yaşadığı, en hoş örneklerinin verildiği 16'ncı yüzyıldaki kimi yapıtların benzerilerini özel tekniklerle yüksek kaliteli üreterek geleceğe taşıyor. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Kültür, Sanat ve Turizm Dairesinin takviyeleriyle süren "16'ncı Yüzyıl Osmanlı Çinilerinin Üretilmesi ve Geliştirilmesi" başlıklı araştırma projesi, 2018 yılında başlatıldı. Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Şan'ın yürüttüğü, Endüstriyel Tasarım Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Muhterem Koç'un araştırmacı olduğu projenin uygulama basamağında sanatkar Işık Avlupınar da yer alıyor. Projenin danışmanlığını ise Prof. Dr. Kenan Gürsoy, Prof. Dr. Belkıs Gürsoy, Prof. Dr. Levent Bayraktar, Prof. Dr. Fulya Bayraktar, Prof. Dr. Zülfiye Acar Şentürk, Doç. Dr. Sevinç Gök İpekçioğlu ve Dr. Öğretim Üyesi İnci Ayan Birol üstleniyor. Usta çırak, hoca talebe bağıyla bugünlere ulaşıp klasik ulusal üslubunu koruyan klâsik sanatta değerli eserler veren İnci Ayan Birol ve 3 öğrencisinin yaptığı çalışmalarda temel odak noktasını Yasal Sultan Süleyman devri çinileri oluşturuyor. Dönemin çinilerini inceleyen, kompozisyonlarını belirleyen proje takımı, kuvars tanelerinin uygun cam ve cam yapan ek ile bağlanarak yapı içinde homojen dağılımı gerektiğinden üretimi sıkıntı olan, imalattan kurutma ve pişirme sürecine kadar büyük riskler barındıran yapıtları titizlikle ortaya çıkarıyor. DPÜ Evliya Çelebi Yerleşkesi'nde tahsis edilen kısımda şu ana kadar hazırlanan 5 eser ortasında, Topkapı Sarayı Müzesi'nin sünnet odası dış cephesinde yer alan 127 santimetre ebadındaki "yekpare kuşlu pano" ve "sıvama bulutlu pano" baz alınarak yapılanlar, değerli çalışmalar ortasında dikkati çekiyor. Ön hazırlıkları 2013'te başlayan ve 6 yıldır yürütülen proje kapsamında uzmanların araştırmaları ve yapıtların hazırlanmasına ait sürecin kitaplaştırılması, büyükşehirler başta olmak üzere yurt içinde ayrıyeten yurt dışında sergilenmesi planlanıyor. Laboratuvar çalışmaları daima olumlu sonuçlar verdi DPÜ Rektörü Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, AA muhabirine, 16'ncı yüzyıl periyodu yapıtlarını tekrar üretmek, onlara tekrar hayat vermenin projenin asıl gayeleri olduğunu söyledi. Proje ile Yasal Sultan Süleyman bölümündeki çinilerin benzerilerini ürettiklerini ve desenleri sağlamak için o kompozisyonları tekrar tamamladıklarını belirten Kızıltoprak, "Osmanlı sanatının her alanında bir yansıması bulunan ve yayıldığı bütün coğrafyada derin izler bırakan bu sanatı yine yaşatmak projemizin değerli amaçlarından biri." dedi. Kızıltoprak, proje sayesinde kompozisyonlardaki incelikleri, üretim tekniklerini, desen ve renklerin uygulanmasını tekrar elde ettiklerini anlattı. Eserlerin sağlamlığı ve dayanıklılığına işaret eden Kızıltoprak, şu bilgileri verdi: "Ürettiğimiz çiniler, Osmanlı çinileri üzere 500 yıl yaşama talihi bulabilecek kalitede, bedelde. Türk çini sanatının doruğu Yasal dönemi ve 16'ncı asırdır. Bu projede ürettiğimiz çiniler, tıpkı Yasal döneminde üretilen çiniler üzere gelecek 5 hatta 10 asırda da tıpkı parlaklığı, tıpkı canlılığı, tıpkı ihtişamı sürdürecektir. Projenin laboratuvar ortamlarındaki savını kanıtlama istikametindeki çalışmaları daima olumlu sonuçlar vermiştir. Biz bu proje sayesinde Yasal evresi çinilerini tekrar üretmek, o desenleri tekrar ortaya koymak, o renklerin ihtişamını tekrar ilgililere göstermek istiyoruz. Bu harika eserler hem 16'ncı yüzyıldan hem Selçuklu'dan hem de Cumhuriyet zamanının sanat anlayışından ilham alıyor." "Bu yapıtları yaparken 16'ncı yüzyıla gidiyorum" Sanatkar Parıltı Avlupınar ise sanat, medeniyet ve kültür tarihi için çok kıymetli bir projede yer almaktan onur duyduğunu lisana getirdi. Osmanlı'nın 16'ncı yüzyıldaki çinilerinin emsalsiz olduğunu vurgulayan Avlupınar, "O vakitte yapılan çiniler günümüze niye aktarılamadı? Günümüzde yapmak mümkün olabilir mi?" kanısıyla hareket ettiklerini belirtti. Projedeki bütün çalışmaların bilimsel araştırmalarla desteklendiğini ve test edildiğini vurgulayan Avlupınar, şöyle konuştu: "Bu yapıtları yaparken 16'ncı yüzyıla gidiyorum, vakit zaman bugüne geliyorum. Bazen 16'ncı yüzyıl da kâfi gelmiyor, daha eskilere, Selçuklu periyoduna, Orta Asya'ya kadar gidiyorum zira kullanılan motif ve teknikler bir evvelki bölümün tamamlayıcısı ve geliştiricisi niteliğinde. Bu projede Orta Asya ile 6'ncı ve 7'nci asırdan günümüze kadar daima bir seyahatin içindeydim. Vakit zaman geriye dönüp bakmak gerekiyor; bir aynaya bakar üzere. O sanat yapıtlarında sanatkar kendini görebilmeli. Zira o sanat yapıtında toplumun kendisini, o dönemin teknolojisini, insanını ve inancını görmek mümkün oluyor. Lakin o vakit bir kültürün gelişmesinden, tazelenerek devam etmesinden bahsedebiliyoruz. Çini hem teknolojik manada hem de sanat ve mana manasında pek çok bedeli barındıran bir sanat. Bu sanatın geleceğe aktarılabilmesi için de bu sürekliliğin olması gerekli. O kültürün günümüze aktarılarak gelmesinde katkım varsa bundan çok büyük memnunluk duyuyorum."
Muhabir: Sergen Sezgin