Osmanlı mirası Mostar Köprüsü, savaşın yıkımına inat 20 yıldır yine ayakta

AA MOSTAR (AA) - Osmanlı mimarlık tarihinin "zirve" ismi kabul edilen Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayrettin tarafından 1566'da inşa edilen ve Bosna Hersek'teki savaş sırasında 1993'te Hırvat topçu birliklerince yıkılan köprü, onarım çalışmalarının tamamlanmasının akabinde 20 yıl evvel düzenlenen merasimle yine hizmete açıldı. Tarihi köprü, Bosna Hersek'teki savaş sırasında Hırvat topçu birliklerinin köprüye saldırmasıyla 9 Kasım 1993'te ırmağın sularına gömüldü. Evliya Çelebi'nin "benzersiz" olarak nitelediği Mostar Köprüsü'nün yine inşasına, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA), Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi ile Dünya Bankasının takviyesiyle 1997'de başlandı. Macar ordusunun dalgıçları tarafından özgün taşları ırmak yatağından çıkarılan köprü, inşaatının tamamlanmasının akabinde çok sayıda ülkenin üst seviye temsilcisinin de hazır bulunduğu merasimle, devrin İngiltere Veliaht Prensi Charles tarafından 23 Temmuz 2004'te yine açıldı. 24 metre yüksekliğinde, 30 metre uzunluğunda, 4 metre genişliğindeki köprü, Mostar kentine de ismini verdi. Zümrüt yeşili rengiyle bölgeye gelenlerin en çok ziyaret ettiği yerlerden biri olan Neretva Irmağı üzerine inşa edilen köprünün imalinde 456 kalıp taş kullanıldı. Asırlar boyunca Bosna Hersek'te müsamaha ve kültürel çeşitliliğin sembolü olan tarihi köprü, atletler tarafından yıllarca "atlama platformu" olarak da kullanıldı. Köprü, Mostar'da yaşayan gençlerin cüretlerini sergilemek için üzerinden atladıkları platform olarak da kullanılıyor. Köprü, 2005'te UNESCO tarafından "Dünya Miras Listesi"ne alındı. Türkiye, köprünün yine yapılması için bağış yapan birinci ülke oldu Mostar Barış ve Çok Etnikli İşbirliği Merkezi Müdürü Safet Orucevic, AA muhabirlerine, köprünün yıkıldığı tarihlerde belediye başkanı olduğunu, köprünün tekrar inşa edilme sürecinde birçok zorlukla karşılaştıklarını anlattı. Orucevic, köprünün yine inşa edilme sürecinde ülkedeki tüm etnik kümelerin bir arada çalışmasını savunduğunu ve böylelikle barış ortamını tekrar kurmak için çalıştıklarını söyledi. Köprüyü yıkanların da tekrar inşa edilme sürecine dayanak vermesini istediğini belirten Orucevic, şöyle devam etti: "Bu köprü bir sembol. Köprünün tekrar inşa edilmesi projesinin başarılı olup olmaması federasyon projesinin ne kadar başarılı olacağını da bize gösteriyordu. Bu kimin ne istediğini ya da ne istemediğini gösteren bir noktaydı. Memleketler arası toplumdan büyük takviye aldık. Buranın, 'Sırplar ve Hırvatlar olmadan inşa edilemeyeceğini' söyledim. Periyodun Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Mostar'a geldiğinde 'köprüyü ben yapacağım' demişti. Yanımda Aliya İzetbegoviç (Bosna Hersek'in birinci Cumhurbaşkanı) vardı. Aliya, Demirel'e, 'Sayın Cumhurbaşkanı, sizin bir şey vermenize gerek yok, siz zati burayı birinci yapanlarsınız, bizim için kıymetli olan buranın memleketler arası bir proje olması.' dedi." Demirel'in, İzetbegoviç'in köprü hakkındaki projesini beğendiğini aktaran Orucevic, "Türkiye, köprünün yenilenmesi için 1 milyon dolar bağışlayan birinci ülke oldu ve akabinde başka bağışçılar da projeye girmek için yarışa başladı." tabirini kullandı. "Mostar kentini oluşturan şeyi yok etmek istediler" Orucevic, köprünün yine inşa edilmesinden bir yıl sonra UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alındığını lisana getirdi. Köprünün, Mostar kentinin ekonomik açıdan gelişmesine en büyük katkıyı verdiğini vurgulayan Orucevic, şunları kaydetti: "Köprünün etrafında tam bir turizm sanayisi oluştu. Yani köprü, 'Hiroşima'ya' hayat getirdi. Mostar, köprüsü olmayan bir Hiroşima'ydı. Bir iki cadde ve bir kesim yanmış topraktı. Bugün, Mostar'da en az 20 otel, yüzlerce pansiyon ve apartman var. Köprünün tekrar imalinin üzerinden 20 yıl geçmesine karşın kimileri tarafından bunun 'Hırvat kültürel mirası' olarak nitelendirilmesini, üzerinde durulmaya bedel bile görmüyorum. Boşnaklar, o devirde 'Hırvatlar faydasına büyük bir proje gerçekleştirdi' diye düşünüyorum. Onlara yıktıkları köprünün tekrar imaline dayanak olarak üzerlerine düşen lekeden kurtulma bahtı vermek istedik. Birinci evvel 20 yıl boyunca Boşnakların köprüyü yıktığını tez ettiler lakin biz onların köprünün yıkılışını çeken askerlerinden sinema satın alıp yayınladık." Orucevic, Hırvatların, köprüyü yıkarak moral bozmayı hedeflediğini belirterek, "Mostar kentini oluşturan şeyi yok etmek istediler. Mostar'daki işi bitirdiklerini ve etnik olarak temizleyeceklerini düşündüler. Köprünün yıkılması, bizi savunma ve kuşatmayı kırma ve devletle birleşme konusunda daha da azimli kıldı. Kendimizi savunmayı başardık, bu tarihi bir savunmadır ve köprümüz bizim nasıl beşerler olduğumuzu gösteriyor." diye konuştu.
Muhabir: İsmail Özdemir,Kemal Zorlak