Osmanlı’nın en uzun mühlet tahtta kalan padişahı: Yasal Sultan Süleyman

AA İSTANBUL (AA) - AA muhabirinin çeşitli kaynaklardan derlediği bilgilere nazaran, babası Osmanlı İmparatorluğu'nun 9. padişahı Yavuz Sultan Selim, annesi Ayşe Hafsa Sultan olan Sultan Süleyman Han, 6 Kasım 1494'te babasının sancak beyefendisi olduğu Trabzon'da dünyaya geldi. Trabzon'da çocukluk yıllarını geçiren 1. Süleyman, bilim, din, askeriye ve edebiyat alanlarında eğitim almak için Topkapı Sarayı'ndaki Enderun'a gönderildi. Buradaki eğitiminin akabinde Saruhan Sancak Beyliğine atanan Yasal Sultan Süleyman, babasının 22 Eylül 1520'de vefatı üzerine İstanbul'a gelerek, 30 Eylül 1520'de Osmanlı İmparatorluğu padişahı olarak tahta çıktı. İlk seferini muvaffakiyetle tamamladı Osmanlı'nın genç padişahı Sultan Süleyman Han, tahta çıktıktan sonraki birinci seferini, 18 Mayıs 1521'de Macaristan Krallığı'nın hakimiyetindeki Belgrad'a yaptı. Tahta oturduktan kısa müddet sonra çıktığı birinci seferinde Belgrad'ı Osmanlı topraklarına katan Yasal, sonraki seferini, Akdeniz'de hakimiyet kurmak açısından kritik değere sahip Rodos Adası'na düzenledi. Rodos seferinden de muvaffakiyetle dönen 1. Süleyman, döndüğünde, çocukluk yıllarından beri arkadaşı olan has odabaşı Pargalı İbrahim'i 27 Haziran 1523'te veziriazam olarak atadı. İmparatorluğun Akdeniz'deki hakimiyetini artırmak için 1532'de Barbaros Hayreddin Paşa'yı Donanma-yı Humayun'un başına getiren Yasal, devlete karşı çıkan isyanları destekleyen Safevilere yönelik Irakeyn Seferi'ni düzenleyerek, evvel Tebriz'e, akabinde Bağdat'a girdi. Pargalı'yı idam ettirdi Kanunu Sultan Süleyman, seferdeki başarısızlık ve aile içinde çekişmeler sebebiyle Pargalı İbrahim Paşa'yı 15 Mart 1536'da idam ettirdi. Barbaros Hayreddin Paşa yönetimindeki Osmanlı donanması ile Cenevizli Amiral Andrea Doria'nın kumandasındaki Haçlı donanması ortasında geçen Preveze Deniz Savaşı 1536'da zaferle sonuçlandı. Bu savaşın zaferle bitmesi, imparatorluğun Akdeniz'deki tesirini güçlendirdi. 1. Süleyman'ın büyük oğlu Şehzade Mustafa, doğu seferindeki babasını Konya Ereğlisi'nde, 6 Ekim 1553'te ziyaret etmek istedi. Ziyaret öncesi, oğlunun tahta geçmek istediğine dair söylentiler duyan Yasal, oğlu Mustafa'yı kendisinin huzuruna çıkmak için girdiği otağda idam ettirdi. Kendi ismine Mimar Sinan'a inşa ettirdiği Süleymaniye Camii'nin imalinin yaklaşık 6 yılda tamamlanmasının akabinde Yasal, 7 Haziran 1557'de üretimi tamamlanan caminin açılışını burada cuma namazını kılarak yaptı. Hürrem Sultan'ın vefatı Kanuni Sultan Süleyman'ın hayatını etkileyen bir kayıp da aşkları birçok edebi yapıta bahis olan eşi Hürrem Sultan'ın 1558'deki vefatı oldu. Sultan Süleyman Han, ortalarında çekişme olan oğulları Şehzade Bayezid ve Şehzade Selim'in sancak yerlerini Amasya ve Konya'ya taşıdı. İki kardeş ortasında Konya Ovası'nda geçen savaşı ise Şehzade Selim kazandı. Yenilginin akabinde sancağına dönen Şehzade Bayezid, babasının sefer hazırlığı yaptığını öğrenerek, Safevilere sığındı. Yasal bunun üzerine oğlu ve torunlarını almak için Şah Tahmasb'a yüklü ölçüde para ödeyip, Kars Kalesi'ni verdi. Şah Tahmasb tarafından teslim edilen Bayezid ve oğulları, 23 Temmuz 1562'de idam edilip Sivas'ta defnedildi. Kanuni'nin son seferi 1. Süleyman, 1565'teki Malta kuşatmasından hezimetle dönülmesinin akabinde Osmanlı Devleti'nin batıdaki mağlubiyet izlenimini düzeltmek için yeni bir askeri harekat planladı. Harekat öncesi, bir daha göremeyeceği İstanbul'dan Eyüp Sultan Türbesi'nde dua ederek ayrılan Sultan Süleyman Han, ordusuyla birlikte Zigetvar'a gitti. Gut (nikris) hastalığıyla çaba eden 72 yaşındaki Yasal, ordunun başında şahsen bulunduğu 13. seferinde, Zigetvar Kalesi'nin kuşatılmasından bir gün evvel, 7 Eylül 1566'da hayata gözlerini yumdu. Kanuni'nin mevti, seferin gidişatının tehlikeye girmesi ihtimali sebebiyle zımnî tutuldu, naaşı kuşatma mühletince tahtının altına gömüldü. Kalenin 42 günün akabinde fethedilmesiyle 1. Süleyman'ın vefatı, tahta geçecek olan 2. Selim'e haber verildi. İmparatorluğun yeni padişahı 2. Selim'in Belgrad'a gelmesinin akabinde Yasal'ın mevti resmi olarak duyuruldu. Osmanlı'da yaklaşık 46 yıl tahtta kalan hükümdar, kılınan cenaze namazının akabinde Süleymaniye Camii'nin içerisindeki türbeye defnedildi. İmparatorluğun en uzun mühlet vazife yapan ve en çok sefere çıkan padişahı olarak bilinen Yasal, Batı'da "Muhteşem Süleyman" ve "Büyük Türk" olarak anılıyordu. Dönemindeki gelişmeler 1. Süleyman, padişahlığı müddetince 6 milyon 557 bin kilometre olan Osmanlı Devleti toprağını 14 milyon 983 bin kilometreye çıkardı. İmparatorlukta kendisinden evvelki 9 padişahın kararlarını bir ortaya getiren Yasal, tek bir kanunname yayımladı. Kimi kaynaklara nazaran, Sultan Süleyman Han'ın "Kanuni" olarak anılmasının nedeni, kanunlara bağlı olması ve titizlikle takip etmesi olarak bilinir. Babası Yavuz Sultan Selim tarafından imaline başlanan 1. Selim Külliyesi'ni tamamlatan Yasal, oğlu Mehmed için Şehzadebaşı Camii'ni yaptırdı. Kızı için Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Camii'ni inşa ettiren Yasal, hastalığı nedeniyle vefat eden oğlu Cihangir için de Cihangir Camii'ni yaptırdı. İstanbul'daki su muhtaçlığının artması nedeniyle su tesislerini yenileyerek, kırkçeşme su sistemini kurduran 1. Süleyman, ordunun sefere çıkarken kullanması için Büyükçekmece'de bulunan köprüyü Mimar Sinan'a inşa ettirdi. İstanbul başta olmak üzere Osmanlı topraklarına çok sayıda mimari eser bırakan Yasal, tıpkı vakitte savaş ganimeti olarak getirdiği yapıtlarla, Osmanlı'nın kütüphane kültüründe tesirli olmasıyla da bilinmekteydi. Sultan Süleyman'ın devrinde, Osmanlı'da eğitimde yenilik sürecine gidilirken, medreselerdeki eğitim iki kademeye ayrıldı. Bu kapsamda, Sahn-ı Seman medreselerinde hukuk, ilahiyat ve edebiyat kollarında, Süleymaniye medreselerinde ise matematik ve tıp alanlarında eğitim verildi. Edebi yapıtlarıyla anılıyor Padişahların içinde şair kimliğiyle ön plana çıkan ve "Muhibbi" mahlasını kullanan Yasal'ın divanında 2 bin 779 gazel bulunuyor. Kanuni ayrıyeten tarihte en çok gazel kaleme almış kişi olarak biliniyor.
Muhabir: İrem Demir