Rus gazının Avrupa’ya sevkiyatındaki yeni belirsizlikler arz telaşlarını tekrar canlandırdı

AA

MOSKOVA (AA) - Rus doğal gazının Ukrayna üzerinden sevkiyatına yönelik muahedede sona yaklaşılması ve Gazprom’un Avusturya’ya teslimatı durdurması, kış dönemi başlarken Avrupa'daki arz tasalarını tekrar canlandırdı.

AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, Ukrayna savaşı öncesinde Avrupa Birliği’nin (AB) en büyük doğal gaz tedarikçisi pozisyonunda bulunan Rusya, yaklaşık 50 yıl süren boru çizgisi yatırımlarıyla 2022'ye kadar AB'deki pazar hissesini yüzde 40’a kadar çıkarmıştı.

Yaptırımlar nedeniyle müşterilerini ABD, Katar ve Norveç üzere sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedarikçilerine kaptıran Rusya, geçen yıl AB’ye yaklaşık 15 milyar metreküp doğal gaz sevk ederken, kelam konusu hacim 2021'de 201,7 milyar metreküp düzeyindeydi.

Rusya'da boru çizgileriyle doğal gaz tedarikinde monopol pozisyonunda bulunan Gazprom’un AB’deki müşterileri ortasında Macaristan, Slovakya ve Avusturya bulunuyordu. Son olarak Avusturyalı şirket OMV, geçen hafta yaptığı açıklamada, Gazprom’un 16 Kasım prestijiyle sevkiyatı durdurduğunu bildirmişti.

Avrupa'da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF'de süreç gören aralık vadeli kontratlarda gaz fiyatları kelam konusu gelişmenin akabinde yükselişe geçti. Fiyatlar megavatsaat başına 47 avroya kadar çıkarak son bir yılın en yüksek düzeyine ulaştı.

Ukrayna transit kontratının müddeti doluyor

Rusya ile Ukrayna ortasında 2019'da imzalanan ve 31 Aralık prestijiyle sona erecek doğal gaz transit mutabakatına ait iki ülke ortasında müzakere yapılmaması da Avrupa’daki doğal gaz fiyatlarını artıran bir öbür öge olarak ön plana çıkıyor.

Sovyetler Birliği devrinde inşa edilen Urengoy-Pomari-Ujgorod Boru Sınırı, Sibirya'nın batısında çıkartılan doğal gazı Avrupa'ya Ukrayna üzerinden sevk etmek üzere Rusya’nın Suca kentine taşıyor.

Ukrayna üzerinden Slovakya'ya uzanan çizgi, buradan Avusturya'ya gaz taşırken, Macaristan da buradan ulaştırılan kaynağın müşterileri ortasında yer alıyor.

Avrupa'ya giden Rus doğal gazının üçte birinin geçtiği Sohranivka dağıtım noktasında sevkiyat, Ukrayna tarafından Mayıs 2022'de durdurulurken, gaz sevkiyatı yalnızca Suca noktasından devam ediyor.

Ukrayna Bakanlar Kurulu, Rus doğal gazının Ukrayna üzerinden Avrupa'ya akışını sağlayan mutabakatın 2024 sonrası için uzatılmayacağını duyurmuştu.

Ukrayna idaresinin 2023 sonu için yayımladığı bilgilere nazaran, boru sınırları ile ülke üzerinden Avrupa'ya taşınan Rus gazı ölçüsü geçen yıl 2022'ye kıyasla yaklaşık yüzde 28 azalarak 15 milyar metreküpe gerilemişti.

Ukrayna'nın kelam konusu kontrat sayesinde yılda 1 milyar dolar, Gazprom'un ise yılda 3 milyar dolar gelir elde ettiği kestirim ediliyor.

Gazprom kayıplarını telafi etmek istiyor

Rus gazını Avrupa'ya taşıyan ana boru çizgileri Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa atıl duruma düşerken, Ukrayna'dan sevkiyat yapılan iki boru çizgisinden birisi de devre dışı kalmıştı.

Gazprom, 1999'dan bu yana birinci kez geçen yılı ziyanla kapatırken, Ukrayna üzerinden sevkiyatın durması halinde alternatif güzergahlar üzerinde çalışma yürütüyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 5 Eylül'de yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın gaz mukavelesini uzatmaması halinde TürkAkım boru sınırı üzerinden sevkiyatın artabileceğini söylemişti.

TürkAkım üzerinden sevkiyata ait Türkiye ile Rusya ortasında çalışmalar devam ederken, Rus güç şirketleri LNG'de ihracat kapasitesini artırmak istiyor. Lakin ABD'nin Rus LNG dalına yönelik yaptırımları bu alandaki gelişmelerde Moskova'nın elini zorluyor.

Rusya güçte gözünü Asya'ya çevirdi

Batılı ülkelerle Rusya ortasında yaşanan kopuş sürecinin akabinde, Asya-Pasifik ülkeleri, Rus doğal gaz kesiminin stratejik gelişimini belirleyen kilit pazarlar haline geldi.

Gazprom, Asya'nın en büyük gaz ihracatçıları ortasında yer alırken, Rusya'nın bölgeye sevkiyatı Sahalin-2 isimli LNG projesi ve Sibirya'nın Gücü boru sınırı aracılığıyla sağlanıyor.

Ancak uzmanlar, doğal gazda Asya-Pasifik'e yönlenmenin lojistik maliyetlerinde artışa yol açtığı ve Asyalı alıcıların Rusya'nın alternatifsiz kalmasının farkında olduğu ikazında bulunuyor.

Muhabir: Emre Gürkan Abay