Rusya ile Batı ortasında kalan Sırbistan’da lityum madenleri istikrarları zorluyor

AA BELGRAD (AA) - Rusya ile tarihi ve kültürel bağlarını muhafazaya çalışırken iktisadına katkı sağlayan Batılı ülkelerle de bağlantılarını âlâ tutmaya çalışan Sırbistan'daki lityum madeni rezervleri, yıllardır bu mevzuda protestolara sahne olan ülkenin Rusya ve Batı ile kurduğu ilgi istikrarını de zorluyor. "Rusya'nın Balkanlar'daki eli" olarak nitelendirilen Sırbistan, bir yandan bu ülkeyle sahip olduğu tarihi ve kültürel bağları muhafazaya çalışırken bir yandan da iktisadını güçlendirmek için Batılı ülkelerle işbirliklerine devam ediyor. Sırbistan'ın Loznica kentinde İngiltere-Avustralya merkezli metal ve madencilik şirketi Rio Tinto tarafından 2004'te keşfedilen lityum madeni rezervleri, ülkede yıllardır devam eden protestolara sebep oluyor. Muhaliflerin de desteklediği "çevreci aktivistler", Rio Tinto'nun bu projeyi gerçekleştirmesini istemediklerini lisana getirerek büyük çaplı şovlar düzenlerken Sırbistan idaresi, lityum madeninin ekonomik kalkınma için fırsat olduğu istikametinde açıklamalarda bulunuyor. Sırbistan ile Almanya ortasında elektrikli araçlar alanında stratejik paydaşlık anlaşması Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, geçen ay, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile Belgrad'da bir ortaya gelerek ham husus, elektrikli araçlar ve batarya üretimi konusunda stratejik mutabakat zaptı muahedesi imzaladı. Vucic, Belgrad'da düzenlenen Stratejik Hammaddeler Doruğu kapsamında yapılan mutabakat sonrası düzenlenen basın toplantısında ülkesi ismine keyifli olduğunu ve gurur duyduklarını tabir etti. Anlaşmanın Avrupa ve Almanya için değerli olduğunu vurgulayan Vucic, "Bu, bizim için bir dönüm noktası, büyük bir değişim ve geleceğe yanlışsız sıçrama yapabilmek ismine değerli. Bunun mümkün olduğunu bile düşünmüyorduk." dedi. Yapacakları işlerde her şeyi şeffaf bir biçimde hayata geçireceklerini lisana getiren Vucic, "Ülkemizde eşsiz halde, üretimin yapılacağı yerde halkımızın ömrü için, hava, toprak ve suyun pak kalması için çaba edeceğim. Ülkemizin ekonomik manada ilerleyeceğine inanıyoruz. Bu, bize en az 6 milyar avro yeni yatırım getirecek. Ülkemizde şimdiye kadar yapılmış en büyük yatırım olacak." diye konuştu. "Batı Balkan ülkelerinin AB'ye entegrasyonunu açıkça destekliyorum" Almanya Başbakanı Scholz da cüret gerektiren bir kararı gerçek vakitte aldıklarını söyledi. Çevreye ziyan vermeyen güç çeşidine muhtaçlık duyduklarını vurgulayan Scholz, şöyle devam etti: "Anlaşma, bölgedeki madencilik faaliyetleri için uygun bir ekonomik gelişim perspektifi getiriyor. Bu mutabakat, tıpkı vakitte tüm ülke için de yeterli. İki prensibi izleyeceğiz, çevreyi müdafaa ve biyoçeşitlilik konusunda en yüksek standartlara ahenk. Bu proje, bir Avrupa projesidir. Avrupa ruhuna muhtaçlığımız var ve bu, geleceğimiz için büyük ehemmiyet taşıyor. Bu yüzden Batı Balkan ülkelerinin Avrupa Birliği'ne (AB) entegrasyonunu açıkça destekliyorum. 20 yıl evvel vadedilen AB üyeliği perspektifini Batı Balkan ülkelerine sunmak istiyorum." "Şu anda bir hafriyat süreci yok ve olmayacak" Sırp başkan Vucic, geçen hafta düzenlediği basın toplantısında ise ülkesindeki lityum madenlerinde uzmanların çalışma yapacağını söyledi. Sırbistan'dan ve dünyanın farklı bölgelerinden alanında uzmanların görüşleri alınmadan lityum çıkarma süreci yapmayacaklarını belirten Vucic, şu değerlendirmede bulundu: "Şu anda bir hafriyat süreci yok ve olmayacak. Kendi ismimize garanti alana kadar yani önümüzdeki 12 ila 18 ayda hiçbir süreç yapılmayacak. Sizleri kandırıyorlar, sizlere palavra söylüyorlar, yurt dışından en yeterli uzmanları çağıracağız lakin en güzel Sırp uzmanları da bahse dahil edeceğiz. Uzmanlar, bize anlatacakları şeylerle insanların inançta olup olmayacağını söyleyecekler." "Sırbistan'ın savunması bugün Çin'in dayanağıyla daha güvenilir" Vucic, geçtiğimiz aylarda ülkesine resmi ziyarette bulunan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile yaptığı ortak basın toplantısında, iki ülke ortasındaki bağların geliştirilmesiyle ilgili ısrarla çalıştıklarını ve Çin’in son 3 yıldır Sırbistan'daki en büyük yatırımcı olduğunu vurguladı. Ülkesinin "dünyanın büyük güçleri tarafından" baskı altında tutulduğunu savunan Vucic, Çin’in takviyesini önemsediklerini söyledi. Vucic, iki ülke ortasında geçen yıl imzalanan "Serbest Ticaret Anlaşması"nın ekonomik alakaların geliştirilmesinde büyük tesir sağladığını, gelecek 5-10 yılda ülkesinde üretilen eserlerin yüzde 95'ini Çin'e ihraç edebileceklerini belirtti. Çin’in savunma alanında Sırbistan'a sağladığı dayanağı de önemsediklerine dikkati çeken Vucic, "Sırbistan'ın savunması bugün Çin’in takviyesiyle daha sağlam." sözünü kullandı. Rus istihbaratından Vucic'e darbe uyarısı Sırp başkan Vucic, 9 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, "Rus istihbaratının ülkede Batılı güçlerin takviyesiyle darbe yapılabileceği" konusunda kendisini uyardığını söyledi. Vucic, "Rusya'dan resmi bilgi aldık. Bununla ilgileniyoruz. Sırbistan Güvenlik Bilgi Ajansı (BIA) ve bu hususta uzmanlaşmış şahıslar işlerini yapıyorlar. Bir şey yapmayı hayal edenler, yapamazlar. Sırbistan ilerliyor, bunu durduramazlar ve durduramayacaklar. Herkese mesajım bu. İnsanların endişelenmesine ve kaygılanmasına gerek yok." diye konuştu. Bölgedeki siyasi uzmanlar ise Sırbistan'daki halihazırda en güçlü yatırımcıların ortasında yer alan Çin'e bağımlılığını azaltmak için AB'nin, Sırbistan'ın kaynaklarına erişimin yolunu açmak istediğini, Rusya'nın ise buna müsaade etmek istemeyerek "darbe girişimi" uyarısı yaptığını belirtiyor. Lityum madeni çıkarma projesi zıddı şovlar bugün devam edecek Öte yandan, ülkede dün akşam saatlerinde başlayan lityum madeni çıkarma projesi aykırısı şovlara 20 binden fazla kişi katılmış, aksiyoncular tren istasyonları ve yolları trafiğe kapatmıştı. Sırbistan İçişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, tren istasyonlarına giren göstericiler hakkında "kamu tertibini ve huzurunu ihlal ettikleri" gerekçesiyle kabahat duyurusunda bulunulacağı duyurulmuştu. Geceyi tren istasyonu ve kentin başka bölgelerinde geçiren hareketçilerin, şovlarına bugün de devam edecekleri bildirildi. Bu ortada, Vucic'in öğlen saatlerinde ulusa sesleniş konuşması yaparak bu şovlara yönelik durumu değerlendirmesi bekleniyor. Lityumun önemi Elektrikli araçların, dünya çapında yayılmaya başlamasının akabinde bu araçların pilleri için hayati kıymete sahip lityum başta olmak üzere nikel, kobalt ve manganez üzere madenler son periyotların en kıymetli yer altı kaynakları olarak öne çıkıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (UEA), 2040 prestijiyle lityuma talebin 2020'ye nazaran 40 kat artabileceği öngörüsünde bulunurken, bu madenin yeryüzündeki ölçü ve pozisyonları da giderek ilgili çeken araştırma bahisleri ortasında yer alıyor.

Elektrikli araçlar, uzmanlar tarafından "yeşil güce " geçişte kritik bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Lityum, nikel, kobalt ve manganez üzere elektrikli araç üretiminde gerekli madenlerin çıkarılma süreçleri ise etrafa ve insanlara ziyan veriyor.

Uzmanlar 2030 prestijiyle Çin, Avrupa ve ABD'deki araçların yaklaşık yüzde 60'ı elektrikli olduğunda dünyanın yetersiz lityum arzıyla karşı karşıya kalabileceği ihtarında bulunuyor.

Çin'in lityum sürece fabrikalarını ve pil üterim açısından dünya pazarında baskın durumda olduğu bildirilirken pazarı besleyecek lityum kaynaklarının gün yüzüne çıkarılmaması halinde tedarik zincirinin çökelebileceği ihtarları yapılıyor.
Muhabir: Ahmet Nurduhan