Rusya ile Moldova ortasında doğal gaz krizi, Transdinyester bölgesini etkiledi

AA

KIŞINEV (AA) - Rus güç şirketi Gazprom, 1 Ocak'ta Ukrayna'nın muahedeyi uzatmayı reddetmesi nedeniyle Avrupa'ya ve borcunu ödemediği için Moldova'ya doğal gaz sevkiyatını durdurdu.

Gazprom ve Moldova güç şirketi Moldovagaz ortasındaki mutabakat gereği ise Moldova hudutları içinde bulunan ve tek taraflı bağımsızlığını ilan eden "Transdinyester" bölgesine gaz, Ukrayna üzerinden sevk ediliyordu.

Yıllardır Rusya tarafından desteklenen bölge, doğal gazdan yoksun kalarak kış periyodunda önemli meselelerle karşılaştı. Acil durumun ilan edildiği bölgede, gaz sevkiyatının kesilmesi sonucu elektrik kesintileri de yaşanmaya başladı. Bu da bölge sakinlerinin ıssız kalmasına, birçok işletmenin faaliyetlerini durdurmasına yol açtı.

Rusya'ya borcunu kabul etmeyen ve 2022'den bu yana doğal gazı borsadan satın alan Moldova, Rusya'yı Transdinyester'deki gaz krizini kışkırtmakla suçlarken Moskova, Kiev ile Kişinev'in kararları yüzünden Transdinyester'in doğal gazdan yoksun kaldığını savundu.

"Gazprom, Moldova'dan borcu yasal yollarla tahsil etmedi"

Moldova enerji şirketi Moldovagaz Başkanı Vadim Çeban, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Moldova ve Moldova'ya bağlı Transdinyester bölgesindeki doğal gazla ilgili durumu anlattı.

Rus güç şirketi Gazprom'dan doğal gazı satın almayı 2022'de kestiklerini söyleyen Çeban, "Doğal gazı 2022'den beri borsalardan satın alıyoruz. Moldova'da Romanya'nın emtia borsası faaliyet gösteriyor ve tüketicilerimiz için gazı borsadan satın alıyoruz." dedi.

Transdinyester bölgesindeki gaz krizine değinen Çeban, bu bölgeye 1 Ocak'a kadar Rus gazının Ukrayna üzerinden tedarik edildiğine işaret etti.

Çeban, "Gazprom ile 2021'de 5 yıla uzattığımız mukavele kapsamında bu bölgeye gazı sağlıyorduk. Bu bölge Rus gazına bağlı. Lakin teknik olarak, gazın Türk hududundan Bulgaristan, Romanya üzerinden tedarik edilmesi mümkün yani gaz sevkiyatı konusunda sorun yok. Asıl sıkıntı, bölgenin, gazın piyasadaki bedelini karşılayabilmesi." diye konuştu.

Gazprom'un Moldova'ya borcunu ödemediği için doğal gaz sevkiyatını 1 Ocak'ta durdurduğuna dikkati çeken Çeban, kelam konusu borcun 1990'lar, 2000'ler, 2010 ve 2013 devirlerini kapsadığını, 2016 yılından bu yana Gazprom'a rastgele bir borcun olmadığını savundu.

Çeban, Gazprom'un 2021'den bu yana borç problemine tahlil bulunmasını talep ettiğini lakin 2021'den sonra gaz hacminde rastgele bir kısıtlama olmadığını söyleyerek "Bu borç uzun vakittir var fakat Gazprom, bu borcu yasal yollarla mahkeme üzerinden tahsil etmek için hiçbir vakit adım atmadı. Bu borç yasal çerçevede tahsil edilebilirdi. Hasebiyle borç nedeniyle Transdinyester bölgesine doğal gaz sevkiyatının durdurulmasının hakikat olmadığı kanaatindeyim." sözlerini kullandı.

Bu etapta yaşanabilecek insani felaketin önüne geçilmesi gayesiyle sorunun öteki yollarla çözülmesi gerektiğini belirten Çeban, "Gazprom bu yolu seçti fakat bundan Transdinyester'de yaşayanlar zorluk çekiyor. Zira Moldova'nın öbür kısmına kış döneminin sonuna kadar gaz sağlandı." dedi.

Vadim Çeban, daha evvel Transdinyester'e doğal gazın tedariki konusunda alternatif yolları Gazprom'a teklif ettiklerini lakin bu teklife karşılık gelmediğini söyledi.

Transdinyester bölgesine alternatif yollar üzerinden gazı tedarik etmeye hazır olduklarını lisana getiren Çeban, şu sözleri kullandı:

"Moldova idaresi, Transdinyester'e doğal gaz probleminin tahlili için alternatif yollar teklif etti lakin bölge bunu reddetti. Transdinyester'e gerekli hacimde gaz tedarik etmeye hazırız. Lakin bölge bunu istemiyor. Onlar, bizim Gazprom ile müzakereleri devam etmemizi ve Gazprom'da gaz alımının yapılmasını istiyor. Moldova idaresi de bu borcu kabul etmeyi ve Gazprom ile müzakere etmeyi istemiyor."

"Gaz krizinin altında jeopolitik sebepler yatıyor"

Moldova'daki "Laf" haber portalı Müdürü ve gazeteci Vitaliy Gaydarji, Rusya'nın Moldova'ya doğal gazı ekonomik ve siyasi münasebetlerle durdurduğu görüşünü paylaştı.

Ülkesinin son dönemde Avrupa Birliği (AB) ile yakınlaştığına işaret eden Gaydarji, "Bu bağlamda gazın durdurulması, Rusya için Kişinev'e baskı kurma metodu. Resmi açıklamaya nazaran, gazın durdurulmasının sebebi, Moldovagaz şirketinin borcu. Lakin bunun altında jeopolitik sebepler yatıyor. Rusya, güç kaynaklarını eski Sovyet ülkeleri üzerinde bir tesir aracı olarak kullanıyor." değerlendirmesinde bulundu.

Ukrayna üzerinden Avrupa'ya 1 Ocak prestijiyle gazın durdurulduğuna dikkati çeken Gaydarji, böylelikle Rusya'nın bölge üzerinde hakimiyetini güçlendirmeye, hem Ukrayna hem de Moldova'yı cezalandırmaya çalıştığını savundu.

Gaydarji, bundan Moldova'ya bağlı Transdinyester bölgesinin önemli formda etkilendiğini belirterek "Bölgenin kelamda idaresi ise Moldova hükümetinin takviye sağlama teklifini reddederek Kişinev'den bağımsız kalmaya çalışıyor. Bölgede, gazın durdurulmasının akabinde elektrik krizi yaşanıyor. Güç kaynaklarıyla çalışan işletmelerin faaliyetlerini durdurması, bölgenin iktisadına tehdit oluşturuyor. Bölgedeki durum insani krizin eşiğinde." dedi.

Transdinyester'deki gaz sorunun Moldova'da bu yıl düzenlenecek parlamento seçimlerinin öncesinde yaşandığına işaret eden Gaydarji, "Moldova idaresi için güç krizinin tahlili, seçim öncesi bir imtihan. Güç alanda istikrarın sağlanması, iktidardaki partinin elini güçlendirecek. Hasebiyle olanların nedeni, Moskova'nın, Moldova idaresini etkileyerek, seçim öncesi durumu istikrarsızlaştırma, seçimlerin sonuçlarını etkileme isteği." diye konuştu.

Moldova genelinde de son yıllarda gaz fiyatının kat kat arttığını ve bunun vatandaşların hayatını etkilediğini lisana getiren Gaydarji, "Moldova idaresi, doğal gazı borsadan satın alarak riskleri en aza indirmeye çalışıyor lakin gaz durumu şimdi istikrara kavuşmadı. Moldova hükümeti, güç problemlerinin tahlili konusunda aktif olamadı." sözlerini kullandı.

Gazeteci Gaydarji, gaz sorunun çözülmesi için Kişinev ile Transdinyester'in diyalog kurarak uzlaşmaya hazır olması gerektiğini vurguladı.

"Moldova'nın Gazprom'a borcunu ödemesi lazım"

Moldova'daki iktisat uzmanı Dumitru Barbalat ise "Noi" haber ajansında yayımlanan makalesinde, mevcut durumdan Kişinev'in sorumlu olduğunu belirtti.

Kişinev'in Rusya'ya borcunu ödeme prosedürüne uymadığına dikkati çeken Barbalat, "Moldova tarafı, mutabakatta öngörüldüğü üzere Rusya hükümetiyle müzakereleri başlatmadı. Doğal olarak doğal gaz sorunun tahliline ait muahede imzalanmadı. Münasebetiyle güç krizinin nedenleri, hükümetin profesyonel olmaması. İdaredeki şahıslar, aldıkları kararların sonuçlarını anlayamıyor." tabirlerini kullandı.

Barbalat, Moldova tarafının, Gazprom karşısında biriktirdiği borcu ödemesi gerektiğini vurguladı.

Muhabir: Dmitri Chirciu