Son 20 yılda yapılan arkeolojik çalışmalar İstanbul’un tarihini değiştirecek

AA İSTANBUL (AA) - İstanbul'un tarihine ışık tutan hafriyatlarda bugüne kadar Helenistik periyoda ilişkin mezar ile çoklu mezar, döküm atölyesi, Osmanlı devrine ilişkin çeşme, Bizans devrinde yapılan ayazma ve İkinci Dünya Savaşı vaktinde kurulan sığınak bulundu. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Asal, kazı çalışmalarındaki son duruma ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, alandaki kazıya Bölge Koruma Kurulu kararıyla 2018'de başladıklarını belirterek, "O kararla alana girdiğimiz günden bugüne, yaklaşık 100 bin metrekarelik bir alanda arkeolojik hafriyat çalışması yapıldı, çoğunluğu Doğu Roma ve Bizans diyebileceğimiz mimari kalıntılar ortaya çıkarıldı." dedi. Mimari kalıntıların yanı sıra sikke, keramik, figürin ve gibisi yapıtların de alanda bulunduğuna işaret eden Asal, "Bunların hepsi hafriyatla tıpkı vakitte eş güdümlü olarak, onarım, konservasyon ve tasnif çalışmaları yapılarak müzemizde müdafaa altına alınmakta." diye konuştu. "Arkeolojik çalışmalarımızın yüzde 90'ını tamamladık" Asal, hafriyat projesinde 2018'den bu yana birçok değişikliğe gidildiğinin altını çizerek, şu bilgileri verdi: "2018'de başladığımız proje, arkeolojik kalıntıların bulunması ve revizyonlar sebebiyle ister istemez uzadı. Arkeolojik çalışmaların devamında birtakım alanlarda çıkan bilhassa mimari pahaya sahip kalıntılar, inşa edilecek demiryoluna denk gelmesi sebebiyle yerinde aşikâr ölçülerde kesilerek bir öbür noktaya nakledildi. Yalnızca arkeolojik sebeplerle revizeler olmuyor. Teknik sebeplerle de aslında olağanda hedeflediğimiz müddette çalışmayı bitiremedik. Daha evvelki röportajlarımızda 'Çalışmanın yüzde 90'ı bitti. Arkeolojik çalışmalar tamamlanmak üzere.' dememe karşın, bahsettiğim sebeplerden, bugüne kadar çalışma devam etti. Şayet bir aksilik olmaz, proje değişikliğine gidilmezse aslında alanda arkeolojik çalışmalarımızın bugünkü şartlarda yüzde 90'ını tamamladık diyebiliriz." Müselles ve Azize Bassa Kilisesi olduğu kestirim edilen alanda çalışmanın devam ettiğini vurgulayan Asal, çalışmalardaki en değerli buluntulardan birinin, İstanbul'da çok fazla rastlanmayan ve hiç ellenmemiş halde Helenistik periyoda ilişkin bir mezar olduğunu ve mezarın içerisinde de çok özel takı, gözyaşı şişesi ve bronz kap üzere eşyalar bulduklarını aktardı. Rahmi Asal, başka buluntulara da değinerek, "Çok buluntumuz var fakat içlerinden en değerlileri, devir dönem hafriyatlarda ve müzeye eser geldiğinde bildiğimiz Bizantion ve Kalkedon kentlerine ilişkin sikkeler olsa da burada birinci sefer In situ kontekstinde, milattan evvel 4 ve 5. yüzyıla ilişkin sikkeler ortaya çıktı. Bunlar çok değerli." sözlerini kullandı. "Bir piskoposluk sarayı olabileceği söylenen özel yapı kümelerine rastladık" Arkeolojik alanın aslında bir nekropol alanı olduğuna dikkati çeken Asal, "Doğu Roma, 3., 4. yüzyıldan sonra limana dönmeye başlamış ve esasen alan burayla hudutlu değil. Fenerbahçe'den Koşuyolu'na kadar her yerde lokal yerleşmeler mevcut." diye konuştu. Asal, Zirve Nautilus AVM'nin çabucak yanında da iki hafriyat çalışması yaptıklarını kaydederek, "Orada da çok düzgün plan veren bir yol, yolun iki tarafında dükkan, atölye diyebileceğimiz yerler ortaya çıktı. Çabucak onun kuzeyinde de bu çalışma devam ederken hazırlanan sanat tarihi raporlarında, bir piskoposluk sarayı olabileceği söylenen özel yapı kümelerine rastladık. Şu anda onlar da müdafaa altında. Muhtemelen bu alan alışveriş merkezinin oradan Acıbadem'den başlayarak, Kadıköy'e kadar iş bittiğinde çok hoş arkeolojik potansiyeli olan bir alan olarak karşımıza çıkacak. Tahminen de Kadıköy'ün toplumsal ömür merkezinin bu tarafa kayacağını göreceğiz." dedi. "En değerli kalıntılardan biri Azize Bassa Kilisesi" Haydarpaşa'daki hafriyat çalışmalarında keşfedilen en kıymetli yer kalıntılardan birinin Azize Bassa Kilisesi olduğunun altını çizen Asal, şöyle devam etti: "İstanbul'la ilgili en yeterli yayınları kültürel, arkeolojik manada yapan Raymond Janin, yayınlarından birinde Azize Bassa Kilisesi'ni tam burada lokalize ediyor. Biz de doğal olarak o sebepten bu kalıntıların muhtemelen bu kiliseye ilişkin olduğunu düşünüyoruz. Çalışmalar sırasında hem mimari manada değerli kalıntılar çıktı hem de kilisenin giriş neflerinden birinde, çok sayıda iskelet tespit edildi. Bunlardan üç adedinin beden bütünlüğü korunmuş. Lakin daha sonraki çalışmalar sırasında bir hipojeye denk geldik. Bugüne kadar yaptığımız çalışmalarda 35 bireye ilişkin iskelet elde edildi. Bunların yaklaşık 11 katman halinde katman katman hafriyatı yapılıyor. Aylardır burada çalışılıyor. Çok kıymetli bir yer olduğunu iddia ediyoruz. Tarihlendirme yapmak ismine rastgele bir küçük buluntu yanından gelmedi lakin uzun devir içinde gömü yapıldığını biliyoruz. Son katmanda da çok sayıda çocuk iskeletine rastlandı ve art geriye süratlice çok uzun ortalar olmadan gömüler olmuş. Bu da tahminen bir hastalık yahut ani ölümlerle ilgili olduğunu gösteriyor. Çalışmalar devam ediyor. Bebek iskeletlerinin de olduğu burada görüldü. Yaklaşık 1 ay içinde bu çalışmanın bitmesi planlanıyor." Asal, İstanbul'da son 20 yılda yapılan arkeolojik çalışmaların, İstanbul'un tarihini ve kimi yayınlar da tamamlandığında dünya tarihini de belirli ölçüde etkileyecek sonuçlara ulaşılacağını kaydederek, "Bütün genel geçer yayınlarda İstanbul'un kuruluşu milattan evvel 7. yüzyıllara tarihlendirilir ki, o da günümüzden 2 bin 700 yıl öncedir. Bizim bu bölgenin o derece bir geçmişi olmasa da Yenikapı'yı göz önüne aldığımızda, günümüzden 8, 9 bin 500 yıl öncesine kadar İstanbul'un tarihinin gittiğini görüyoruz. İstanbul bir Yunan kolonisi kenti, Megaralıların kurduğu bir kent değil. Onlar geldiğinde İstanbul'da yerleşik bir ömür vardı." değerlendirmesinde bulundu. Arkeolojik hafriyatlarda bulunan birçok bulgunun sergilemeye çıktığına fakat kâfi olmadığına dikkati çeken Asal, kelamlarını şöyle sürdürdü: "Normal şartlarda İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile bir arada Yenikapı Hafriyat Alanı'nda bir yarış projesiyle müze binası inşa edecektik lakin maalesef o gerçekleşmedi. Allah kısmet ederse diğer yerlerde bu projeler hayata geçirilecek. Biz doğal ki kalıntıların, buluntuların çıktığı yerde sergilenmesini tercih ederiz lakin mümkün olmadığı vakitlerde da kesinlikle sergilenecek alanlar oluşturulacaktır. Kısmen İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Yenikapı'da çıkan buluntuları gelip görebilir ziyaretçilerimiz."
Muhabir: Aişe Hümeyra Akgün