Tüketicilerin korunmasına yönelik kanun teklifi, kurulda kabul edildi

AA TBMM (AA) - Teklifle, Anayasa Mahkemesinin, Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunun (TENMAK) kuruluşuna ait Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin "Kurum gelirleri" başlıklı hususunun iptal kararı dikkate alınarak, kurumun gelirlerine ait düzenleme yapıldı. TENMAK'ın gelirlerini, genel bütçeden yapılacak Hazine yardımları, kurum faaliyetlerinden elde edilecek gelirler, yayın gelirleri, kuruma ilişkin taşınır yahut taşınmaz malların gelirleri, işletme ve şirketler ile öteki ünitelerden aktarılan gelirler, radyoaktif atık idaresi için kuruma ödenen bedeller, fikri ve sınai mülkiyet haklarından elde edilen gelirler, kuruma yapılacak her türlü yardımlar, bağışlar ve vasiyetler oluşturacak. Kurum, vazife alanı ile ilgili bahislerde insan kaynağı yetiştirilmesi ve geliştirilmesini sağlamak maksadıyla Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen üst limitler dahilinde, öteki mevzuatta yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın kurum tarafından çıkarılan yönetmeliğe nazaran ödül ve burslar verebilecek. Mesafeli kredi kontratlarına düzenleme Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamındaki kredi veren ile tüketiciler ortasındaki kontratların form kaidesi, bir bilişim yahut elektronik haberleşme aygıtı üzerinden gerçekleştirilecek ve tüketici kimliğinin doğrulanmasını içeren prosedürler yoluyla kurulabilmesine de imkan sağlayarak yine düzenlendi. Buna nazaran, tüketici kredisi kontratı yazılı yahut uzaklıklı olarak kurulmadıkça geçerli olmayacak. Tüketici kredisi kontratlarının uzaklıklı yolla uzaktan bağlantı araçlarıyla kurulabilmesine yönelik düzenleme göz önünde bulundurularak, kontrata bağlı öbür süreçlerin de kalıcı bilgi saklayıcısı aracılığıyla elektronik ortamda uzaktan yapılabilmesi hedefiyle düzenleme yapıldı. Buna nazaran belli periyodik kredi mukavelesine ait hesap, tüketicinin bilakis yazılı yahut kalıcı data saklayıcısıyla talebi olmaması halinde kredinin ödenmesi ile kapanacak. Aynı kararlar, konut finansmanı kuruluşu ile tüketiciler ortasındaki mukaveleler için de geçerli olacak. Doğrudan satış sistemleri düzenleniyor Teklifte, direkt satış sistemleri "doğrudan satış şirketi tarafından oluşturulan ve iş kontratı ile istihdam edilmeyen, bağımsız temsilci, distribütör, danışman ve gibisi isimlerle kurul, prim, teşvik ve ödül üzere menfaatler karşılığında faaliyet gösteren direkt satıcıların tüketicilere mal yahut hizmet pazarladığı satış sistemi" olarak açıklandı. Doğrudan satış şirketinin, sermaye şirketi olması ve yönetmelikle belirlenen başka şartları sağlaması mecburî olacak. Doğrudan satış sisteminin, elde edilecek karın yüklü olarak sisteme yeni direkt satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulmaması, mal yahut hizmetin tüketicilere satışını temel alması ve yönetmelikle belirlenen öbür prensiplere uygun olması gerekecek. Doğrudan satıcılardan, sisteme dahil olmaları yahut sistemde kalmaları için tüketiciye satışı öngörülen mal yahut hizmeti içermeyen yenileme, paket, fiyat, aidat ve gibisi isimler altında rastgele bir bedel yahut borç altına sokan evrak alınamayacak. Doğrudan satış şirketinin belirlediği ölçü ya da meblağda mal yahut hizmet satın alınması, direkt satıcının sistem içindeki düzeyini belirleyemeyecek. Doğrudan satış sistemi kapsamında mal yahut hizmet satın alan tüketici 30 gün içinde rastgele bir münasebet göstermeksizin ve cezai kaide ödemeksizin kontrattan cayma hakkına sahip olacak. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu mühlet içinde direkt satıcıya yahut direkt satış şirketine yöneltilmiş olması kâfi olacak. Doğrudan satış şirketi, Bakanlıkça belirlenen konularda tüketicinin bilgilendirilmesini, talep ve bildirimlerini iletebilmesini sağlayan bir sistem kurmakla yükümlü olacak. Bu düzenleme, kanunun yayımından 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Haksız ticari uygulamalara cezalar artırılıyor Reklam ve haksız ticari uygulamalar hakkında maktu olarak belirlenmiş olan idari para cezalarının yetersiz kalması nedeniyle, caydırıcılığın artırılarak tüketicilerin aktif halde korunabilmesi hedefiyle düzenleme yapıldı. Haksız ticari uygulamalar kararında yer alan yükümlülüklere ters hareket edenler hakkında haksız ticari uygulamanın "3 aya kadar tedbiren durdurulması" yahut "tedbiren durdurulması yaptırımı" yahut "60 bin Türk Lirasından 600 bin Türk Lirasına kadar idari para cezası" uygulanacak. İdari para cezası, terslik ülke genelinde gerçekleşmiş ise 600 bin Türk Lirasından 6 milyon Türk Lirasına kadar uygulanacak. Denetimlerde yetkili ve vazifeli kişi yahut kuruluşlara her türlü bilgi ve evrakın gerçek olarak gösterilmemesi durumunda 7 gün içinde bilgi ve evrakların yanlışsız olarak verilmesi yahut yerinde inceleme imkanının sağlanması ihtar edilecek. İhtara karşın tersliğin devamı halinde 80 bin Türk Lirasından az olmamak üzere tersliğin gerçekleştiği tarihten bir evvelki mali yıl sonunda oluşan yıllık gayrisafi gelirlerinin yüzde biri oranında idari para cezası verilecek. Gayrisafi gelirin bildirilmediği yahut yanlış bildirildiği durumlarda ön ödemeli konut satışlarında 6 milyon Türk Lirası, öteki satışlarda 1 milyon Türk Lirası idari para cezası uygulanacak. Reklam Heyetine bu sonlar dahilinde tersliğin haksızlık içeriği, karşıtlık münasebetiyle elde edilen menfaatin yahut neden olunan zararın büyüklüğü ile karşıtlığı gerçekleştirenin kusuru ve ekonomik durumu üzere konuları dikkate alarak idari para cezası verme yetkisi tanınıyor. Piramit satış sistemleri Düzenlemede, ilgili maddede yer alan piramit satış sistemleri kararına ters olarak piramit satış sistemini başlatan, düzenleyen yahut toplantı, elektronik posta yahut öbür birçok kimsenin de iştirakini sağlamaya elverişli usullerle yayan yahut bu türlü bir sistemin öteki bir formda yayılmasını ticari gayelerle destekleyenler hakkında Türk Ceza Kanunu'nun ilgili kararları uygulanacak. Ayrıca direkt satış şirketinin sermaye şirketi olmaması ve direkt satış sisteminin, elde edilecek yararın yüklü olarak sisteme yeni direkt satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulmaması ile tüketicinin bilgilendirilmesini sağlayacak bir sistem kurmamasının tespiti halinde verilecek idari para cezaları belirleniyor. Bu düzenleme, kanunun yayımından 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Reklam Kurulu tarafından verilen idari para cezalarında da muhataplara uzlaşma imkanı tanınıyor Düzenlemeyle, Reklam Kurulu tarafından verilen idari para cezalarında da muhataplara uzlaşma imkanı tanınıyor. Bu sayede, ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ait kararların ihlalinden kaynaklanan idari süreçlere ait dava süreçlerinin neden olacağı kamusal maliyetler ile ihlalin ve sürecin süratli ve kesin bir biçimde sonlandırılması sayesinde elde edilecek kamusal yararlar dikkate alınarak, kanunun öteki kararlarının ihlali halinde mevcut durumda uygulanmakta olan uzlaşma kurumunun ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ait kararlar için de uygulanmasına imkan tanınıyor. Cezaya muhatap olan gerçek yahut hukukî bireylere uzlaşma imkanı bakımından eşitlik sağlanıyor. Elektronik ticaret üzerinde düzenleme Teklifte, işletmelerin eserlerini yurt dışı pazarlara ulaştırmalarını kolaylaştıran elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların hudut ötesi elektronik ticaret faaliyetlerinin yanı sıra yüksek teknoloji yatırımlarının teşvik edilmesi hedefiyle pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından teşvik evrakı alınarak gerçekleştirilen yatırım harcamalarının toplamının iki katının lisans fiyatının hesaplanmasına temel teşkil eden net süreç hacminden indirilmesine yönelik düzenleme yapıldı. Adil rekabet ortamının ve bölümün çok oyunculu yapısının korunması emeliyle yapılan düzenlemeyle tanınan indirim imkanından yararlanılabilmesi için elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının net süreç hacminin, kanun kapsamında yer alan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların net süreç hacimlerinin toplamını söz eden ve Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS) dataları kullanılarak Bakanlıkça hesaplanan elektronik ticaret hacminin yüzde 20'sini aşmaması kuralı getirildi. 2024 yılına ait lisans fiyatının hesaplanmasında uygulanmak üzere, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar ile yatırım teşvik dokümanı alınarak gerçekleştirilen yatırım harcamalarının toplamının 4 katının, 2025 yılına ait lisans fiyatının hesaplanmasında ise kelam konusu satış ve harcamaların 3 katının net süreç hacminden indirilmesine ait düzenleme de teklifte yer aldı. Komisyon'da AK Parti'nin kabul edilen önergesiyle yüzde 20 kuralının 2024 yılına ait net süreç hacminin hesaplanmasında da aranmasına yönelik düzenleme yapıldı. Görüşmelerden CHP Mersin Milletvekili Talat Dinçer, bu kanunun ihracatı desteklemek hedefli yapıldığını düşünmediğini belirterek, "Bir firma aslında günlerdir burada geziyor, kurul üyelerinin peşinde." dedi. Bunun üzerine Kurul Başkanı ve AK Parti Bursa Milletvekili Mustafa Varank, insanların töhmet altında bırakıldığını belirterek, Kurul üyelerine "Size geldiler mi?" diye sordu. Varank'ın "Bir tek CHP'ye geldiler herhalde" demesi üzerine CHP Küme Başkanvekili Murat Buyruk, "Bize gelemezler." karşılığını verdi. Emir, Varank'ın bu ifadeleri üzerine Komisyon Başkanı olarak tartışmaya neden katıldığını sordu ve "Ben de görüşümü söz etmek istiyorum" diyerek konuşabileceğini söyledi. Bunun üzerine Varank'ın "Bu benim yolum, var mı itirazınız?" demesi üzerine CHP Küme Başkanvekili Buyruk, "Var, iç tüzüğe uyacaksınız." karşılığını verdi. Bunun üzerine kısa vadeli tartışma yaşandı. "Muhtemel bir rakibimizi ülkemizde yatırım yapmaya teşvik etmemiz, bir başarı" Komisyon Başkanı Varank, Çin'in dünyada otomotiv sanayisinin sürükleyicisi haline geldiğini belirterek, "Bizim olası bir rakibimizi kendi ülkemizde yatırım yapmaya teşvik etmemiz, ikna etmemiz emin olun bir muvaffakiyettir." dedi. Bu yatırımların Türkiye'ye çok önemli katkılar sağlayabileceğine işaret eden Varank, "Türkiye'de yatırım yapan firmalara baktığımızda, şayet 'yerlilik ve milliliği' kendi zaviyemizden değerlendireceksek Türkiye'de ihracatta beşinci olan Toyota'yı nereye koyacağız?" diye sordu. Varank, "Yabancı yatırımı toptan reddedeceksek onu tartışalım ancak ülkeler üzerinden yaptığınız tartışmaları yanlışsız bulmuyorum." dedi. Türkiye'ye gelen bir yatırımı farklı değerlendirmemek gerektiğini söz eden Varank, TOGG'un bir sürü istisnanın ve teşvikin yanında devlet olarak alım garantisi verilen tek firma olduğunun altını çizdi. CHP İzmir Milletvekili Ednan Arslan da düzenlemeyle devletin kasasına girecek 20 milyar liralık bir paranın engellendiğini tez etti. Ticaret Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan ise bu yasanın bir şirkete yönelik olmadığını belirterek, "Hayali bir sayı. Bu türlü bir paranın ödenmesinin mümkünatı yok. 9 milyar lira ciro yapan bir firma yılda 20 milyar lira lisans bedeli ödeyerek hayatta kalamaz." diye konuştu.
Muhabir: Aynur Ekiz