Türk bilim bayanları Kuzey Buz Denizi’nde araştırmaya ağırlaştı

AA
SVALBARD (AA) - Türk bilim insanları 20'nci yüzyılın ortalarından beri kutup bölgelerinde bilimsel çalışmalar gerçekleştiriyor. 2017 yılında ise Türkiye’nin kutup bölgelerinde kalıcı projeler yapması için birinci çalışmalar başlatılarak nizamlı olarak her yıl Antarktika ve Arktik bilimsel araştırma seferleri düzenleniyor.
Bu yıl dördüncüsü düzenlenen Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi’nde bulunan Türk bilim bayanları, Kuzey Buz Denizi’nde denizel alanda yaptıkları araştırmalarıyla ön plana çıkıyor.
Cumhurbaşkanlığı himayesinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde, TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü uyumunda gerçekleştirilen seferde, Arktik bölgede örnekleme ve ölçümler yaparak projelerini yürüten bilim insanları, şiddetli sefer kaidelerinde üstün bir muvaffakiyetle planlanan çalışmaların 2 katı performans sergileyerek 51 farklı örnekleme noktasında projelerini yürüttü.
Kuzey Kutbu’nda gerçekleştirilen 16 proje kapsamında çalışma yapan Orta Doğu Teknik Üniversitesinden Bilge Durgut, "Barents Denizi’nin farklı bölgelerinde değişen iklim ile birlikte biyoçeşitlilik nasıl değişiyor?" sorusunun karşılığını arıyor.
Örneklemesini yaptığı projenin "Arktik Biyoçeşitliliğin Mekansal Değişiminin eDNA Metabarkodlama Sistemi ile Tespiti ve Fizikokimyasal Parametreler ile Birlikte Değerlendirilmesi" üzerine olduğu bilgisini veren Durgut, şunları söyledi:
“eDNA yani çevresel DNA, canlıların etraflarına bıraktıkları gamet, meyyit deri hücreleri, idrar, dışkı, mukoza üzere atıklarda yahut bakterilerin kendilerinde bulunan genetik gereci yani DNA’yı tabir eder. eDNA örnekleri havadan, topraktan, sudan elde edilebilir. Daha sonra tespit edilmek istenen cinslere nazaran çeşitli gen bölgeleri çoğaltılarak biyoçeşitlilik verisi elde edilir. Tıpkı vakitte eDNA ile yapılan çalışmalar, non-invaziv bir sistem olduğu için etrafa ve canlılara müdahalenin en az olduğu çalışmalardır. Ben de bu projede Arktik biyoçeşitliliği belirlemek için Barents Denizi’nin farklı bölgelerinden su örnekleri alıyorum ve onları filtreleyerek denizel eDNA’yı yakalıyorum.”
Aynı vakitte deniz tabanından de sediman örnekleri alarak eDNA örnekleri elde ettiğini aktaran Durgut, “Daha sonra bu eDNA örneklerini ODTÜ Deniz Bilimleri’ndeki Denizel Genetik Laboratuvarına götürerek tahlillerini yapacağız. Bu çalışmanın sonuçlarıyla daha evvelden yapılmış çalışmaları karşılaştırarak iklim değişikliğinin bir sonucu olan Atlantifikasyonun tesirlerini ve bunun sonucunda Atlantik çeşitlerinin Arktik’e göç etmesi ve orada daha fazla bulunmasıyla tanımlanan Borealizasyonun düzeyini tespit edebilmeyi umuyoruz” dedi.
Sefer iştirakçilerinden İstanbul Teknik Üniversitesinden Gülden Açıl, İstanbul Üniversitesinden Dr. Nagihan Korkmaz adına seferde gerçekleştirdiği “Antifouling bileşiklerin sucul ortamdaki tespiti” projesiyle maksadının, yürütülen projeler için örnekler toplamak olduğunu tabir etti.
Antifouling bileşiklerin sucul ortamdaki tesirini araştırmak üzere yüzeyden deniz suyu örneği aldığını, bu örneklerin üniversitenin laboratuvarlarında tahlil edileceğini aktaran Açıl, "Antifouling, kirlilik önleyici kimyasallar manasına geliyor. Geminin alt yüzeyinde biyocanlıların tutunmasını engellemek emeliyle kullanılan kimyevi hususlardır. Biz de deniz yüzeyinden aldığımız örneklerde bu kimyasalların sudaki karışma oranı, sudaki kirlilik seviyesini araştırmayı hedefliyoruz." bilgisini verdi.
Açıl, İstanbul Üniversitesinden Doç. Dr. Fuat Dursun’un projesi için de örneklemeler aldığını belirterek, "Deniz yüzeyinden, su sütunundan 30 metre derinlikten fitoplankton ağı kullanarak belirlediğimiz bölgelerdeki fitoplankton çeşitliliğini, tek hücre izolasyon yoluyla morfolojik olarak belirlediğimiz fitoplankton çeşitliliği ve bunların toksisite potansiyellerini tahlil edeceğiz."" diye konuştu.
Son olarak İstanbul Teknik Üniversitesinden Doç. Dr. Elif Genceli Güner ismine deniz buzu örnekleri aldığını söz eden Açıl, deniz buzundan izole edilen bakterilerin soğukta etkin enzim üretme potansiyelleri üzerine tahliller yapacaklarını kaydetti.
İstanbul Medipol Üniversitesinden sefer iştirakçisi Nursu Aylin Kasa da 4. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi’nde “Sıklıkla kullanılan ilaç etken unsurlarının ve kalıntılarının Barents Denizi’nde eser düzeylerde saptanması mümkün mü?” sorusunu sorarak İstanbul Teknik Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Elif Öztürk Er’in yürütücülüğünde gerçekleştirdiği proje kapsamında kimi ilaç etken unsurlarının ve bunların metabolize olmuş formlarının Svalbard Adası'nın etrafındaki denizlerde kalıntılarını aradığını anlattı.
Saha ölçümlerinin çözülmüş oksijen ölçüsü, pH düzeyi, iletkenlik ve sıcaklık üzere ölçümleri içerdiğini bildiren Kasa, "Bu veri setlerini kullanarak laboratuvarda geliştireceğimiz analitik metotlara eklemeyi planlıyoruz." dedi.
Pandemi periyodundan sonra tüm dünyada süratle artan ilaç kullanımı gözlemlendiğine dikkati çeken Kasa, "Bunlar bilhassa kronik rahatsızlıklar için kullanılan tedavi amaçlı ilaçlar ve bu ilaçların hem metabolitlerinin hem de kendi formlarının akıntılar ve atmosferik taşımalarla birlikte yüzey sularına ve kutup noktalarına kadar ulaşması işten bile değil. Biz de kirliliği önlemek gayesiyle bunları ön görerek çalışmalarımızı gerçekleştiriyoruz." sözlerini kullandı.
Dokuz Eylül Üniversitesinden Dr. Aslıhan Nasıf ise "Svalbard Bölgesi’nin Sığ Deniz Oşinografisi” projesiyle sefere katıldığını tabir etti.
Svalbard Adaları'nın etrafında 30'dan fazla istasyonda ölçümler yaptıklarını lisana getiren Nasıf, CTD ismi verilen aygıtla deniz suyundaki sıcaklık, tuzluluk, iletkenlik ve ses dalga suratını ölçerek, suyun fizikî değişimini araştırdıklarını söyledi.
Nasıf, "Özellikle Svalbard Adaları'nın etrafındaki doğu ve batı Spitsbergen akıntılarıyla kuzey Atlantik akıntıları ortasındaki münasebet, tatlı-tuzlu su kontak noktalarını ve sıcak-soğuk su kontak noktalarını ve bu noktaların nerelerde olduğunu anlamanızı sağlayacak. Ayrıyeten bu çalışmalar iklim bilimciler yahut deniz biyologları için temel oluşturacak bir data seti de olacak.” bilgisini verdi.
Muhabir: Şebnem Coşkun
- Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi’nin hem profesyonel hem de şahsî olarak inanılmaz bir tecrübe olduğunu tabir eden Nasıf, kelamlarını şöyle tamamladı :
Muhabir: Şebnem Coşkun