Türk sinemasında sempatik usulüyle izleyenlerin beğenisini kazanan: Tarık Akan

AA İSTANBUL (AA) - Yeşilçam'ın unutulmaz sinemalarında Münir Özkul, Adile Naşit, Şener Şen ve Kemal Sunal ile başrolleri paylaşan oyuncu, Hüseyin Yaşar Üregül ile Yaşar Üregül çiftinin üçüncü çocuğu olarak 13 Aralık 1949'da dünyaya geldi. Asıl ismi Tahsin Tarık Üregül olan sanatçı, subay olan babasının vazifesi münasebetiyle Erzurum Dumlupınar İlkokulunda başladığı eğitimini Kayseri'de sürdürdü. Babasının emekliliğinin akabinde ailesiyle İstanbul'da yaşamaya başlayan sanatçı, ortaokul ve liseyi Bakırköy'de tamamladı. Sanatçı, Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliğinden mezun olduktan sonra mühendisliğin kendisine uygun olmadığına karar vererek İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsüne girdi. Enstitünün akşam kısmında okuyan Tarık Akan, gündüzleri yakın arkadaşı Zeki İrfanoğlu ile birlikte Ataköy Plajı'nda gazoz satıp kayık kiraladı. Tekrar İrfanoğlu ile birlikte Dolmabahçe Stadyumu'nda gazoz satıp sokaklarda işportacılık yaptı. "Solan Bir Yaprak Gibi" sinemasıyla sinemaya başladı Akan, 1970'te arkadaşı Zeki İrfanoğlu'nun kendisinden habersiz müracaatta bulunduğu "Ses" mecmuasının "Sinema Artist Yarışması"nda 200 kişi ortasından birinci oldu. Yönetmen Mehmet Dinler'in "Solan Bir Yaprak Gibi" isimli sinemasıyla 1971'de sinemaya adım atan sanatçı, sinemanın akabinde Tarık Akan ismini kullanmaya başladı. Uzun uzunluğu, yeşil gözleri ve sempatik biçimiyle izleyenlerin beğenisini kazanan sanatçı, birebir yıl Sadık Şendil'in kaleme aldığı, Orhan Aksoy'un yönettiği "Emine" sinemasında, Filiz Akın ile başrolü paylaştı. Bir devir "Kartpostal Çocuk" olarak anıldı Bir periyot "Kartpostal Çocuk" olarak anılan Akan, direktörlüğünü Ertem Eğilmez'in yaptığı ve Türk sinemasının unutulmaz yapıtlarından 1973 imali "Canım Kardeşim" ile 1974 imali "Hababam Sınıfı"nda başrol oynadı. Sanatçı, 1970-1975'te, yılda 12 sinemada rol alarak Türk sinemasının unutulmaz isimlerinden biri haline geldi. Oynadığı sinemalarda ekseriyetle "Ferit" ismini kullanan Akan, Gülşen Bubikoğlu ile "Ah Nerede", Emel Sayın ile "Mavi Boncuk", Hülya Koçyiğit ile "Sev Kardeşim", Hale Soygazi ile "Gece Kuşu Zehra" sinemalarında rol aldı. Sinemalar, sinemaseverlerin ağır ilgisiyle karşılandı. Cüneyt Arkın ile "Maden" sinemasında başrolü paylaştı Tarzıyla 1970'li yıllara damgasını vurarak Yeşilçam'ın jönleri ortasına giren ve her rolün altından muvaffakiyetle kalkan Akan, 1977'de Zeki Ökten'in direktör koltuğuna oturduğu "Sürü" sinemasının akabinde politik sinemalarda rol almaya başladı. Tarık Akan, salon sinemalarında oynamamaya karar verip, sinemada farklı bir yola girmesinin akabinde, Cüneyt Arkın ile "Maden" sinemasında başrol oynadı. Büyük ilgi gören 1978 imali sinemaya ait verdiği bir röportajda Akan, şu sözleri kullanmıştı: "(Maden) O periyot Türkiye'nin en çok seyredilen sineması ve benim de en çok para kazandığım sinemadır. O devirde tüm sendikaların, emekçi sendikalarının her yerinde, dağ başlarına kadar çıkartılıp oynatılan bir sinemadır. Misyonunu çok hoş yerine getirmiştir. Sendikacılık, personellik, personel olmak, emek, sermaye nedir, açık ve net olarak altı çizilmiş olarak veren sinemalardan biridir." Sanatçı, 1979'da askere gitti, yedek subay olarak Denizli'de vatani misyonunu tamamladı. Senaryosunu Yılmaz Güney'in yazdığı, Şerif Gören ile Güney'in yönettiği 1982 imali Altın Palmiye ödüllü "Yol" sinemasında de rol alan Akan, 1990'da Rıfat Ilgaz'ın tıpkı isimli yapıtından uyarlanan "Karartma Geceleri"nin başrolünde yer aldı. Hapishane günlerini "Anne Başımda Bit Var" kitabında yazdı Tarık Akan, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin akabinde 1981'in başlarında, Almanya'da yaptığı bir konuşma yüzünden Türkiye'ye dönüşünde tutuklandı. 12 yıl mahpus istemiyle yargılanarak 2,5 ay hücre mahpusu cezası alan sanatçı, suçsuzluğunun ispat edilmesi üzerine beraat etti. Akan, hapishane günlerini ve darbe sürecini 2002'de yayımlanan "Anne Başımda Bit Var" kitabında kaleme aldı. Libya üretimi "Leyla ile Mecnun" sinemasında oynayarak milletlerarası sinemaya da açılan Akan, 1991'de Bakırköy'deki Taş Mektep isimli ilkokulun ortaklarından biri oldu, 1995'te Aziz Nesin'in vefatından sonra "Nesin Vakfı" başkanlığını devraldı. Usta sanatçı, 1997'de direktör Yusuf Kurçenli ile hayata geçirdiği "Antika Talanı" isimli belgeselin seslendirmesini de yaptı. Televizyon kanalları için "Taşların Sırrı" isimli belgesele de imza atan sanatçı, Türkiye'deki antik tarihe dikkati çekmeye çalıştı. Sanatçı ayrıyeten Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı ismine "Atatürk'ün Alev Çiçekleri" ve Nazım Hikmet bahisli "Işık Yontucusu" isimli belgesellerle "Anadolu'da Romalıların Ayak İzleri", "Afrodisias" ve "Perge'nin Lahitleri" isimli üretimlerin direktörlüğünü yaptı. 7 kere Altın Portakal mükafatını kazandı Usta oyuncu, birinci sefer 1973'te "Suçlu" sinemasındaki rolüyle Altın Portakal'da aldığı "En Güzel Erkek Oyuncu" mükafatını, 1978'de "Maden", 1980'de "Adak ve Sürü", 1984'te "Pehlivan", 1989'da "Üçüncü Göz", 1990'da "Karartma Geceleri", 2003'te ise "Gülüm" sinemasındaki rolüyle kazandı. Böylelikle 7 kere Altın Portakal mükafatı alan tek erkek oyuncu oldu. Sanatçı Akan, 1985'te Berlin Memleketler arası Sinema Şenliği'nde mansiyon, 1992'de Adana Altın Koza Sinema Şenliği'nde "En Yeterli Erkek Oyuncu", 1996'da Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği'nde "Yaşam Uzunluğu Onur Ödülü", 2006'da Sinema Müellifleri Derneği "Onur Ödülü", 2007'de ise Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği'nde "Sinema Emek Ödülü" kazandı. Barış Zeki, Yaşar Özgür ve Hasret isimli üç çocuğu bulunan ve bütün servetini yardım vakıf ve kuruluşlarına bağışlayan usta oyuncu, 16 Eylül 2016'da, akciğer kanseri tedavisi gördüğü hastanede yaşama veda etti. "Hiçbir sinema için 'Neden bunu oynadım' diye bir şey asla söylemedim" Vefatından kısa müddet evvel verdiği bir röportajda, ömrü boyunca 120 sinemada oynadığına vurgu yapan ünlü oyuncu, şunları anlatmıştı: "120 sinema az bir sayı değil. Bir de bu sinemalara baktığınız vakit, birçok Anadolu'da, Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde çekilmiş. Dayanılmaz baskılar, zorluklar, parasızlık, sefalet ve büyük uğraşlar içerisinde çekilmiş, büyük yapıtlar ortaya çıkmış. Oynadığım hiçbir sinema için 'Neden bunu yaptım', 'Neden bunu oynadım' diye bir şey asla söylemedim." 45 yıllık mesleğine unutulmaz sinemalar sığdırdı Tarık Akan'ın sanatla iç içe geçen 45 yıllık mesleğinde rol aldığı sinema ve dizilerden kimileri şöyle: "Solan Bir Yaprak Gibi", "Beyoğlu Hoşu ", "Ah Nerede", "Sev Kardeşim", "Mavi Boncuk", "Delisin", "Hababam Sınıfı", "Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı", "Leyla ile Mecnun", "Deli Meczup Olma", "Ahh İstanbul", "Vizontele Tuuba", Koçum Benim", "Abdülhamit Düşerken", "Aşk Üzerine Söylenmemiş Herşey", "Çözülmeler", "Yolcu", "Bir Bayan Düşmanı", "Devlerin Ölümü", "Bir Küçük Bulut", "İkili Oyunlar", "Kimlik", "Çark", "Skandal", "Halkalı Köle", "Beyoğlu'nun Art Yakası", "Adem ile Havva", "Paramparça", "Kan", "Bir Avuç Cennet", "Pehlivan", "Kayıp Kızlar", "Damga", "Kuduz / Çocuklar Çiçektir", "Beyaz Ölüm", "Arkadaşım", "Yol", "Herhangi Bir Kadın", "Adak", "Sürü", "Maden", "Şeref Sözü", "Nehir", "Babanın Evlatları", "Kader Bağlayınca", "Aşk Dediğin Laf Değildir", "Çapkın Hırsız", "Evcilik Oyunu", "Ateş Böceği", "Ah Nerede", "Memleketim", "Esir Hayat", "Yalancı Yarim", "Oh Olsun", "Canım Kardeşim, "Bebek Yüzlü", "Tatlı Dillim", "Aşkların En Hoşu."
Muhabir: Aişe Hümeyra Akgün