Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi 105 yaşında

AA SIVAS (AA) - Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları tarafından 4 Eylül 1919'da gerçekleştirilen Sivas Kongresi'ne mesken sahipliği yapan, "manda ve himaye" fikrinin reddedilerek ulusal bağımsızlık fikrinin benimsendiği, ulusal kurtuluş gayretine ışık tutacak kararların alındığı ve 108 gün Ulusal Caba'nın merkezi olan Sivas, tarihi kongrenin 105. yıl dönümünde coşkulu günlere tanıklık ediyor. Sivas Kongresi'nin 105. yıl dönümü hasebiyle 2 Eylül'de başlayan etkinlikler kapsamında, Atatürk'ün Sivas'a gelişi temsili olarak canlandırıldı. Kongrenin yıl dönümü münasebetiyle bugün Muhsin Yazıcıoğlu Karakucak Türkiye Şampiyonası düzenlenecek ve 1058 kişi Sivas ağırlama halayı çekecek. Kentte 4 Eylül'de Atatürk Anıtı'na çelenk sunulacak, Atatürk ve Kongre Müzesi'nde Sivas Kongresi temsili olarak canlandırılacak. Kutlamalar kapsamında Sivas 9. Tarım, Hayvancılık ve Besin Fuarı açılacak. Kortej programı ve mehteran konserinin akabinde Halk Dansları Topluluğu gösterisi gerçekleştirilecek. Akşam saatlerinde düzenlenecek konser programıyla kutlamalar sona erecek. Milli Çaba'ya 108 gün konut sahipliği yaptı Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Kısmı Lideri, tarihçi Prof. Dr. Mahmut Akpınar, AA muhabirine, Sivas'ın Ulusal Çaba'ya 108 gün mesken sahipliği yapan kıymetli bir kent olduğunu söyledi. Sivas Kongresi'nin Ulusal Çaba sürecinin kıymetli evrelerinden birisi olduğunu vurgulayan Akpınar, "Sivas Kongresi tam bağımsızlığa giden süreçte kıymetli evrelerin birisidir. Hareket bakımından bölgesel bir kongre olarak nitelendirdiğimiz Erzurum Kongresi'ndeki çalışmaların tamamlanmasından sonra 2 Eylül'de Temsil Heyeti'nin Sivas'a ulaşmasıyla ulusal kongre süreci başlamıştır." dedi. Akpınar, 4-11 Eylül'de gerçekleştirilen Sivas Kongresi'nde, Erzurum Kongresi'nde alınan kararların ulusal bir tüzük değişikliği yapılarak ulusal karar haline getirildiğini tabir etti. Kongrede, halk iradesinin tecelli etmesi bakımından kıymetli kararların alındığını lisana getiren Akpınar, Erzurum Kongresi'nde tekrar gündeme getirilen manda ve himayenin Sivas'ta kesin lisanla reddedildiğini aktardı. Vatanın ayrılamaz bütünlüğünü tabir eden Misak-ı Ulusal kararlarının Sivas Kongresi'nde kabul edildiğini anımsatan Akpınar, bunun da çok kıymetli bir evre olduğuna dikkati çekti. Akpınar, Ulusal Gayret faaliyetlerinin dünya kamuoyuyla daha güçlü ve aktif halde paylaşılması ismine evvel Sivas'ta İrade-i Ulusala Gazetesi'nin çıkartıldığını, Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatıyla 6 Nisan 1920'de ise Anadolu Ajansının kurulduğunu hatırlattı. Sivas Kongresi Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'da başlattığı ulusal kurtuluş gayretini Amasya'dan sonra, 27 Haziran 1919'da "güvenilir kent" olarak gördüğü Sivas'a gelerek sürdürdü. Sivas'ta yapılan toplantıda ülkenin durumu görüşülerek, en kısa vakitte kentte ulusal bir kongre yapılmasına karar verildi. Erzurum Kongresi’ne katılmak üzere Amasya'dan ayrılan Mustafa Kemal Paşa, 27 Haziran 1919 günü Sivas'a geldi ve Sivas halkı tarafından coşkuyla karşılandı. Daha sonra Erzurum'a giden Atatürk, Erzurum Kongresi'nin akabinde 2 Eylül 1919'da tekrar geldiği Sivas'ta 18 Aralık 1919'a kadar kaldı. Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet tarafından 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00'te bugünkü Atatürk ve Kongre Müzesi binasında, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi yapıldı. Kayıtlara nazaran resmi çalışmaları 7 gün süren kongrede, Mustafa Kemal Atatürk başkanlığında ulusun kurtuluşu için çeşitli gündem unsurları görüşüldü. Sivas'ta 8-9 Eylül 1919 tarihlerinde "manda" tartışmalarının yaşandığı kongre, 11 Eylül 1919'da sonuç bildirgesinin yayımlanmasıyla kapandı. "Manda ve himaye kabul olunamaz" Mustafa Kemal Paşa ve Heyeti Temsiliye, 12 Eylül 1919'da halkın da iştirakiyle gerçekleştirilen toplantıda, ulusun kurtuluşu için değerli kararların yer aldığı kongre beyannamesini yayımladı. "Manda ve himaye kabul olunamaz" üzere ulusun kurtuluşu için çok değerli kararların alındığı kongrede, farklı bir olay da yaşandı. Yurdun çeşitli yörelerinden delegelerin iştirakiyle 4 Eylül 1919 tarihinde düzenlenen ve "manda' konusunun da tartışıldığı kongrede, öğrenci arkadaşlarının temsilcisi olarak, ortalarında topladıkları para ile kente gelen Hikmet ismindeki askeri tıbbiye öğrencisi de bulunuyordu. Heyecanlı manda tartışmalarının yaşandığı 8 Eylül akşamı, Mustafa Kemal Paşa'nın odasında yapılan toplantıda, askeri tıp öğrencisi Hikmet, şunları lisana getirdi: "Paşam, delegesi bulunduğum tıbbiyeliler, beni buraya istiklal davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler. Mandayı kabul edemem. Şayet kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz. Farzı muhal, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal'i vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı olarak isimlendirir ve tel'in ederiz." Bu kelamlar karşısında duygulanan ve "Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk ulusal bünyesindeki asil kanın sözüne dikkat edin." diyen Mustafa Kemal Paşa, daha sonra Hikmet Bey'e dönerek, "Evlat, müsterih ol. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz, ekalliyette (azınlıkta) kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez, ya istiklal ya vefat." dedi. O periyot Sivaslı bayanlar, Trabzon ve Erzurum'dan gelen çoğunluğu bayan ve çocuklardan oluşan göçmenlerle yakından ilgilendi. Mustafa Kemal Paşa'nın Türk bayanlarının da Ulusal Çaba'ya örgütlü olarak katılması gerektiğini tabir etmesi üzerine Sivaslı bayanlar dernek kurmak için çalışmalara başladı. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti ismi verilen dernek, 9 Aralık 1919'da kuruldu. Sivas Kongresi'nden Cumhuriyet'in ilanına uzanan süreç Atatürk başkanlığında 4-11 Eylül 1919 tarihleri ortasında gerçekleştirilen Sivas Kongresi ile Mustafa Kemal Paşa'nın gençlik yıllarından beri düşündüğü ve seslendirdiği, Samsun'a çıktığı andan itibaren resmi yazışmalarında en kıymetli sıkıntı olarak yer verdiği "milli egemenlik" ve "milli irade" kavramları devlet hayatına yansıtılmaya başladı. Halkın bütününü kapsayan birinci örgütsel faaliyet Sivas'ta gerçekleştirildi ve Sivas Kongresi, hali ve içeriği prestijiyle adeta ulusal bir meclis fonksiyonu gördü. Kongrede yeni seçilen üyelerin iştirakiyle yurdun tamamını kapsayan Heyeti Temsiliye, ülkenin bahtında birinci derecede kelam sahibi bir konsey halini aldı, ulusal hareketin yasal organları biçimlendirilmiş oldu. Sivas Kongresi, devletin önündeki manileri ortadan kaldırarak, halkı bir bütün halinde, çizdiği program doğrultusunda harekete geçirmeyi sağladı. Bu hareket, 9 Eylül 1922'de büyük bir zafere kapı açıp, 29 Ekim 1923'te ise Cumhuriyet'in ilanıyla taçlandı.
Muhabir: Serhat Zafer