Türkiye’nin uzaya 5 yıl içinde uydu, 10 yıl sonra insan taşıyabilecek potansiyeli var

AA İSTANBUL (AA) - Türkiye'ye döndükten sonra özel bir uzay şirketinde araştırmalarını sürdüren, Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde (ODTÜ) de "uzay teknolojileri" dersi veren Umut Yıldız, NASA'daki yıllarını ve uzay teknolojilerinde yaşanan gelişmeleri AA muhabirine kıymetlendirdi. Uzay bilimine olan ilgisinin çocuklukta başladığını anlatan Yıldız, "Kendimi 'bilim hastası' bir çocuk olarak hatırlıyorum. Ansiklopedileri kuponlarla toplar ve okurdum. Toplumsal bilimler hiç ilgimi çekmezdi. İlkokul yıllarımda bilime merakım o halde başladı, sonrasında arttı. Kendimi geliştirmem gerekiyordu. Babam neyi gözlemlemek istiyorsam, 'anlat bakayım bunları' kederi. Bu türlü kendimi daima kitapların içerisinde buldum. Kendimi bildim bileli bir uzay merakı ve uzay heyecanı içimde var. Çocukken bile tüm yıldızların isimlerini ezberlerdim." dedi. NASA'nın kapılarını açan çalışma Türkiye'de astronomi okuduktan sonra Hollanda'da doktora yaptığını belirten Yıldız, bu süreçte dünyadaki oksijen molekülünün nereden geldiğine ait çalışmasının kendisine NASA'nın kapılarını açtığını vurguladı. Dr. Yıldız, "Nefes aldığımız bir oksijen molekülü var lakin bu nereden geliyor? Bu soruyu araştırmak için çalıştık. NASA'dan bir hocanın, Herschel Uzay Teleskobu'ndan yaptığı bir müşahedesi vardı. Bu müşahedesi bana verdi. Zira bu yerleri evvelden biliyordum. Hocam, 'Sen bu yerleri biliyorsun, devam et bakalım oksijen molekülü var mıymış' dedi. O müşahedede hiçbir oksijen molekülü bulamadık. Bu, büyük bir hayal kırıklığı oldu. Oksijen molekülü yoksa, bu demek oluyor ki oksijen molekülleri yıldızların oluşumu sırasında oluşmamış. Elimizde bir bilgi var ve bu bilgiyle makale yazmak istiyorduk. Zira bu türlü bir müşahede bir daha olmayacak. Yeni bir teleskop gönderilmesi gerekiyor ve bu türlü bir plan şimdi yok. Herschel Teleskobu 2013 yılında ölmüştü. Bu yüzden makale haline getirdik." diye konuştu. Bu araştırmasının akabinde NASA'da astrofizikçi olarak çalışmaya başladığını ve çeşitli projelerde misyon aldığını lisana getiren Yıldız, şunları kaydetti: "NASA'daki birinci altı buçuk yılımda Arizona'da bulunan bir teleskopla çalıştım. Bu teleskop, yeni oluşan yıldızların bulunduğu molekül bulutlarını incelemek için kullanılıyordu. Lakin teleskobun teknik sıkıntıları nedeniyle verimli çalışamadık. 64 megapiksel kameranın en az 30 megapikseli arızalıydı. Daha sonra "Sofia" isminde bir uçak teleskobunda çalıştım. Bu teleskop, Boeing 737'nin ardına monte edilmiş, 2,5 metre çapında bir teleskoptu. Sofia yılın farklı vakitlerinde kuzey yarımkürede Kaliforniya'da ve güney yarımkürede Yeni Zelanda'da bulunuyordu. Yeni Zelanda'dan Avustralya'ya hakikat uçarken müşahedeler yaptım. Öbür bir projede, yeni uzay araçlarının frekans tahsisleri üzerine çalıştım. Bu, Mars'a yahut öteki bir yere gönderilen araçlarla bağlantı kurmak için makul frekansların tahsis edilmesini içeriyordu. Şayet frekanslar gerçek tahsis edilmezse, öteki misyonların frekanslarıyla karışabilirdi. Bu nedenle, NASA'nın özel bir ünitesi, bu frekans tahsislerini yapıyordu ve ben de bu ünitede çalıştım." "Türkiye'de de uzay alanında değerli çalışmalar yapılabileceğini gördüm" Yıldız, ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nde 10 yıl çalıştıktan sonra Türkiye'ye dönme kararında bilhassa pandeminin tesirli olduğunu lisana getirerek, uzaktan çalışma sisteminin oturmasıyla yaptığı işlerin benzeri ve rutin hale geldiğini, bu durumun da kendisini rahatsız ettiğini söyledi. Bu süreçte Türkiye'de kurulan özel bir uzay şirketiyle tanıştığını ve burada çalışma fırsatı bulduğunu anlatan Yıldız, şöyle devam etti: "Türkiye'de de uzay alanında kıymetli çalışmalar yapılabileceğini gördüm. Türkiye, uzay konusunda sıfır değil lakin çok ileri bir ülke de değil. 1994'ten beri Türksat uyduları fırlatılıyor, TÜBİTAK ve kimi kamu kurumları uzayla ilgili çalışmalar yapıyor. Lakin hala olması gereken seviyede değiliz. Özel kesimin, bilhassa Amerika'daki üzere, işleri hızlandırmada daha başarılı olduğunu düşünüyorum. Bu nedenle, Türkiye'de özel kesimin başarılı olacağına inanarak geri döndüm. Türkiye'de önemli bir potansiyel var, bilhassa gençlerde. Bana yazan, uzayla ilgilenen pek çok öğrenci var. Ancak üniversite seçimleri sırasında etraf baskısıyla karşılaşıp, bu alanda meslek yapmaktan vazgeçiyorlar. Bu yüzden, uzay konusunda tecrübeli insanların gençlere motivasyon sağlaması ve onları bu alanda devam etmeye teşvik etmesi gerekiyor. Böylelikle potansiyel ve iş imkanları artacak. Ben de Türkiye'ye dönerek bu mevzuda daha fazla katkıda bulunmayı umuyorum ve bu doğrultuda çalışıyorum." Dr. Umut Yıldız, 20 binden fazla kişinin çalıştığı NASA'da Türk bilim insanlarının sayısının başka ülkelere nazaran az olduğunu, bu durumun lobi faaliyetlerini de etkilediğini lisana getirdi. Çalıştığı laboratuvarda 7-8 civarında Türk'ün bulunduğunu, bu şahıslardan ikisinin yaklaşık 30 yıldır orada çalışan hocalar olduğunu aktaran Yıldız, "Özellikle Asyalılar, İranlılar, İtalyanlar ve İspanyollar çok daha fazlaydı. Bu durum, makul konumlara daha süratli ilerleyebilmelerini sağlıyordu. Türk bilim insanları olarak öğlen yemeklerinde bir ortaya gelir, buluşurduk. Fakat, öbür kümeler üzere ağır bir lobicilik faaliyetimiz yoktu. Hem Amerika'da hem de Avrupa'da çok sayıda başarılı ve yönetici konumuna gelmiş mühendis ve bilim insanımız var. Türkiye'ye dönmeleri gerekmiyor, yurt dışında kalsalar da Türkiye'ye dayanak verebilirler. Lakin Türkiye'ye dönüp buradaki uzay çalışmalarına katkıda bulunmak benim için kıymetliydi. Şu anda Amerika'daki ve Avrupa'daki Türk bilim insanlarıyla bağlantı kuruyor, onların da Türkiye'ye katkıda bulunmalarını sağlıyorum. Oradaki arkadaşlarımızın başarılı çalışmaları Türkiye için de büyük ehemmiyet taşıyor." halinde konuştu. Türkiye'nin uzaydaki geleceği Türkiye'nin uzay çalışmalarında önemli bir potansiyele sahip olduğunu, bilhassa gençlerin bu alanda kıymetli işler yapabileceğini vurgulayan Yıldız, "Uzay konusunda Türkiye'de ve dünyada gelecekte inanılmaz projeler göreceğiz. Bilhassa Space X ve Falcon 9 roketiyle bir arada uzaya erişim aslında ucuzlamıştı. Arkadaşlar testleri takip etsin, bilhassa lise çağındakiler... Önümüzdeki 5 sene içerisinde artık yörüngeye uydu gönderebilecek bir duruma gelmiş olacağımızı iddia ediyorum. Tahminen 10 sene sonra da daima bir arada uzaya gideriz. Bizim de aşağıya bakma fırsatımız olur ve bu, hayatın en olağan şeylerinden biri haline gelir." sözlerini kullandı. Dr. Yıldız, uzay bilimine ilgi duyan gençlere şu tavsiyelerde bulundu: "Uzay dalı süratle büyüyor ve artık yalnızca NASA değil, özel şirketler de bu alanda büyük işler yapıyor. Bugünkü gençlerin gelecekte çalışabileceği birçok fırsat olacak. Türkiye'de de benzeri bir sistem inşa edilmesini umuyorum. Türk uzay dalı şu anda küçük bir topluluktan oluşuyor, fakat gelecekte büyüyeceğine inanıyorum. Gençlere somut tavsiyelerim var. Öncelikle İngilizceyi öğrenin. Çeviri araçlarına güvenmek yerine lisanı âlâ bilmek çok kıymetli. Üniversiteye gidiyorsanız, not ortalamanızın en az 3.0 olmasına itina gösterin. Ayrıyeten, üniversitede yalnızca derslere odaklanmayın, kulüplere katılın ve projeler yapın. Kulüplerde ve projelerde etkin olmak, inisiyatif almak ve pratik tecrübe kazanmak çok değerli. Anatolian Rover Challenge yarışında jüriydim ve finale kalan kadroların tümü büyük bir uğraşla çalışıyordu. Şirketlerde işe alımlarda ders notlarının yanı sıra projelerdeki tecrübelere de bakılıyor. Bu yüzden, üniversite sırasındayken boş durmayın ve bu tıp projelere katılın."
Muhabir: Ümit Türk