Uzayın keşfinde özel dalın rolü artıyor

AA WASHINGTON (AA) - Yeni teknolojiler geliştirerek ve maliyetleri düşürerek uzay araştırmalarında hudutları zorlayan özel şirketler, devletlerin uzay ajanslarına alternatif olarak süratle büyüyor. Uzun yıllar devletlerin denetiminde yürütülen uzay çalışmalarının, özel şirketlerin iştirakiyle yeni bir periyoda girdiği görülüyor. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) ve McKinsey & Company tarafından hazırlanan rapor, uzay iktisadının 2023'teki 630 milyar dolar düzeyinden 2035 yılına kadar 1,8 trilyon dolar pahasına çıkmasının beklendiğini ortaya koyuyor. Özel şirketlerin yenilikçi teknolojileri ve büyük ölçekli yatırımları uzayın keşfinde değerli bir rol oynuyor. Uzay alanında faaliyet gösteren şirketler, devletlerin uzay ajanslarına alternatif olarak süratle büyüyor ve uzay araştırmalarını daha erişilebilir, ticari olarak daha cazip hale getiriyor. Uzay şirketleri; uzay araştırmaları, uydu gönderimi ve uzay turizmi üzere alanlarda faaliyet gösteriyor. Yeni teknolojiler geliştirerek ve maliyetleri düşürerek uzay araştırmalarının sonlarını zorlayan özel şirketlerin, gelecekte daha büyük ve savlı projelere imza atması bekleniyor. Uzayın ticarileşmesi, uzay turizmi dahil olmak üzere yeni fırsatlar ortaya çıkarırken, çok sayıda şirket uzay turizmini daha geniş bir kitle için erişilebilir kılmanın yollarını arıyor. Elon Musk, Jeff Bezos ve Richard Branson üzere iş insanları "uzay baronları" olarak isimlendirilirken, bu isimlerin şirketleri bilhassa uzay seyahatinde sanayinin ön saflarında yer alıyor. SpaceX Tesla, Neuralink, xAI ve X üzere teknoloji şirketlerinin sahibi Elon Musk tarafından 2002'de kurulan SpaceX, fırlatma kabiliyetleri ve bedeliyle önder uzay şirketi olarak öne çıkıyor. California merkezli şirketin, uydular ve uzay araçları üzere uzay ekipmanlarının üretimi ile fırlatılması konusunda uzmanlığı bulunuyor. Şirket, insanları Mars'a ve güneş sistemindeki öteki yerlere taşıyabilecek tekrar kullanılabilir fırlatma araçları geliştirerek uzay nakliyeciliği masraflarını azaltmayı hedefliyor. SpaceX'in filosunda, Falcon 9, Falcon Heavy ve Starship fırlatma araçları, Dragon uzay araçlarının yanı sıra Starlink irtibat uyduları yer alıyor. Yaklaşık 13 bin çalışanı olan SpaceX'in kıymetinin 200 milyar doların üzerinde olduğu kaydediliyor. Blue Origin ABD'li e-ticaret devi Amazon'un kurucusu Jeff Bezos tarafından 2000'de kurulan Blue Origin, uzay uçuşu hizmetleri sağlıyor. Merkezi Washington eyaletinde bulunan şirket, tekrar kullanılabilir fırlatma araçlarıyla uzaya erişimi daha ucuz ve daha muteber hale getirmeyi amaçlıyor. Uzay turizmine odaklanan Blue Origin, roketler, roket motorları, uzay araçları ve ağır yük fırlatma araçları geliştiriyor. Blue Origin'in filosunda, yörünge altı fırlatma aracı New Shepard, ağır yük yörüngesel fırlatma aracı New Glenn, Ay'a insan ve kargo taşımayı maksadıyla geliştirilmekte olan Blue Moon ve uzay aracı operasyonlarını desteklemek için tasarlanmış bir uzay aracı platformu olan Blue Ring bulunuyor. Blue Origin'in geçen yıl prestijiyle yaklaşık 11 bin çalışanı olduğu kaydediliyor. Virgin Galactic Virgin Grup'un sahibi İngiliz iş insanı Richard Branson tarafından 2004'te kurulan Virgin Galactic, yörünge altı uzay uçuşu hizmeti sunuyor. Merkezi California'da bulunan şirket, uzay turizmi hizmetlerini genişletmeyi ve daha erişilebilir hale getirmeyi hedefliyor. Şirketin haziran ayında emekliye ayrılan ve Türkiye'nin ikinci astronotu Tuva Cihangir Atasever'in de içinde bulunduğu "Galactic 07" grubunun uçuşunu gerçekleştiren VSS Unity uzay aracının bu vakte kadar 12 uzay uçuşu gerçekleştirdiği kayıtlarda yer alıyor. Kaynaklarını 2026'da hizmete girmesi hedeflenen yeni kuşak Delta uzay gemilerinin üretimine aktaran Virgin Galactic, Delta sınıfı uzay gemileriyle VSS Unity'nin aylık kapasitesinin 12 katı kapasiteyle ayda 8 uzay vazifesini gerçekleştirebilmeyi amaçlıyor. Bine yakın kişinin çalıştığı belirtilen Virgin Galactic'in piyasa kıymeti 161 milyon doların üzerinde bulunuyor. Rocket Lab Yeni Zelandalı teşebbüsçü Peter Beck tarafından 2006'da kurulan Rocket Lab, fırlatma tahlilleri ve uydu üretiminden yörünge operasyonlarına kadar çeşitli alanlarda hizmetler sunuyor. Yeni Zelanda'da kurulan ve merkezini 2013 yılında California'ya ya taşıyan Rocket Lab, 2009 yılında fırlattığı Atea-1 roketiyle Güney Yarımküre'den uzaya ulaşan birinci özel şirket olma özelliği taşıyor. Şirketin Electron isimli roketiyle bu vakte kadar 50 fırlatma yapıldığı kaydediliyor. Ayrıyeten Rocket Lab, Neutron isimli fırlatma aracını geliştiriyor. Çalışan sayısının 1650 olduğu belirtilen Rocket Lab'in piyasa pahası ise 2,8 milyar dolar civarında bulunuyor. Sierra Space Eren Özmen ve Fatih Özmen'in sahibi olduğu 2021'de kurulan Sierra Space, inovasyonun ve uzayın ticarileştirilmesinin öncü uzay şirketleri ortasında yer alıyor. Merkezi Colorado'da bulunan Sierra Space, uzay sistemleri ve nakliyeciliği, uydu, elektrik güç sistemleri üzere alanlarda faaliyet gösteriyor. Sierra Space tarafından geliştirilen ve tekrar kullanılabilir Dream Chaser uzay aracı ise birinci seyahatine hazırlanıyor. Dream Chaser filosunun birinci aracı olacak Tenacity'nin planlanan birinci vazifesinde Memleketler arası Uzay İstasyonu'na kargo taşıması öngörülüyor. Axiom Space Girişimci Kam Ghaffarian ve daha evvel NASA'nın Milletlerarası Uzay İstasyonu Program Yöneticisi olarak misyon yapan Michael Suffredini tarafından 2016'da kurulan Axiom Space, beşerli uzay uçuşu hizmetleri sağlıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'na misyonlar düzenleyen Axiom Space, dünyanın birinci ticari uzay istasyonu Axiom Station üzerinde çalışıyor. Türkiye'nin birinci astronotu Alper Gezeravcı da ocak ayında gerçekleşen Axiom-3 (Ax-3) misyonunda yer almıştı Öte yandan Boeing, RTX Corporation, Lockheed Martin, General Dynamics Corporation ve Northrop Grumman üzere havacılık ve savunma şirketleri de uzay sanayisine yönelik tahlil ve hizmetler geliştiriyor.
Muhabir: Dilara Varlıklı Okay