Vatandaşlar devletin hafızasında en çok “köklerini” araştırdı

AA ANKARA (AA) - Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığınca, kurumların tarihi hafızalarının dijital ortama aktarılması ve araştırmacıların kullanımına sunulması için Ankara ve İstanbul'da çalışmalar yürütülüyor. AA muhabirinin başkanlık yetkililerinden aldığı bilgiye nazaran, çalışmalar kapsamında 2005'ten bugüne 75 milyon 875 bin 671 evrak dijital ortama aktarıldı. Evrakların dijitalleştirilmesiyle hem araştırmacılara daha geniş erişim imkanı sunulması hem de tarihi evrakların gelecek jenerasyonlara aktarılması sağlanıyor. Araştırmacılar, dijitalleştirilen evrakları, 2013'te hayata geçirilen evrak tarama sistemi üzerinden görüp, talep edebiliyor. Bugüne kadar toplam 3 milyon 720 bin 63 araştırmacı, 18 milyon 467 bin 430 arama gerçekleştirdi. Sistemde incelenen toplam manzara sayısı 41 milyon 225 bin 164'e ulaşırken, araştırmacılar bu süreçte 3 milyon 380 bin 317 belgeyi de satın aldı. 1 Ocak-31 Temmuz 2024 tarihlerinde sisteme 386 bin 34 araştırmacı giriş yaparak, 1 milyon 594 bin 972 belgeyi aradı. Araştırmacılar, sistemde 5 milyon 626 bin 81 manzarayı inceledi ve 335 bin 355 belgeyi temin etti. En çok öğrenciler kullandı Yılın birinci yarısında sistemi en çok kullananlar, yüzde 39,8'le öğrenciler oldu. Bunu yüzde 14,5 ile kamu vazifelileri, yüzde 9,9 ile öğretim üyeleri ve öğretim vazifelileri, yüzde 9,1 özgür meslek mensupları takip etti. Araştırmacılar tarafından en çok talep gören fonlar arasında ise Dışişleri Bakanlığı Muhtelit Mübadele Komisyonu Tasfiye Talepnameleri ve Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı üzere fonlar öne çıktı. Göçmenlerin yerleştirilme süreçlerine ait evraklara büyük ilgi Araştırmacılar, bilhassa Romanya ve Bulgaristan'dan gelen Türklerin yerleştirilme süreçlerine ait dokümanlara ilgi gösterdi. Bu kapsamda Romanya'dan gelen göçmenlerin nerelere sevk ve iskan edildiklerini gösterir göçmen sevk kağıtları, 1935-1937 periyodunda Bulgaristan'dan gelerek Çorlu, Muğla, Aksaray ve Lüleburgaz'a ilişkin köylerde iskan edilen muhacirlerin isimleri, verilen arazi ölçüsünü gösterir cetveller ile çeşitli vilayetlere ilişkin defter kayıtları en çok görüntülenen dokümanlar ortasında yer aldı. Yılın birinci yarısında 805 bin 821 doküman restore edildi Öte yandan Devlet Arşivleri, doküman niteliği kazanmış her evrakı, gelecek jenerasyonlara kazandırıp "hafızanın muhafızı" olma sorumluluğuyla onarım çalışmalarını da titizlikle yürütüyor. Bu kapsamda yılın birinci yarısında 805 bin 821 sayfa doküman restore edildi. Restorasyon süreçleri, ulusal ve memleketler arası kurum ve kuruluşlarca belirlenmiş etik kurallar gözetilerek oluşturulan, bahsin uzmanlarınca yapılıyor. Koruma tamir basamakları 7 kısımdan oluşuyor. Birinci kademede dokümanın mevcut durumunun kıymetlendirilmesi ve kimliğinin kazandırılması yer alıyor. Ardından yüzeyde biriken kir ve toz temizleniyor. Evrakın daha fazla bozulmasını önlemek için gevşek modüllerin sabitlenmesi ve hasarlı bölgelerin desteklenmesi için stabilizasyon yapılıyor. Daha sonra dokümandaki yırtıklar, uygun gereç ve yapıştırıcılar ile onarılıyor. Restorasyonun bir öteki kısmında, varsa evraktaki eksik kısımlar uzmanlarca tamamlanarak, dokümanın özgün haline en yakın duruma getirilmesi sağlanıyor. Belgeye ilişkin olmayan, data içermeyen, evrak ve defterlerin sıhhatini tehdit eden eski tamiratlar ise uygun sistem ve tekniklerle dokümandan ayrıştırıldıktan sonra onarım süreci tamamlanıyor. Koruma tamir çalışmaları tamamlanmış evraklar, dijital ortama aktarılıyor. Dijitalleştirme süreci biten evrak ve defterler ise asitsiz gömlek ve asitsiz karton kutulara yerleştirilerek depolama alanlarında saklanıyor. Bu çalışmalar, Türkiye'nin varlıklı arşiv mirasının bozulmadan koruma edilmesi ismine büyük ehemmiyet taşıyor.
Muhabir: Yıldız Nevin Kasım