Yalın lisanı ve farklı biçimiyle bilinen şair: Can Yücel

AA İSTANBUL (AA) - Eski Milli Eğitim Bakanı, Köy Enstitülerinin kurucusu ve öğretmen Hasan Ali Yücel'in oğlu, Canan Yücel Eronat'ın ikiz kardeşi ve ressam Su Yücel'in babası Can Yücel, 21 Ağustos 1926'da İstanbul Kumkapı'da dünyaya geldi. Usta şair, ilköğrenimine ikiz kardeşiyle birlikte Boğaziçi İlkokulu'nda başladı. Kardeşiyle daima hengame ettiği için üçüncü sınıftan itibaren yatılı olarak eğitimini tamamladı. Babasının vazifeleri hasebiyle Ankara'ya taşınan Can Yücel, ortaöğrenimine 1938 yılında kız kardeşi Canan'la birlikte Taş Mektep'te başladı. Yücel, akabinde 1941'de lise tahsiline Ankara Erkek Lisesi'nde devam etti. Burada Cevdet Kudret'ten edebiyat dersi alan Yücel, eğitimi sırasında şiir okumaları yaptıklarını, bu okulda dünya edebiyatını tanıdığını ve Latince öğrendiğini aktarmıştı. İlk şiirini 10 yaşında kaleme alan Can Yücel, ironik istikameti ağır basan şiirlerinde, halk ağzına, halk türkülerinin deyişlerine ve argo kelamlara de yer verdiği için problemli vakitler geçirdi. "Yaşamım benim en hoş şiirim" Yalın lisanı ve farklı üslubuyla bilinen şairin, "Yaşamım benim en hoş şiirim" diyerek ilham kaynağı ve yapıtlarının hususları tabiat, beşerler, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve hisler üzerine şekillendirdi. Şiirin içgüdüsel bir hisle yazıldığını düşünen şair, "İlk şiirimi 10 yaşında yazdım. Şiire, babamın yardımı çok oldu. Daima şiir etrafındaydım. Babam okur, babaannem okur… Şiire elverişli bir dünya yaratmıştı babam bana." demişti. Usta şair, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Klasik Filoloji Kısmındaki eğitiminin akabinde İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde Latince ve Yunanca eğitim gördü. Londra'da BBC Radyo'nun Türkçe kısmında spikerlik yapan ve çeşitli elçiliklerde çevirmenlik vazifesi üstlenen Yücel, askerliğini Kore'de tamamladı. Güler Hanım ile 1956'da evlenen Can Yücel'in bu evlilikten Hoş, Su ve Hasan isimli çocukları dünyaya geldi. Türkiye'ye 1958'de dönen Yücel, bir mühlet Bodrum ve Marmaris'te turist rehberi olarak çalıştıktan sonra bağımsız tercüman ve şair olarak hayatını sürdürdü. Can Yücel, 1989'dan sonra, eşiyle Datça'ya yerleşti ve burada bir yandan şiirler yazmaya bir yandan da mecmualarda yayımlanmak üzere yazılar göndermeye devam etti. 1709 yılından kalma, Türkçe dilbilgisi kitabı buldu İlk şiirlerini, 1950'de yayımlanan ve daha sonra "Yazma" kitabında toplayan Yücel, 1945-1965'te "Yenilikler", "Beraber", "Seçilmiş Hikayeler", "Dost", "Sosyal Adalet", "Şiir Sanatı", "Dönem", "Yöne", "Ant", "İmece", "Papirus" isimli mecmualarda yazdı. Usta şairin 1962'de İngiltere'deyken, 1709 yılından kalma, Latin harfleriyle taş baskısı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabı bulması geniş yankı uyandırdı. Lorca, Shakespeare ve Brecht'in oyunlarını da çeviren şair Yücel, Shakespeare'in "Olmak ya da olmamak" manasındaki "To be or not to be" cümlesini, "Bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin" formunda Türkçeleştirmesiyle de dikkati çekti. İki sefer mahpus cezası aldı Che Guevara ve önceki Çin Komünist Partisi Lideri Mao Zedong'dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 12 Mart 1971'de 15 yıl mahpusa mahkum olan Yücel, 1974'deki genel afla mahpustan çıktı ve mahpusta yazdığı "Bir Politiğin Şiirleri" isimli kitabını yayımladı. Can Yücel'in 12 Eylül 1980 sonrasında kaleme aldığı "Rengahenk" isimli kitabı, müstehcen olduğu teziyle toplatıldı. 1998'de devrin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e hakaret ettiği gerekçesiyle Ankara 14. Asliye Ceza Mahkemesi'nde yargılanan Yücel, 1 yıl 2 ay mahpus cezasına mahkum edilirken, Yargıtay 9. Ceza Dairesi bu kararı, "cezanın ertelenmesi gerektiği" görüşüyle bozdu. Yücel, yapıtlarını "Yazma", "Sevgi Duvarı", "Bir Politiğin Şiirleri", "Ölüm ve Oğlum", "Şiir Alayı", "Rengahenk", "Gökyokuş", "Canfeda", "Çok bi Çocuk", "Kısadevre ve "Kuzgunun Yavrusu" isimli kitaplarda topladı. Usta şair, 12 Ağustos 1999'da İzmir'de, 73 yaşında vefat etti. Şairin vefatından sonra Datça Belediyesi ve ailesi tarafından, anısına edebiyat ve kültür-sanat şenlikleri düzenlenirken, Datça'daki konutu müze haline getirildi.
Muhabir: Hasret Limon