0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) geçen yıl 4 Temmuz Bağımsızlık Günü kutlamaları kapsamında Manhattan’daki East River üzerinde yaklaşık 60 bin havai fişek patlatıldı. New York Üniversitesi Langone Tıp Merkezi ve New York Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yapılan ve 6 Ağustos’ta Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology mecmuasında yayımlanan çalışmaya nazaran, bu şovda ortaya çıkan hava kirleticilerinin düzeyi, kutlamalardan bir ay evvel Kanada’da meydana gelen ve dumanları ABD’nin birçok kentine kadar ulaşan büyük orman yangınları sonrasında bölgede yaşanan kirlilik düzeyini geçti.

Ortalama günlük ince parçacık konsantrasyonu metreküp başına 15 mikrogram olan New York’ta bu sayı Kanada’daki orman yangınlarının yol açtığı kirlilik sırasında 460 mikrograma kadar ulaşırken, bilim insanları havai fişek şovları sonrasında yaptıkları araştırmada tehlikeli metallere ve organik bileşiklere ilişkin ufak parçacıkların ölçüsünü metreküp başına 3 bin mikrogram olarak tespit etti.

Diğer büyük şehirlerdeki ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) izleme noktalarından gelen dataları de pahalandıran grup New York dışında Boston, Philadelphia ve Washington DC’deki kirletici seviyelerinde de artış yaşandığını, 3 ile 12 saat ortasında yükselen kirletici seviyelerinin sonrasında baz düzeyine döndüğünü saptadı.

Bölgeden aldıkları su örneklerinde havai fişeklere canlı renk vermek için kullanılan kurşun, nikel ve antimon üzere metallerin düzeylerinde iki kat artış yaşandığını belirleyen araştırma grubu, daha evvel fare ve insan dokusu kullanarak yapılan deneyleri hatırlatarak akciğerlerin bu cins emisyonlara maruz bırakılmasının hücrelere ziyan verebilen ve hatta onları öldürebilen oksidasyona neden olabileceği ihtarında bulundu.

“Bu kimyasallar toprakta ve suda yıllarca kalabiliyor”

Havai fişeklerin neden olduğu kirliliğe ait AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Dindar, sevinç ve kutlama için yapılan bu şovların havai fişek üretiminde kullanılan çok sayıda kimyasal ve ağır metalin patlaması ve atmosfere zehirli gazların yayılmasıyla sonuçlandığını söyledi.

Ağır metal kirliliğinin beşerler, öteki canlılar hatta toprakta görünmeyen küçük mikroorganizmalar için bile risk oluşturduğunu belirten Dindar, “Havai fişeklerin içinde baryum, stronsiyum, potasyum nitrat ve kükürt üzere kimyasallar bulunur ve bu unsurlar toksik olabilir üstelik etrafta birikerek ziyanlı tesirler yaratabilir. Bu kimyasallar toprakta ve suda yıllarca kalabiliyor örneğin, ağır metaller biyolojik olarak bozunmaz ve ekosistemde birikir. Su yahut rüzgar aracılığıyla kimyasallar geniş alanlara yayılabilir ve mesela yağmur suyu kimyasalları ırmaklara taşıyabilir, rüzgar ise partikülleri atmosferde uzun uzaklıklara taşıyabilir. Bu yayılma, daha geniş alanlarda toprak ve su kirliliğine yol açabilir, tarım toprakları ve su kaynakları kirlenebilir, bu da besin zincirine olumsuz tesirler yaratabilir.” dedi.

Havai fişeklerin patlatılması sonrası yere düşen kalıntıların içindeki kimyasalların bozulmadan uzun mühlet suda ve toprakta kaldığını, tarım faaliyetlerinin yapıldığı alanların yakınında bu sürecin süreklilik arz edecek biçimde gerçekleştirilmesi sonucu toprakta biriken ağır metallerin verimlilik kaybına yol açtığını söz eden Dindar, toprağın yağışlarla birlikte yıkanmasıyla da ağır metallerin yer altı sularına karıştığını, öteki sulara taşındığını ya da direkt bir su kaynağı üzerindeyse orayı kirlettiğini kaydetti.

Havai fişek şovları esnasında duman ve is bulutu ortaya çıktığını, tuhaf bir gaz kokusunun etrafa yayıldığını anlatan Dindar, şöyle devam etti:

“Bu aslında bizim hava kirliliği açısından dengeyi bozan bir faaliyet olduğunu anlamamız için bile kâfi. Havai fişekler bir taraftan havayı kirletiyor bir taraftan da sebep olduğu gürültü ve gözükmesi açısından da gece yapıldığı için maalesef çok derecede ışık kirliliğine neden oluyor yani bir anda büyük bir gürültü ve ışık kaynağı ortaya çıkıyor. Hayvanlar açısından bilhassa kuşları gerilime sokuyor, maalesef vefatlarına sebep olabiliyor ya da korkan, panikleyen hayvanlar farkında olmadan bir yerlere çarpıyorlar, o formda kaçarken de can kaybı kelam konusu olabiliyor. Çok uzun müddet havai fişek gösterimi devam ederse orada bulunan tahminen göç yolunda olan hayvanlar bile olumsuz etkilenebiliyor. Aslında birinci evvel kuşların ve uçan canlıların vefatla sonuçlanmasına varacak boyutta ekosisteme büyük bir ziyanı var.”

Havai fişekler orman yangınlarına neden olabiliyor

Havai fişeklerin patlatılmasıyla küçük kıvılcımlar halinde aşağıya düşen modüllerin ormanlık alanlarda yangınlara sebep olabileceği ihtarında bulunan Dindar, havai fişeklerin düzgün patlatılamadığı, istenilen yüksekliğe çıkamadığı durumlarda da ağaçların, meskenlerin ve elektrik tellerinin tutuşarak yangınlara neden olabileceğine dikkati çekti.

Havai fişek şovlarının görsel olarak insanların güzeline giden bir cümbüş aracı olmasına karşın çevresel açıdan güzel sonuçlar doğurmayan bir faaliyet olduğunun altını çizen Dindar, “Siz havai fişek patlatılan bir yerin çok yakın bir tarafında duruyorsanız daima o patlamadan sonraki tozu dumanı soluduğunuzda teneffüs yollarınızda da kahırlar olmaya başlayabiliyor. Mesela nefes alıp vermekte zahmet çekebiliyorsunuz, boğazınız yanabiliyor, öksürük, tahriş üzere durumlar olabiliyor. Havai fişeklerin neden olduğu kirlilik de astım, bronşit üzere teneffüs yolu hastalıklarını tetikleyebilir. Ayrıyeten gürültü kirliliği gerilime, işitme kaybına ve uykusuzluğa neden olabilir. Bir taraftan da havai fişek çok yüksek sıcaklıkta patlıyor. Çok yakınında durduğunuz vakit yanıklara sebep olabiliyor mesela üstünüz başınız yanabilir, saçınız tutuşabilir.” diye konuştu.

Havai fişek kullanımının önüne geçmek için etraf ve insan sıhhati üzerindeki olumsuz tesirleri hakkında bilinçlendirme çalışmaları yapılabileceğine, havai fişek kullanımının kısıtlanması noktasında da sıkı düzenlemeler ve yasaklamaların hayata geçirilebileceğine değinen Dindar, lazer, ışık ve dron şovları ile hem rastgele bir kimyasal ortaya çıkarmadan hem de insan sıhhatini tehdit etmeden görsel cümbüşler yapılabileceğini vurguladı.

Muhabir: Yeşim Yüksel