Gök bilimciler 1000 yıl evvel patlayan süpernovanın merkezinde “zombi yıldız” keşfetti

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

ANKARA (AA) – Bilim insanları, Kraliçe yahut Koltuk (Cassiopeia) isimli takımyıldızın yakınlarında, milattan sonra (MS) 1181’de patlayan, 6 ay müddetle gökyüzünde Satürn kadar parlak görünen süpernovanın oluşturduğu global bulutsunun merkezinde, sıcak bir beyaz cüce yahut “zombi yıldız” bulunduğunu tespit etti.

CNN’in haberine nazaran, teleskobun icadından evvelki periyotlara tarihlenen birkaç süpernovadan biri olan ve “SN 1181” olarak isimlendirilen süpernova, Çin ve Japon tarihi kayıtlarında, süreksiz müddet göründüğü için “konuk yıldız” olarak geçiyor.

Astronomlar, yaptıkları araştırmada, Dünya’dan 7 bin ışık yılı uzaklıktaki süpernovanın birinci patlamadan bugüne kadarki evriminin bilgisayar modelini oluşturdu.

Araştırma grubu, modeli, hala görülebilen dev gaz ve toz bulutu olan bulutsunun arşivdeki teleskop gözlemleriyle karşılaştırdı ve “SN 1181″in ender görülen “Tip Iax” cinsinde, iki beyaz cüce yıldızın çarpışmasıyla meydana gelen bir termonükleer patlama olduğunu tespit etti.

“SN 1181” Samanyolu Galaksisi’ndeki tek örnek

“Tip Iax” çeşidi süpernovalar, “Tip Ia” denilen ve ikili yıldız sistemlerinde meydana gelen süpernovaların az bir tipi. Kelam konusu süpernova, “Tip Ia”dan daha güçsüz ve sönük oluyor ve patlamadan geriye bir “zombi yıldız” kalıyor. Bu cinsteki süpernovaların bir patlamadan çok iki yıldızın çarpışmasıyla meydana gelen bir güç yayılımı olduğu düşünülüyor.

Araştırmanın başyazarı, Tokyo Üniversitesinden astronomi doktora öğrencisi Takatoshi Ko, halihazırda bu cins süpernovalar için 20 ila 30 aday olduğunu lakin “SN 1181″in Samanyolu Galaksisi’ndeki tek örnek olduğunu belirtti.

Çalışmada, evvelki çalışmalarda tespit edilen lakin nedeni açıklanamayan yüksek süratli yıldız rüzgarının, 20 yıl kadar evvel başladığı ve merkezdeki “zombi yıldızın” yüzeyinden kaynaklandığı da tespit edildi.

Ko, bilgisayar modelinin, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) XMM-Newton Uzay Teleskobu ve ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) Chandra X-ışını Gözlemevi bilgileriyle dengeli biçimde, “SN 1181″in “Tip Iax” tipi süpernova olduğunu gösterdiğini kaydederek, oluşan bulutsuda birbirinden başka iki şok bölgesi bulunduğunu belirtti.

Merkezdeki “zombi yıldız” yine yanmaya başlamış olabilir

İlk şok bölgesinin cüce yıldızların çarpışması sebebiyle oluşan süpernova dalgasından kaynaklandığını vurgulayan Ko, yeni ortaya çıkan şok dalgasının merkezdeki “zombi yıldızın” birinci patlamadan yüzyıllar sonra, son 20-30 yıllık bir süreçte yine yanmaya başladığını gösteriyor olabileceğini kaydetti.

Ko, “‘SN 1181’in tamamlanmamış bir patlama olan Tip Iax süpernova olması nedeniyle yıldızın tekrar alevlendiğini varsayıyoruz. Sonuç olarak patlamanın püskürttüğü unsurlar büsbütün kaçamadı ve merkezdeki beyaz cücenin çekimsel tesirinde kaldı. Bu hususlar yerçekimi nedeniyle beyaz cücenin üzerine birikerek onun tekrar alevlenmesine neden olmuş olabilir.” tabirlerini kullandı.

Merkezde yüksek süratte dönen bir beyaz cüce tespit edilmişti

“SN 1181″in Samanyolu Galaksisi’ndaki yerini, İngiltere’deki Manchester Üniversitesinde astrofizik profesörü Albert Zijlstra 2021’de bulmuş ve patlamanın oluşturduğu bulutsunun merkezinde Dünya boyutlarında nükleer yakıtını tüketmiş, süratle dönen bir beyaz cüce olduğunu tespit etmişti.

Zijlstra, merkezdeki zombi yıldızın hidrojen ve helyum içermemesinin alışılmadık bir durum olduğunu ve “SN 1181″in patlamadan çok iki cüce yıldızın birleştiğine ispat olabileceğini kaydetmişti.

Araştırma, “The Astrophysical Journal” mecmuasında yayımlandı.

Muhabir: Yavuz Aydın