0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

ANKARA (AA) – AA muhabiri, “Yeşil Kapitalizm” başlıklı evrak haberin birinci kısmında global ısınmanın hızlandığı Sanayi İhtilali’nden bugüne kadar sürecin iklim değişikliği üzerindeki tesirini ve ülkelerin buna ait taahhütlerini derledi.

Dünyada global ısınmadan en çok sorumlu ülkelerin birebir vakitte bu sorunun tahlilinde en dayatmacı siyasetleri izlemeleri dikkati çekiyor. Çünkü bu ülkelerin kendilerinin ürettiği bu sorunun maliyetinin kıymetli kısmını öbür ülkelere çıkarma eğilimi bu konudaki başka alt başlıklardan biri olarak biliniyor.

Küresel ısınmanın ana sorumluları, “suçlunun olay yerine dönmesi” üzere tabiat odaklı tahliller konusunda da en önde duruyor. Lakin bu ülkeler sorumluluğu direkt üstlenmese de kendi açıkladıkları bilgiler, global ısınmanın asıl faillerini ortaya çıkarıyor. Direkt telaffuzlarla cürmün oluşmasındaki tüm ögeler sabitken, bunun ontolojik bir formda doğal seleksiyonda olduğu imajı verildiği eleştirisi de yapılıyor.

İklim değişikliğiyle çabada gelişmiş ülkeler farklı siyasetlerle sürece katkıda bulunduğunu savunurken hepsinin ortak paydası “kazançlarının etkilenmeyeceği, aksine artacağı yöntemleri” bulmak.

AA muhabirine iklim değişikliği ve kapitalizm ortasındaki ilgiyi anlatan ABD Berklee College of Music Üniversitesinden Profesör Victor Wallis, kapitalist sistemi iklim krizinin tahlilinin önündeki en büyük mahzurlardan biri olarak görüyor. Öbür yandan İsveç’te bulunan Potsdam İklim Tesirleri Araştırma Enstitüsü Yöneticisi ve Potsdam Üniversitesi Profesörü Johan Rockström ise AB ve BM üzere tertiplerin çalışmalarına sürat verilirse iklim krizinin önüne geçilebileceğini savunan tarafta.

Wallis, temelinde çatışan iki kavram olan “kapitalizm ve yeşilin” birleştirilerek yeni bir “sahtekarlık” modeli üretildiğini savunurken, Rockström ise “yeni teknolojilerle yenilenebilir gücün artık fosil yakıt üretimine nazaran daha ucuz olduğunu” söylüyor.

Her şey buhar ve su ile başladı

İklim değişikliğinde her şey Sanayi İhtilali’nin 18. yüzyılın ortalarında buharlı makinelerin endüstriyel kullanımıyla başladı. Öncesinde elle müteharrik üretimin sınırladığı bantlar, su tahrikli buharlı makinenin icadıyla 24 saat çalışarak üretimde öngörülemez bir atılım yaptı. Makineleşen üretim bantlarında kömür temelli fosil yakıtların kullanımıyla başlayan çok kirlenmeyle iklim krizinin alarm çanları çalmaya başladı.

Makineleşmeyle kaynakların vahşice kullanımı ve sermaye odaklı üretimin insan odaklı üretimin önüne önlenemez geçişi iklim değişikliğini tetikledi.

Sanayi İhtilali’nin başladığı İngiltere, kömür kullanımlı üretime süratli bir geçiş yaparken bu periyotta uyguladığı yabanî tekniklerle elde ettiği sermaye sayesinde “kapitalizmin beşiği” haline geldi. Fakat fabrikalarda gece gündüz üretimin hiç durmadan devam etmesi etraf felaketlerini de beraberinde getirdi. O devir fütursuzca kullanılan düşük kalite linyitlerin yakılması nedeniyle zehirli gazlar 1952’de Londra semalarını “ölümcül kara bulutlarla” kapladı. Sanayi İhtilali’nin nimetlerinden faydalanırken yan tesirlerini görmezden gelip “alarm seslerini duymazdan gelen” periyodun hükümeti, gelecek kuşakların gayret edeceği iklim krizinin temellerini attı.

Sanayi İhtilali’ni geç yakalayan Sovyetler Birliği ile Çin bu açığı kapatmak ve kendi ağır endüstrisini oluşturmak için yabanî ve kirli denilebilecek üretim metotları izledi. Sovyetler’de köylülerin zorla fabrikalarda çalıştırılmasıyla üretim hızlanırken toprakların işlenmemesi besin krizine neden oldu. O denli ki İkinci Dünya Savaşı’nın başında sanayi ihtilalini tamamlayan ülkelerin gerisinde kalan Sovyetler, savaş sırasındaki süratli ilerlemesiyle bu düzeyleri yakaladı.

Çin ise tarımdan ağır endüstriye geçiş sürecini kendi sözleriyle “Büyük Atılım” olarak tanımlayarak ülkedeki sınai üretimi iki katına çıkarmaya çalıştı. Lakin bu süreçte zirai üretimin durma noktasına gelmesi ülkede büyük bir kıtlık ve yoksulluğa sebep oldu. Bu durum ekonomik büyüme ve sanayi ihtilalinin gelişimine katkı sağladı lakin önlenemez bir kirliliği beraberinde getirdi.

Hem Batı hem Doğu farklı ideolojik temellerle birebir gayeye hizmet ederken 20. yüzyılın sonlarından itibaren ortak paydada buluştu. O da etraf kirliliği ve iklim değişikliğiydi.

2021’de yaklaşık 11 milyar metrik ton karbondioksit salımı yaparak dünyayı en fazla kirleten Çin, 2020’den 2060’a kadar karbon nötr olacağını açıkladı. Telaffuzunun tersine Kovid-19 salgını periyodunda birçok ülkede salımlar azalırken Çin, emisyonların arttığı birkaç ülkeden biriydi. Rusya da birebir biçimde 2060’a kadar karbon nötr gayesi belirlerken 2021’de yaklaşık 1,56 milyar metrik ton karbondioksiti atmosfere saldı.

ABD de Ağustos 2022’de tarihinin en büyük “iklim paketi” olarak görülen “Enflasyonu Düşürme Yasası”nı (IRA) imzalamıştı. Yasa kapsamında güç güvenliği ve iklim değişikliğiyle çabaya yönelik yatırımlar için 369 milyar dolarlık kaynak ayrıldı. Bu sayede yeşil çalışmalar yapan şirketlerin, üretimlerini ABD’ye taşıması öngörülürken bunun ülkeye daha fazla sermaye çekeceği belirtiliyor.

Ancak yasanın tıpkı vakitte fosil yakıt çıkarılmasına devam etmek gayesiyle devlet topraklarının sondaj yapılması için kiralanması üzere çeşitli imtiyazlar içermesi “iklim paketinin” vaatlerinin gölgesinde kaldı. Ukrayna-Rusya savaşının patlak vermesinin akabinde Rus petrol ve doğal gaz ithalatını yasaklayan ABD, ülkedeki arz kaybını telafi etmek ismine petrol ve gaz üreticilerini sondaj yapmaya ve üretimi artırmaya teşvik etmeye devam ediyor.

Bu hususta çalışan birçok uzman yüzyılı aşkın devam eden bu sürecin tahlili için farklı tekliflerde bulunuyor. Bu sırada tartışmalar ise iklim ve etraf odağından çıkarak yeni üretilen terminolojilerle kapitalizm ve iktisat temelli yeni pazarlama stratejileri odağında yürüyor.

Bankalardan petrol şirketlerine 5,5 trilyon dolar finansman

Oil Change International isimli araştırma kuruluşunun “İklim Kaosunu Finanse Etmek” başlıklı raporuna nazaran, karbon salımının 2050’ye kadar net sıfır emisyona düşürülmesinin hedeflendiği Paris Mutabakatı’nın imzalanmasının akabinde 60 memleketler arası özel banka, fosil yakıt kesimine yaklaşık 5,5 trilyon dolar finansman sağladı.

Kanada’nın en büyük bankası yaklaşık 42 milyar dolarla fosil yakıt dalına en fazla finansman sağlayan özel banka oldu. ABD merkezli dünyanın en büyük bankalarından biri de yaklaşık 39 milyar dolar fosil yakıt finansmanı sağladı.

Oil Change International’ın öbür bir raporuna nazaran de iklim taahhütlerine karşın ABD ve Avrupa merkezli büyük petrol şirketlerinin planlarının hiçbiri global ısınmayı 1,5 santigrat dereceyle sonlandırmakla uyumlu değil.

Avrupa ve Kuzey Amerika merkezli ünlü petrol şirketlerin iklim planlarının incelendiği raporda, şirketlerin neredeyse tüm kriterlerde “büyük ölçüde yetersiz” yahut “yetersiz” olduğu bilgisi paylaşıldı.

Muhabir: Dilara Karataş