Soğuk savaşın biteceği, sosyalist rejimlerin iflas edeceklerini anlaşılmaya başlamasıyla, Arnavutlar da yarım asır süren baskıcı rejime karşı baş kaldırmaya 8 Aralık 1990 tarihinde başladılar. II. Dünya Savaşından sonra 1978 yılına kadar Arnavutluk devleti Doğuya yönelmiştir. Yani sosyalist rejimi benimsemiş, bu tarihten sonra yine liberal Avrupa’dan uzak kalarak tecrit politikasıyla içe kapanmış. Bu tarihlerde Avrupa ile bütünleşmek için hiç bir uraş verilmediği değerlendirilmektedir. Ancak, Enver Hoca’nin hayatta olan eşi, geçen sene bu aylarda yıllar sonra bir açıklama yapmiş ve bu durumun böyle olmadığı altını çizmişti.
Bayan Hoca’ya göre, “o dönemlerde Arnavutluk aslında Avrupa’ya yanaşma isteğini hem diplomatik hem de siyasi olarak dile getirmiştir. Ancak Avrupa buna kırmızı ışık yaktığı için Arnavutluk 15 sene sürecek içe kapali siyaseti devreye sokmuş oldu”. Liberal ve demokratik bir Arnavutluk için 8 Aralık 1990 Tirana Üniversitesi öğrencileri ilk defa rejime başkaldırarak özgürlük, demokrasi, hukuk, çoğulculuk, insan hakları, özel mülkiyet hakkı, söz hakkı, tüm vatandaşlar için okuma hakkı, seçme ve seçilme hakkı gibi hakları baskıcı devlet istediler. Hemen olmazsa da yavaş yavaş özgürlük, demokrasi, hukuk, çoğulculuk, insan hakları ve özel mülkiyet hakları verilmeye başlandı.
Sosyalizm sonrası Arnavutluk, farklı sorunlarla yüzyüze kalmıştır. En büyük sorun olarak ekomoni, insan hakları ve demokrasi konusunda olmuştur. Bu konularda ilerlemeler katedilince, bir başka sorunla karşı karşıya kalınıyordu. Demografik değişimler, yüzbinlerce gencin kaçak yollarla yurt dışı giderek, komşulardan insani davranışlardan uzak davranışları, Arnavutluk’u ilerlemesine katkı sağlamıyordu. Fazla geçmeden 97 kaosu da ortaya çıkmasından sonra Arnavutluk tekrar 1990 yılına dönmüş oldu… hiç olmadığı gibi devlet, otoritesini kaybederek telafisi zor olacak bir yola girilmiş olundu… Avrupa’dan bekleneni yine göremeyen Arnavutlar daha büyük bir felaket gelmekte olduğunu gördüler ve Avrupa’ya çağrıda bulunuyorlardı, ama çağrılarına gelen cevap olmadı. Tıpkı Bosna’daki gibi Avrupa’nın göbeğinde iş çığırından çıkar, sırplar Kosova’ya girer ve soykırım yaptılar. Ekonomik zorluklarla yüzyüze kalmış olan Arnavutluk, Kosovalı Arnavutlara varını yoğunu seferber ettiler. Aynı soykırım Makedonya slavlarından olunca 2001 yılında olunca, Arnavutluk’un Avrupa’ya yaklaşması gerekirken aslında uzaklaştırılıyordu. Vatanlarında yabancı kalan Arnavutlar, Avrupa’dan yardım istediler ve ancak bu saatten sonra ABD’nin baskılarıyla az da olsa yardım görmeye başladılar. Hep Avrupa yanında yer almak isteyen Arnavutlar, bir asırdır ona doğru hızla adımlarla ilelemekte ama ya engel çıkıyor veya engel çıkartılıyor, ya istenmiyor veya istemiyor, veyahut kaderine razi olup kaderlerine küsüyordu…
Tam 19 sene sonra hiç omadığı gibi, Arnavutluk siyaseti, AB ile bütünleşme üzerine odaklandığı ve 8 Aralık’ta Başkan Sali Berişa liderliğinde yarım milyon insanın Skenderbey Meydanında toplandı ve “gelişmişliğiyle demokrasisiyle NATO üyesi olan ülkemizi bir an önce Avrupa Birliği’nde istiyoruz”, “Arnavutluk’un yeri Avrupa’dır” ve “Biz Avrupalıyız” diye haykırdılar. Arnavutluk olarak 19 sene sonra Avrupa’ya doğru emin adımlarla hergeçen gün ilelemektedir.
Suela TOPI