Türk bilim bayanı Akıncı, İtalya’da zelzele tehlikesine dair çalışmalarıyla dikkati çekiyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

ROMA (AA) – Birleşmiş Milletlerin (BM) 2015’te 11 Şubat’ı “Uluslararası Bilimde Bayan ve Kız Çocukları” günü ilan etmesi vesilesiyle AA muhabiri, Avrupa’nın zelzele riski yüksek ülkelerinden İtalya’da zelzele tehlikesine ait çalışmalarıyla tanınan Türk bilim bayanı Akıncı’yı ve projesini mercek altına aldı.

İzmir Dokuz Eylül Üniverstesinde jeoloji ve jeofizik mühendisliği alanında lisans ve yüksek lisansını, İtalya’nın Salerno Üniversitesinde doktorasını ve ABD’nin St. Louis Üniversitesinde sismoloji üzerine post-doktora çalışmalarını tamamlayan Akıncı, 25 yıldır İtalya’nın sarsıntı ve volkanlar konusundaki otorite kurumu olan INGV bünyesinde bilhassa sismik tehlike haritaları alanında bilimsel çalışmalarını yürütüyor.

INGV’de tıpkı vakitte Sismik Tehlike Merkezi Başkanı olarak görev yapan Akıncı, “Son 25 yıl boyunca çalışmalarım genelde, ulusal, olasılıksal ve deterministik zelzele tehlike haritalarının hazırlanması ve zelzele senaryoları üzerinde ağırlaştı.” dedi.

Akıncı, “Aktif olarak kullanılan, İtalya Ulusal Sismik Tehlike Haritası’nın oluşturulması için kurulan 10 kişilik araştırma kümesinde yer aldım. En son 2016’da bu haritaların yenilenmesi konusunda oluşturulan kümede da vazife aldım. Kendi modelimi hazırladım ve sundum. İtalya Sivil Savunma Departmanının hazırladığı farklı projeleri de yönettim. Daha çok zelzele tehlike haritalarının yönetmeliklerinin hazırlanması, sarsıntı riskinin azaltılmasına yönelik çalışmalarda bulunuyorum.” diye konuştu.

İtalya’nın tektonik olarak karmaşık ve zelzele olma mümkünlüğü yüksek bir ülke olduğunu vurgulayan Akıncı, şunları kaydetti:

“Son yıllarda, bilhassa Orta İtalya’daki sarsıntılar, hem ekonomik kayba hem de büyük can kaybına yol açtı. Hasebiyle, İtalya’daki yapılar tarihi olduğu için, hasar görebilme konusu hayli değerli. Binaların güçlendirilmesi olayı, sarsıntı yönetmeliğinin tekrar gözden geçirilmesi gerekliliğini gündeme getirdi. 2004’te yapılan sarsıntı tehlike haritalarının tekrar gözden geçirilmesi ve bunlara yeni modellerin, yeni dataların eklenerek bir formda uygunlaştırılması gündeme geldi. Çalışmalarımız ağır bir formda devam ediyor. Gayemiz iki yıl içinde, 2026 sonunda İtalya’nın zelzele tehlike haritalarını hazırlayıp, Sivil Savunma’ya sunmak.”

Akıncı, bu vazifelerinin yanı sıra akademik alanda çalışmalarının sürdüğünü, birtakım İtalyan üniversitelerinde derslere girdiğini, kimi ulusal yayınlarda yardımcı editörlük de yaptığını anlattı.

“Sismik Tehlike Haritaları” bize ne sunuyor?

Üzerinde çalıştığı “Sismik Tehlike Haritaları”nın ehemmiyetinin sorulması üzerine Akıncı, “Sismik tehlike haritalarını, makul bir vakit dilimi içinde yer hareketi şiddetinin gerçekleşme mümkünlüğünü gösteren, toplumun ve mühendislik uygulamalarının sarsıntıya karşı daha hazırlıklı olmasını sağlayan, amaçlayan aslında kritik bir araç diye tanımlayabiliriz.” tabirlerini kullandı.

Bu haritaların zelzele yönetmeliklerinin temelini oluşturduğuna işaret eden Akıncı, hasebiyle kelam konusu haritaların inşaat mühendisliğinde temel öge olduğunu, kent planlaması ve imar çalışmalarında kullanılabildiğini, köprü, baraj, nükleer tesis üzere kritik yapıların dizaynında ve ayrıyeten afet idaresi ve acil durum planlamalarına da katkısı olduğunu anlattı.

Bu haritaların nasıl hazırlandığı ve neler içerdiğine ait ise Akıncı, şunları lisana getirdi:

“Haritalar sismolojik, jeolojik ve jeofiziksel tüm bilgileri bir alanda topluyor. Çok disiplinli haritalar bunlar. Etkin fay sınırlarının haritalanması, geçmişteki sarsıntılar ve olasılıksal sismik tehlike usulleri, modelleri, taban şartları ve yer hareketinin ya da sarsıntıların yayılma modellerini içeren bir sonuç aslında. Harita, lakin aslında tam harita da değil. Zira harita sonuçta statik bir bilgi. Bu haritaların içinde aslında çok daha detaylı bilgiler var. Biz yalnızca harita olarak söylüyoruz ve harita olarak sunuyoruz lakin kullanmaya başladığınız vakit göreceksiniz ki yalnızca bir harita yok. Bu haritalar genelde yanlış anlaşılıyor. Güya zelzelenin olma mümkünlüğünü gösteren bir haritaymış üzere. Kompleks olduğu için hususla ilgili olmayan bireylere açıklamak epeyce sıkıntı bir iş. Son yıllarda enstitüde bunun için özel bir kısım açıldı.”

​​​​​​​Santorini Adası’ndaki depremler

Son günlerde Yunanistan’ın Santorini Adası’nda kaydedilen sarsıntılara ait görüşleri de sorulan Akıncı, “Bu bölge, Santorini Adası’na yakın bir bölgede Amargos fayının uç kısmında. Amargos fayı da geçmişte 1956’da 7,4 büyüklüğünde bir zelzele üretmiş olan bir fay. Burada olan aktiviteler zelzele fırtınası olarak tanımladığımız bir aktivite ve fayın uç kısmında.” dedi.

Akıncı, son günlerdeki bu zelzele fırtınasının bu fayı tetikleyip tetiklemeyeceği konusunda, “Bu bizim de ilgi mevzumuz. Bu hususta çalışan bireyler olarak bildiğiniz üzere zelzeleleri evvelden kestirim etmek şu an mümkün değil. Ancak bir halde bu bölgeyi gözlemliyoruz. Bu bölge hakkında da epey ağır bir bilgiye sahibiz.” diye konuştu.

Bölgedeki aktivitenin tektonik bir olaydan kaynakladığına işaret eden Aybige Akıncı, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Afrika kuzeye hakikat hareket ettikçe bu bölgede Helenik yay dediğimiz bir yay oluşuyor. Bir dalma batma zonunun oluşturduğu bir yay. Yoğunluğu farklı olan bir ortam bu ve Ege Denizi’nin altına yanlışsız dalıyor. Bu dalma sırasında da bölgede kabuk inceldikçe gerilme alanına sahip bu alan. Ege bölgesinde olduğu üzere Horst ve Grabenlerin olduğu ve kabuk kalınlığının inceldiği bir alan. Münasebetiyle magma yeryüzüne yükselerek yanardağları, yani deniz içindeki yanardağları oluşturuyor. Santorini Adası da bildiğimiz üzere geçmişte milattan evvel 1600 yılında büyük bir patlamayla yeni halini almış. Krater gölü oluşturmuş bir ada.”

Kahramanmaraş merkezli depremler

Akıncı, 2. yıl dönümünde Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların ehemmiyetinin hala sürdüğünü ve bu hususta bilimsel çalışmaların devam ettiğini belirterek, “Kahramanmaraş sarsıntıları çok sık yaşadığımız, gördüğümüz sarsıntılardan farklı. Yani ender zelzeleler bunlar. Az olmasının nedeni bir defa büyüklüğü. Kahramanmaraş’ta meydana gelen büyük zelzeleler çok sık tekrarlama aralıklarında değil. Onun dışında bu zelzelenin birçok fay segmentini kırması ve bu kırıkların kısa bir müddette oluşması, birçok bilim adamının ilgisini çeken bir olay.” değerlendirmesinde bulundu.

Akıncı, kendisinin de uzmanlık konusu olan sarsıntı tehlike haritalarında Kahramanmaraş zelzeleleri cinsindeki modellemelerin aslında çok kullanmadıkları bir cins olduğunu anlatarak, “Fakat bu son Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra bu modelleri de hesaplarımızın içine katmaya başladık.” diye konuştu.

Kahramanmaraş sarsıntılarının, pek çok bilim beşerinin dikkat etmesi gereken bir örnek olduğunu lisana getiren Akıncı, şöyle devam etti:

“Örnek bir sarsıntı sınıfına girdi diyebilirim. Bu ortada tabi bilhassa AFAD’ın bölgedeki strong-motion ya da kuvvetli sarsıntı sismogramlarını ölçme sistemlerinin olması fayın etrafında; bizim bu bahisteki çalışmalarımızı da bir formda destekledi. Bu bahisle ilgili olarak nisanda Amerika’da yapılacak bir sismoloji toplantısında birinci sonuçlarımızı modelleme, bu zelzelelerin dinamik ve kinematik olarak modellemelerini sunacağım.”

Akıncı’dan 11 Şubat’a özel mesaj

11 Şubat’ın “Uluslararası Bilimde Bayan ve Kız Çocukları Günü” olması münasebetiyle bilhassa kız çocuklarına ait iletisi sorulan Akıncı, uzmanı olduğu yer bilimlerinin aslında erkek hâkim bir alan olduğuna dikkati çekerek, “Bu hususta çalışan bayan bilim insanlarının sayısı epeyce az. Bu çalışmalarımın bayan araştırmacılar için güçlü bir ilham kaynağı olmasının ötesinde, bilim dünyasında daha fazla bayanın yer alması gerektiğini gösteren somut bir örnek olmasını istek ediyorum.” tabirlerini kullandı.

Bilim dünyasında bayan araştırmacıların büyük ve itibarlı işlerde yer alabileceğine inandığını lisana getiren Akıncı, kelamlarını “Genç araştırmacılara da zorluklar karşısında yılmamalarını, hayallerini gerçekleştirme konusunda azimli olmalarını ve gayelerine ulaşmak için kararlılıkla çalışmalarını tavsiye ediyorum. Tabi her şeyin başında bir pozisyona gelmek için azim ve kararlılık çok değerli. Bu bahiste Türk bayanlarının çalışkan ve zeki olduğuna inanıyorum. Bu farklılığı da yaşadığım değişik ülkelerde gördüm. Bizim yüreğimiz ve inancımız çok farklı. Bunlara inanırsak zorluklar karşısında yılmayacağımız ve muvaffakiyetle devam edeceğimiz bir biçimde ortaya çıkacaktır.” diye tamamladı.

Muhabir: Barış Seçkin