Uzmanlar, UCM’nin Netanyahu ve Gallant hakkındaki tutuklama buyruğunu dönüm noktası olarak kıymetlendiriyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

LAHEY (AA) – Milletlerarası Ceza Mahkemesinin (UCM) Gazze’deki hücumlar nedeniyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkarması, milletlerarası hukuk uzmanlarınca Filistin halkının adalet arayışında dönüm noktası olarak nitelendirildi.

UCM’nin, Gazze’deki sivil halka yönelik taarruzlar ve insani yardımların engellenmesi nedeniyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama buyruğu çıkarması, İsrailli önderlerin cezasızlığına son verilmesi açısından milletlerarası hukukçular tarafından birinci adım olarak görülüyor.

UCM nezdinde Filistinli mağdurları savunan hukuk takımının üyesi Triestino Mariniello, York Üniversitesi Osgoode Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Heidi Matthews ve Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler Okulu (LSE) Öğretim Üyesi Dr. Alonso Gurmendi, UCM’nin Netanyahu ve Galant hakkında verdiği tutuklama kararını AA muhabirine kıymetlendirdi.

Uluslararası hukuk uzmanları, mahkemenin aldığı kararı, İsrailli yetkililerin hesap verebilirliği açısından dönüm noktası olarak kıymetlendiriyor.

“Filistin için tarihi adım”

Liverpool John Moores Üniversitesi Hukuk Profesörü Mariniello, kararın Filistinli mağdurlar için “tarihsel” nitelikte olduğunu belirterek, “Aynı vakitte 2009’dan bu yana milletlerarası cürümleri belgeleyen ve UCM’ye delil sunan Filistin sivil toplum kuruluşları için de tarihî bir adım.” dedi.

Kararın mahkeme açısından da ehemmiyetine değinen Mariniello, “Bu karar, mahkemeye yönelik baskı ve tehditlere karşın alındı. Bu da mahkemenin bu kadar sıkıntı bir bağlamda siyasi baskılara direnme kabiliyetini gösteriyor.” diye konuştu.

Mariniello, “En kıymetlisi, bu karar İsrailli siyasi ve askeri başkanların şimdiye kadar yararlandığı cezasızlığa son veren birinci karar. UCM’nin kuruluş maksadı yalnızca İsrail’in hatalarıyla değil, kim işlerse işlesin, hangi ülke yahut birey olursa olsun, memleketler arası hatalarla çaba etmekti.” tabirlerini kullandı.

“125 ülkenin yasal yükümlülüğü”

Kararın tüzel ve siyasi sonuçlarına ait değerlendirmelerde bulunan Mariniello, şunları kaydetti:

“İlk hukuksal sonuç, Ukrayna’nın da katılmasıyla birlikte 125 olacak taraf ülkenin Netanyahu ve Gallant’ı ülkelerine geldiklerinde tutuklamakla ilgili siyasi takdir değil, yasal yükümlülüğünün olması. Siyasi açıdan bu durum Netanyahu’nun başbakan olarak hareket kabiliyetini önemli biçimde etkileyecek. Örneğin AB üyesi ülkeleri yahut Avrupa Kurulu üyesi ülkeleri ziyaret edemeyecek.”

Mariniello, kararın memleketler arası seviyede diğer davalara da tesiri olacağını belirterek, “Bu karar, her ne kadar UCM soykırım kabahatini ele almasa da, Memleketler arası Adalet Divanı’ndaki (UAD) soykırım davası için bilhassa temel gereksinimlerden yoksun bırakma ve açlığa mahkum etme konusunda ek ispat sağlayacak.” diye konuştu.

“Ulusal mahkemelerde davalar açılabilir”

İsrailli yetkililere yönelik ulusal seviyede davaların da açılabileceğini vurgulayan Mariniello, “Çifte vatandaşlığı olan İsrailliler hakkında savaş kabahatleri ve insanlığa karşı hatalara katılmaktan ulusal mahkemelerde davalar açılabilir. Bu yalnızca Gazze’de değil, 7 Ekim öncesi Batı Şeria’daki hatalar için de geçerli.” değerlendirmesinde bulundu.

Mariniello, kararın kısa vadede uygulanmasının gerçekçi görünmediğini lakin orta ve uzun vadede, bilhassa Netanyahu’nun misyonda olmadığı bir devirde hayata geçirilebileceğini belirtti.

Kararın türel niteliğine dikkat çeken Mariniello, “Bu, UCM’nin herkes tarafından hürmet gösterilmesi gereken, siyasi değil hukuksal temelde aldığı bir karar. UCM, yargı yetkisi olan hataları soruşturmakla misyonlu, antisemit olmayan bir kurum.” dedi.

“İsrail’in, mahkemeyi itibarsızlaştırma uğraşları başarısız oldu”

Osgoode Hukuk Fakültesinden Dr. Matthews ise UCM üyesi ülkelerin yansısının kritik değerde olduğunu anlatarak, “Şu anda ülkelerin yansıları karışık. Destekleyici açıklamalar mı yapacaklar yoksa daha ölçülü bir tutum mı takınacaklar, bunu izlememiz gerekiyor. Zira mahkeme lakin üye ülkelerin tam işbirliğiyle çalışabilir.” diye konuştu.

Matthews, “Savcılığın tutuklama talebinden yaklaşık 6 ay sonra görüyoruz ki, İsrail’in mahkemeyi itibarsızlaştırmak ve yetkililerini sindirmek için yürüttüğü uğraşları başarısız oldu. Ön Yargılama Dairesi, bunlardan etkilenmeden ispatları değerlendirebildi ve tüzel bir karar verebildi.” değerlendirmesinde bulundu.

İsrailli yetkililerin veya Hamas lideri Muhammed Deif’in başarılı bir biçimde yargılanıp yargılanamayacağının şimdi belgisiz olduğunu belirten Matthews, “Yüksek profilli UCM davalarında, bilhassa devlet liderleri kelam konusu olduğunda, şüpheliler uzun müddet hür kalabiliyor ve cezasızlıktan yararlanabiliyor. Eski Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir örneğinde olduğu üzere, Güney Afrika, Uganda ve Ürdün üzere UCM üyesi ülkeler bile tutuklama kararını uygulamayı reddetti.” tabirlerini kullandı.

“Siyasi değişim fark yaratabilir”

Matthews, “Öte yandan eski Sırbistan lideri Slobodan Miloseviç örneğinde olduğu üzere, iktidarını kaybeden devlet liderleri memleketler arası mahkemelere teslim edilebiliyor. Netanyahu’nun da ülkesinde yolsuzluk suçlamalarıyla karşı karşıya olması emsal bir durum. Siyasi rüzgar değişebilir ve bu tutuklama kararları yalnızca memleketler arası hukuk açısından değil, devletlerin siyasi iradesi açısından da değerli tesir yaratabilir.” diye konuştu.

“İsrail’e takviyesi etkileyebilir”

Matthews, tutuklama kararlarının değerli tesirler yaratabileceğini vurgulayarak, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Karar, Netanyahu ve Gallant’ın savaş cürümlerine ve insanlığa karşı hatalara, bilhassa savaş sistemi olarak açlığı kullanma hatasına katıldıklarına dair makul münasebetler olduğunu ortaya koyuyor. Bu da sivillerin insani yardım ve tıbbi yardım üzere yaşamsal gereksinimlerden yoksun bırakıldığı manasına geliyor. Bu karar, ülkelere kendi iç hukukları çerçevesinde İsrail’e silah satışı yahut askeri ve moral dayanak sağlamanın yasallığını gözden geçirmeleri için yasal bir münasebet sunuyor.”

“Uzun çabanın sonucu”

Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler Okulu (LSE) Öğretim Üyesi Dr. Alonso Gurmendi de UCM’nin Netanyahu ve Gallant hakkındaki tutuklama kararının hesap verebilirlik açısından eşsiz ve eşsiz bir an olduğunu söyleyerek, “Bu yalnızca son 6 aylık bir sürecin sonucu değil. Filistin halkının, evvelden çok kısıtlı olan memleketler arası düzenekler yoluyla özgürlüklerini kazanma uğraşının on yılları bulan sonucu. Filistin Devleti’nin milletlerarası toplumla angaje olma uğraşları artık karşılık vermeye başlıyor.” dedi.

UCM üyesi Batılı ülkelerin tutuklamaya ait yükümlülüklerini yerine getireceklerini söz eden Gurmendi, “Tutuklama kararı talep edildiğinde Batılı ülkelerden, bilhassa UCM üyesi olanlardan, karara uyacaklarına dair açıklamalar geldi. Almanya ve İngiltere üzere kıymetli aktörlerin ne yapacağını göreceğiz lakin üye ülkelerin birçoklarının ‘ülkemize gelmeyin, yoksa tutuklamak zorunda kalırız’ formunda evvelce ihtar yapmasını bekliyorum.” değerlendirmesinde bulundu.

Gurmendi, “En büyük tehlike ABD’den, bilhassa Donald Trump periyodunda geliyor. UCM üyesi olmadıkları için karara uymayacaklar ve daha da değerlisi, mahkemeyi etkin halde boykot edip muhtemelen yaptırım uygulayacaklar. UCM üyelerinin mahkemenin kurumsal yapısını savunması kıymetli.” tabirlerini kullandı.

“Devletlerin yasal yükümlülüğü var”

Tutuklama muhtemelliğine ait görüşlerini paylaşan Gurmendi, şunları kaydetti:

“Uzun vadede birçok şey olabilir. Bir uçağın acil iniş yapması gereken absürt durumlardan İsrail’deki siyasi değişikliklere kadar her şey mümkün. Netanyahu ve Gallant şu anda tutuklanma riski olan yerlerden kaçınabilecek durumdalar. Hamas’tan Deif için de tutuklama kararı var, hayatta olup olmadığını bilmiyoruz fakat bu da öbür bir tutuklama ihtimali. Kısa vadede tutuklama sıkıntı görünüyor lakin vakit geçtikçe hem fiili hem siyasi durumlar değiştiği için kaçınmak zorlaşacak.”

Gurmendi, devletlerin İsrail’in işgali altındaki Filistin topraklarındaki aksiyonlarına katkıda bulunmama konusunda bağlayıcı memleketler arası yasal yükümlülüğü olduğunu vurgulayarak, “Bu yalnızca UCM’nin tutuklama kararından değil, UAD’nin son devirde verdiği tavsiye görüşü ve Güney Afrika davasındaki süreksiz önlemler kararından da kaynaklanıyor. Bu, STK’lar yahut sivil toplumun değil, milletlerarası kurumların önemli milletlerarası kabahatler işlendiğine dair uyarısı.” dedi.

Muhabir: Selman Aksünger