0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – Kış mevsimini yaşayan Antarktika’da temmuz ayının son günlerinde başlayan ve yaklaşık 2 hafta süren sıcak hava dalgası tesirli oldu. Kıtada ortalama hava sıcaklığı, mevsim normallerinin 10-15 derece üzerinde ölçülürken yükselen sıcaklıkların buzulların erime suratını artırmasından telaş duyuluyor.

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, Antarktika üzerindeki genel atmosfer basıncının orta enlemlerdeki üzere alışılagelmiş atmosfer basıncından çok farklı olduğunu, kıta üstünde yıllar evvel ozon katmanının incelmesiyle de ilgisi bulunan ve atmosferin alt stratosfer kısmına kadar tesirli olan, bölgeye has bir sirkülasyon desenine sahip olduğunu söyledi.

Antarktika’nın tam üzerinde hem yüzey hem de yüksek atmosferde dinamik kökenli bir yüksek basınç bulunduğunu kaydeden Türkeş, şöyle devam etti:

“Bu hava olayı Antarktika’da yüzeyden yüksek atmosfere kadar yani yer yüzünden 9-10 kilometre üste kadar epey kalın, yüksek basınç şartlarının oluşmasına neden olmuş. Bu dinamik kökenli yüksek basınçlar içinde alçalıcı hava akımları var. Alçalan hava da adyabatik olarak ısınır, alçalırken aşağıya yanlışsız sıkışır ve kurur. Bu nedenle Antarktika’da olağan dışı, normallerinden çok sıcak ve kuru hava şartları hâkim. Birtakım bölgelerde 5-10 derece, iç ve kuzeydeki okyanusa yanlışsız uzanan kısımda 15 derece daha sıcak ve kurak şartlar var. Bu mevsim için ortalama yüzey sıcaklıkları bölgesel farklılık göstererek -30 ila -65 derece ortasında değişiyor, bu sene ise -20 ile -55 ortasında.”

İklim değişikliği nedeniyle, bilhassa Antarktika’yı çevreleyen deniz buzullarında ve Batı Antarktika Buzulu’nda uzun vakittir bir erime gözlemlendiğini hatırlatan Türkeş, bölgenin 1950’lerden günümüze kadar, normallerine nazaran ortalama en az 3 derece ısınmış durumda olduğunu vurguladı.

Türkeş, “Bütün bunlar iklim değişikliğinin beklenen olumsuz tesirleri. Kelam konusu tesirler, bölgesel ısınmaya, buzulların erimesine, denizlerin yükselmesine, bölgedeki yüzey ve taban okyanus akıntılarının değişmesine, okyanuslardaki besin zincirinin bozulmasına ve değişen ekosistemler yüzünden biyoçeşitlilikte toplu ölümlerin görülmesine neden olabilecek önemli değişiklikler.” diye konuştu.

Antarktika üzerindeki yüksek basıncın bölgenin ısınmasına neden olarak kurak ve sıcak şartları artırabileceğinden bahseden Türkeş, bunun da kuzey yarımkürede sonbahar, güney yarımkürede ise ilkbahar geçişlerinde beklenen kar yağışlarını olumsuz etkileyebileceğini kaydetti.

“20 yılda bir yaşanan bu sıcak hava dalgaları bir yıl orta ile yaşandı”

TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Lideri Prof. Dr. Burcu Özsoy, iklimde değişikliğinin en canlı sonucunun sıcaklık artışları olduğunu ve bunun da en net kutup bölgelerinde gözlemlendiğini belirtti.

Kutup bölgelerindeki buzulların varlığının dünyanın sıcaklık düzeyinin korunması, deniz buzlarının ise denizdeki canlılık hayatı açısından ehemmiyet arz ettiğini anlatan Özsoy, “Normalden yüksek sıcaklıklar, buzullardaki azalmalara sebebiyet vererek hem sıcaklık istikrarını değiştiriyor hem de deniz düzeyinin yükselmesine neden oluyor. Deniz buzundaki azalma ise canlı ömrünün olumsuz etkilenmesine sebep oluyor. Yüksek sıcaklıklar nedeniyle azalan buzul ölçüleri dünyanın ısınma sürecini artırıyor.” değerlendirmesini yaptı.

Ulusal Antarktika Bilim Seferleri kapsamında, bilimsel araştırma kamplarının da bulunduğu Horseshoe Adası’na, Meteoroloji Genel Müdürlüğü ile Otomatik Meteoroloji Müşahede İstasyonu kurulumunu 2019 yılında gerçekleştirdiklerini aktaran Özsoy, bu sayede sistemli meteorolojik datalar topladıklarına değindi.

Prof. Dr. Özsoy, şöyle devam etti:

“Hem bizim istasyonumuzun dataları hem de öteki ülkelerin dataları gösteriyor ki Antarktika yıllık ortalama bedeller bazında giderek daha da ısınıyor, bu ısınma da iklim istikrarını bozucu istikamette tesir yaratıyor. 2024 Temmuz ayında Doğu Antarktika’da sıcak hava dalgasıyla karşı karşıya kalındı ve olağanların 10 derece kadar üzerinde bir hava sıcaklığı kış döneminde yaşanmış oldu. Olağanda her 20 yılda bir yaşanan bu sıcak hava dalgaları 2022 ve 2024 yıllarında bir yıl orta ile yaşandı. Bu, iklim değişikliğinin bir tesiri olan ekstrem hava olaylarının daha sık yaşanmasına bir örnek olarak görülebilir.”

“Mevsim normalleri kalıbı büsbütün değişebilir”

Özsoy, sıcaklıklar arttıkça buzulların erime suratının da arttığına, erime suratı arttıkça beyaz tabakanın kaybolmasıyla güneş ışınlarının dünyada daha fazla bulunduğuna, bu durumun da buzulların daha süratli erimesine yol açtığına dikkati çekti.

Batı Antarktika’da bulunan ve “Kıyamet Günü Buzulu” olarak da isimlendirilen Thwaites Buzulu’nun erimesinin deniz düzeyinin yükselmesi üzerinde yaratacağı felaket tesiri nedeniyle son yıllarda bilimsel araştırmaların ana odağı olduğunu işaret eden Özsoy, “Sıcak hava dalgasının yaşandığı Doğu Antarktika’daki erime de kaygı verici hale geldi. Bilinen dört mevsimin iç içe geçtiği, mevsim ayrımı yapmakta zorlanacağımız bir devir bizi bekliyor. Bu, ani hava değişiklikleri, daha evvel hiç görülmemiş yerlerde hortumların, tsunamilerin gözlemlenmesi manasına geliyor. Bu birebir vakitte mevsim geçişlerindeki döngülerin hızlanması ve hepimizin bildiği ‘mevsim normalleri’ kalıbının büsbütün değişmesi demek olur.” sözlerini kullandı.

Antarktika’nın tek başına korunuyor olmasının dünyanın geleceği için tam manasıyla muvaffakiyet vadetmediğini söz eden Özsoy, hayatın ağır olduğu bölgelerde gerekli tedbirler, düzenlemeler hayata geçirilmezse iklimin istikrarında hayati kıymete sahip Antarktika’nın süratle deforme olmaya devam edeceği ihtarını yaptı.

Muhabir: Gülseli Kenarlı