Rahmet ve uygarlığın kaynağı Nil Irmağı, Uganda ve Etiyopya’dan Akdeniz’e dökülüyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

BUGANDA (AA) – 6 bin 650 kilometre uzunluğuyla dünyanın en uzun ırmağı kabul edilen Nil Irmağı, 11 ülkeden geçerek 500 milyondan fazla kişi için hayat kaynağı pozisyonunda.

Medeniyetleri şekillendiren ve Afrika tarihini etkileyen Nil havzası, Afrika kıtasının yüzde 10’unu oluşturuyor.

Uganda hudutları içinde doğan Beyaz Nil, yüzyıllar boyunca rahmetin simgesi olurken tıpkı vakitte Mısır uygarlığının doğmasında kıymetli bir etmen oldu.

Mısır’da yüzyıllar boyunca temel tarım eserleri için su kaynağını oluşturan Nil Irmağı, tıpkı vakitte geometri üzere bilim kısımlarının da gelişmesini sağladı.

Nil Irmağı’ndan kaynaklı yaşanan su baskınları, Mısırlıların takvim alanında gelişmesini sağlarken bölge halkının temel besin kaynağı balıkçılığın gelişmesine ve yaban hayatının varlığının korunmasına katkı sağladı.

Tur rehberi Charles Auma, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Şu anda Afrika’nın en uzun ırmağı olan ve Akdeniz’e akan Nil Irmağı’nın kaynağında bulunuyoruz. Burası Viktorya Gölü ve Nil Irmağı’nın doğduğu yer.” dedi.

Beyaz Nil’in Uganda’nın Jinja kentinden doğduğunu belirten Auma, ırmağın Güney Sudan’ı geçerek Sudan’a ulaştığını ve burada Etiyopya’dan gelen Mavi Nil ile birleştiğini anlattı.

Üç farklı kolun birleştiği nehir

Tarih boyunca Nil’in kaynağı farklı rivayetlerle anlatılırken kimi vakit da bilinmez bir sır olarak kaldı. Bazıları ırmağın Yemen’den bazıları Libya’dan doğduğunu argüman ederken bazıları ise bunu, Fırat Irmağı’nın devamı olarak tasvir etti.

Nil suları Beyaz Nil, Mavi Nil ve Atbara olmak üzere üç ana kolun birleşmesiyle Akdeniz’e dökülüyor.

Kenya, Etiyopya ve Uganda’nın çevrelediği Viktorya Gölü’nün Uganda sonu içinde doğan Beyaz Nil, Güney Sudan’dan geçerek Etiyopya’da doğan Mavi Nil ile Sudan’da birleşiyor. Tek çizgi halinde Mısır’ı güneyden kuzeye geçen Nil suları bu ülkede Akdeniz’e akıyor.

Bereketin simgesi

Nil havzasından bugün Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC), Tanzanya, Burundi, Ruanda, Kenya, Uganda, Güney Sudan, Etiyopya, Eritre, Sudan ve Mısır olmak üzere 11 ülke faydalanıyor.

Nil suları yüzyıllar boyunca rahmetin simgesi kabul edildi.

Tarihçi Herodot, Mısır’ı Nil’in bir armağanı olarak tanımlarken Mısır’da uygarlığın gelişmesinde Nil Irmağı’nın kıymetli yeri bulunuyor.

Nil’in sulama hedefiyle kullanılması Mısır’da çok eski tarihlere dayanırken gelişen teknolojiyle 19’uncu yüzyıldan itibaren inşa edilen baraj ve kanallar, Nil sularının daha verimli kullanılmasını sağladı.

Nil Irmağı tarih boyunca nakliyecilikte da sık kullanılan yollar ortasında yer aldı.

Öte yandan Mısır’da Asyut ve Aswan barajları, Sudan’da Sennar Barajı, Etiyopya’da Rönesans Barajı ve Uganda’da Nalubaale Barajı ise Nil sularından gerekli elektrik gücünün elde edilmesini sağladı.​​​​​​​

Nil sularının paylaşımı

Nil sularının paylaşımı konusunda bölge güçlerinin jeopolitik çabası, ırmağın birebir vakitte çatışmaların merkezine oturmasına neden oluyor.

Bölge ülkelerinde yaşanan iklim değişikliği ve kuraklık ise Nil sularının ehemmiyetini artırıyor, üzerindeki çabayı de derinleştiriyor.

Bugün Etiyopya ve Mısır ortasında gerginliğine yol açan Nil sularının paylaşımı, 1929’da İngiltere ile Mısır ortasında yapılan bir mutabakata kadar uzanıyor.

Bu mutabakatla Nil sularının kullanım hakkının birçok Mısır’a verilirken az bir kısmı ise Sudan’da kaldı. Sudan’ın bağımsızlığını kazanması sonrası ise 1959’da Mısır ile yeni bir mutabakat yapılarak kullanım hakkı yüzde 25’e çıktı.

Etiyopya, Mavi Nil’in topraklarından doğmasına karşın 1929 ve 1959 mutabakatına dahil edilmedi.

2010’a gelindiğinde Burundi, Etiyopya, Kenya, Ruanda, Tanzanya ve Uganda, Nil suyunu daha eşit paylaşmak ve Mısır’ın veto yetkisini kaldıran ortak bir mutabakat imzaladı lakin Mısır ve Sudan, mevcut su kullanım haklarından feragat etmek istemedikleri için bu muahedeyi reddetti.

Gerginlik, Etiyopya’nın 2011’de Rönesans Barajı’nı inşa etmeye başlamasıyla tırmanışa geçti. Mısır ile Etiyopya ortasında başlayan kriz Sudan’ın da dahil olmasıyla genişledi.

Mısır ve Etiyopya’nın Hedasi Barajı anlaşmazlığı

Nil sularının yaklaşık yüzde 80’i topraklarında doğmasına karşın yalnızca yüzde 3’ünden yararlanabilen Etiyopya, Afrika’nın en büyüğü olacak Hedasi Barajı’nın inşasına 2 Nisan 2011’de başladı.

Baraj, Sudan-Etiyopya sonuna yakın bölgede, Nil Irmağı’nı yüzde 85 besleyen Mavi Nil Irmağı kolu üzerinde yapılması nedeniyle büyük kıymet taşıyor.

Etiyopya, Hedasi Barajı ile güç açığını kapatmayı ve elektrik satmayı amaçlıyor.

Addis Ababa idaresi, Mısır ve Sudan ile muahedeye varmamasına karşın barajın doldurulmasında ısrar ederken Kahire ve Hartum idareleri ise Nil suyunun paydaş ülke başına düşen yıllık hisselerin etkilenmemesi için öncelikle üçlü muahedeye varılması gerektiğini belirtiyor.

Mısır ve Sudan’ın itirazları nedeniyle bölgesel krize dönüşen Hedasi Barajı inşaatının yüzde 80’ini tamamlayan Etiyopya, 2022 prestijiyle elektrik üretimine başlarken Mısır’ın barajlarındaki elektrik üretiminin yüzde 20 ila 40 düşeceği bedellendiriliyor.

Muhabir: Gökhan Kavak