Şengen’in temelleri sallanıyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

BRÜKSEL/ANKARA (AA) – “Avrupa’nın Birlik projesini zorlayan noktalar” başlıklı belge haberin ikinci kısmında AA muhabirleri, AB’de yine ilgi odağına yerleşen göç tartışmalarını ve sistemsiz göçle uğraş formülü olarak iç hudut denetimleri uygulayan ülkeleri derledi, bu kararların Şengen bölgesinin geleceğine yönelik risklerini uzman görüşleriyle kıymetlendirdi.

Gelecek yıl kurucu mutabakatın imzalanmasının 40. yıl dönümü kutlamaya hazırlanan Şengen bölgesi, 2024’te, kurulduğundan bu yana daha evvel hiç olmadığı kadar çok hudut denetimine tanıklık etti.

Fransa, güvenlik tehditleri ve sistemsiz göçle ilgili artan tasaları münasebet göstererek 1 Kasım’dan itibaren komşuları Belçika, Almanya, İtalya, Lüksemburg, İspanya ve İsviçre ile kara sonlarında denetimlere başladı.

Fransa’nın bu adımı, Almanya’nın tartışmalara yol açan hudut denetimlerini tekrar başlatma kararının akabinde geldi.

Benzer nedenlerden ötürü 16 Eylül prestijiyle hudutlarında süreksiz denetimleri yine başlattığını duyuran Almanya, kara hudutları bulunan Avusturya, Polonya, Çekya, İsviçre, Fransa, Belçika, Hollanda, Danimarka ve Lüksemburg’u kapsayan denetimlerin 15 Mart 2025’e kadar süreceğini bildirdi.

Almanya’nın kararının akabinde İtalya, Slovenya, Avusturya ve Danimarka da halihazırda uygulanmakta olan hudut denetimlerinin mühletini uzatmaya karar verdi.

Sınır denetimlerini yine uygulamaya 2022’de başlayan Danimarka, Ağustos 2023’te ülkede Kur’an-ı Kerim yakma olaylarının artmasının akabinde denetimleri sıkılaştırdı.

Hollanda ise komşu ülkelerle süreksiz olarak hudut denetimleri uygulayacağını duyuran son ülke oldu. Hükümetin aldığı karara nazaran kasım sonundan itibaren sırf Belçika ve Lüksemburg sonları denetimlerden muaf tutulacak.

Şengen unsurları “tehdit altında” mı?

Şengen bölgesindeki ülkeler ortasında hudutların açık olması 400 milyondan fazla insanın hudut denetiminden geçmeden serbestçe seyahat etmesini sağlıyor.

Üye ülkelerce alınan bu kararlar, AB’nin 27 ülkesi ortasında pasaportsuz seyahat imkanı sağlayan ve Avrupa entegrasyonunun “temel taşlarından biri” sayılan Şengen bölgesinin hür sirkülasyon prensibine “bir meydan okuma” olarak görülerek tepki çekti.

Şengen Sınırları Kanunu uyarınca bu bölge içindeki ülkelerin kamu siyaseti yahut iç güvenliğe yönelik bir tehdit durumunda istisnai olarak hudut denetimlerini uygulamasına müsaade verilse bile AB Komitesi, bu çeşit tedbirlerin “son deva ve süreksiz olarak uygulanmasını” istiyor.

Sınır denetimlerinden etkilenen ülkelerin yetkilileri de durumdan mutlu değil. Lüksemburg İçişleri Bakanı Leon Gloden, “Bu, Lüksemburg için kabul edilemez. Şengen, AB’nin en büyük başarılarından biridir. Sonların insanların zihinlerinde yine yer etmesine müsaade veremeyiz.” kelamlarıyla bu kararı alan ülkeleri eleştirdi.

Öte yandan, Romanya ve Bulgaristan’ın karadan da Şengen’e dahil olmasının akabinde iç hudut denetimlerinin yakın gelecekte kaldırılması beklenmiyor.

Zira Almanya İçişleri Bakanı Nancy Faeser ülkeye gelen göçmen sayısı düşene kadar Almanya’nın tüm hudutlarında kapsamlı denetimlerin süresiz devam edeceğini açıkça belirterek “Almanya’daki sayılar bu kadar yüksek olduğu sürece denetimler de devam edecek. Şengen bölgesi Almanya için büyük kıymet taşıyor fakat mültecilerin daha yeterli bir biçimde dağıtılması da gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Göç yine AB’nin gündemine yerleşti

Suriye’de 2011’de iç savaşın başlamasıyla AB’nin odak noktasına yerleşen göç konusu, Ukrayna’da başlayan savaşın da tesiriyle gündemdeki yerini savunma temelli mevzulara bırakmıştı.

Öte yandan Akdeniz üzerinden bu bölgedeki AB ülkelerine gerçek yine artan sığınmacı ve göçmen akını, Birliğin göç konusunu ele alış biçimine ait tartışmaları bir sefer daha başlattı.

AB’nin sınır koruma ajansı Frontex’e nazaran, sistemsiz hudut geçişleri 2023’te bir evvelki yıla kıyasla yüzde 12 arttı.

Bu durum bilhassa sistemsiz göçten etkilenen üye ülkelerin AB Kurulu’na “daha tesirli önlemler alması ve siyasetler geliştirmesi” için baskı yapmasına yol açtı.

AB’nin 2015-2016 devrinde karşı karşıya kaldığı ağır sistemsiz göçten sonra hazırlanan Göç ve İltica Muahedesi, AB Komitesi tarafından 2020’de önerildi ve yıllar süren tartışmaların akabinde 2023’te kabul edildi.

2026’da yürürlüğe girmesi beklenen yeni kurallar temel olarak göç yükünü birinci varış ülkelerinden alıp tüm üyeler ortasında dağıtmayı hedefliyor. AB’nin dış hudutlarını güçlendirme, iltica müracaatlarının hızla sonuçlandırılması, başvurusu reddedilenlerin menşe ülkelerine geri gönderilmelerinin hızlandırılması, kaynak ülkelerle işbirliğinin artırılması, mutabakata dair başka kıymetli ögeler ortasında yer alıyor.

Uluslararası insan hakları kuruluşları, AB’nin yeni göç ve iltica kurallarının huduttaki denetimlerin genişletilmesinin, göçmenlerin aylarca kabul merkezlerinde tutulmasının yolunu açabileceğinden telaş ediyor.

Ayrıca “mücbir sebep” durumlarında üye ülkelere çeşitli muafiyetler sağlaması nedeniyle uygulamada mülteci hukuku ve memleketler arası insan hakları hukuku kapsamındaki yükümlülüklerin ihlal edilmesi riskine dikkat çekiliyor.

Yeni kuralların, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı mutabakatlar yoluyla hudut denetimini “kendi sonlarının dışında yapma” ve Avrupa’nın mülteci müdafaa sorumluluğundan kaçması tarafında bir adım manasına geldiği belirtiliyor.

“Çok büyük bir darbe”

Brüksel merkezli Göç Siyaseti Kümesinin (Migration Policy Group) Baş Araştırmacısı Doç. Dr. Başak Yavçan, “Şengen, AB için çok hayati bir şey. AB’nin varlığının temelinde malların ve insanların özgür deveranı var. AB’de yaşayan insanların yaklaşık yüzde 20-30’u hudut bölgelerinde yaşıyor. Bu bölgelerde yaşayan insanların büyük çoğunluğu da bu hür geçişlerden faydalanan beşerler.” diye konuştu.

“AB projesinin temeli bu. Buradan bir darbe, çok büyük bir darbe.” diyen Yavçan, şöyle devam etti:

“Örneğin Almanya’nın yaptığı üzere Şengen’in askıya alınması, son kertede olması gereken şeyler lakin bunun bu türlü olmadığını görüyoruz. Yeni Göç ve İltica Mutabakatı uygulanmaya başlandığında ülkelerin rahatlayacağı ve bu tedbirlere başvurmayacakları beklentisi var. Ben bundan çok şüpheliyim. Hala uyuşmazlıklar var. Uygulama noktasında sıkıntısız bir süreç yaşanacağını düşünmediğim için, her kahırda bir üye ülke daha Şengen’i askıya alırsa son kertede olması gereken bu tedbir, uygulamada daha pratik bir hal alacak.”

Yavçan, AB içi özgür deveran prensibinin yanı sıra Şengen’in bir öbür maksadının da AB dışına karşı vize konusunda bir standart ortaya koymak olduğunu anımsatarak “İşin daha az konuşulan kısmı bence o. Bununla birlikte keyfi vize uygulamaları da artabilir.” dedi.

Aşırı sağın artan tesirine de değinen Yavçan, “Konuyu siyasi gelişmelerden de bağımsız görmemek lazım. Çok sağ partilerin muvaffakiyetini yalnızca sandık başında aldıkları oy olarak görürsek yanlış yapmış oluruz. Gündemi kendi gündemlerine çekmeleri muvaffakiyetlerinin bir kesimi. Bilhassa merkez sağdaki partileri kendi gündemlerine kaydırıyorlar. Çok sağ partilere oy kaptırmamak için merkez sağ da ‘göçmen aksiliği, sonları nasıl daha yeterli koruyacağı’ üzere telaffuzlar benimsiyor. Bu da bütün bir gündemin kaymasına sebep oluyor. Bu durum kamuoyundaki mevcut göçmen aykırılığıyla birlikte kısır bir döngüye yol açıyor. Giderek artan bir göçmen aksiliği ortaya çıkıyor.” değerlendirmesini yaptı.

Yavçan, “Şengen, AB’yi oluşturan kıymetlerin çok temelinde bir yerde. Bu uygulamalar çok yersiz. Sahiden tehdit niteliğinde. Bir ülkenin yersiz bir uygulamasını gören öbür bir ülke, seçim vakti ‘ben de faydalanayım’ diyor. Bu yol bir defa açıldığında kimse önüne geçemez.” sözlerini kullandı.

“Kilit rol: Çok sağın yükselişi”

Atina merkezli Helenik Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı (ELIAMEP) uzmanlarından Dr. Emmanuel Comte de 6-9 Haziran tarihlerinde düzenlenen Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinin akabinde parlamentoda sağa kayışın olduğunu ve bunda göç siyasetlerinin “kilit rol” oynadığını belirtti.

Comte, “Yeni Kurulun, bu yaklaşımdaki bariz meselelere karşın AB’nin dış hudutlarındaki düşük vasıflı göçü engellemeyi amaçlayan kısıtlayıcı siyasetler izlemeye devam etmesi mümkündür.” değerlendirmesinde bulundu.

Aşırı sağcı partilerin sıklıkla “daha sıkı hudut denetimleri ve Avrupa dışındaki ülkelerden gelen göçün sınırlandırılması” daveti yaptığına işaret eden Comte, “Bunun sonucunda Komisyon, AB’nin sınır ajansı Frontex’in güçlendirilmesi ve göçmenlerin geri dönüş süreçlerinin kolaylaştırılması eforlarını da içerecek halde, daha kısıtlayıcı sığınma siyasetlerini ve daha güçlü dış hudut denetimlerini savunabilir.” tabirlerini kullandı.

“Üye ülkeler ortasında itimat eksikliği göç sisteminin işlemesini engelledi”

Brüksel merkezli Avrupa Siyaset Merkezi (EPC) analistlerinden Anastasia Karatzas, Almanya’nın tüm komşularıyla süreksiz olarak başlattığı hudut denetimlerinin ülkede meydana gelen terör saldırısına yönelik kamuoyu reaksiyonlarına cevap vermekle direkt alakalı olduğunu lisana getirerek seçimlerin yaklaştığı Almanya’da güçlenen çok sağa karşı mevcut hükümetin bu kararla “bir şeyler yaptığını göstermeyi ve seçmenin takviyesini almak” istediğini kaydetti.

Mevcut hükümetin daha liberal bir göç siyaseti taahhüdüne karşın daha kısıtlayıcı önlemler uyguladığına dikkati çeken Karatzas, benzeri durumun Hollanda’da da yaşandığını söz etti.

Karatzas, AB’de yine baş gösteren göç krizinin nedenleri hakkında değerlendirmede bulunarak “Bence üye ülkeler ortasındaki itimat eksikliği, tabiri caizse evvelki göç sisteminin tesirli bir biçimde işlemesini en çok engelleyen faktörlerden biriydi. Biliyorsunuz, Güney Avrupa üye devletleri Kuzey’in kendi hissesine düşeni yapmadığını söylüyordu.” diye konuştu.

Almanya’nın kararının üye ülkeler ortasındaki itimada ziyan verdiğini aktaran Karatzas, bu kararın “Avrupa projesi” ve Tek Pazar’ın temel işleyişini oluşturan insanların, malların, eserlerin ve hizmetlerin hür sirkülasyonuna risk teşkil ettiğini söyledi.

Karatzas, bu kararın ekonomik sonuçları olacağı ikazında bulunarak “Sınırlarda sıkı denetimlerin uygulanması halinde Şengen bölgesinin kabiliyetine ve elbette Avrupa entegrasyonunu sağlama potansiyeline yönelik temel bir risk kelam bahsidir.” tabirlerini kullandı.

Muhabir: Melike Pala,Selen Valente Rasquinho