Kırk yıl ‘demir yumrukla’ yönetilen Arnavutluk’ta halk, ölümünden 34 yıl sonra da Enver Hoca’nın ‘baskıcı’ mirasını tartışıyor.

Ülkede kadınlar ve toplum üzerinde eski Arnavut liderin olumsuz etkisinin devam ettiğinden yakınan genç sanatçı Aida Ljukaj, yazıp oynadığı iki tiyatro oyunu ve dans gösterisiyle Enver Hoca döneminin ‘artık son bulması gerektiği’ mesajı veriyor.

Bir dönem İtalya ve Fransa’da da yaşayan Ljukaj, Arnavutluk’ta kadın olmanın zorluklarını What a Shame! (Ayıp!) ve ‘Enver Hoca Hala Hayatta’ oyunlarıyla anlatıyor:

“Ayıp oyunundan önce ‘Enver Hoca Hala Hayatta’yı yazıp oynadım. Bunu yaptım çünkü bugün o dönemin düşünce yapısında yaşayan insanlarla birlikte bulundum. Enver Hoca’nın hala hayatta olduğunu görüyordum. İnsanların aklında yaratılan Enver Hoca düşüncesinin bugün de ailelerde yaşatıldığını gördüm. Onlar bunu size aktarıyorlar. Enver Hoca’nın ölümünden ve komünizm sisteminin çökmesinden bu yana çok yıl geçti; ancak Arnavutluk’ta onun varlığı hala devam ediyor.”

Arnavutluk’ta kadın erkek hakları arasında büyük fark var

Avrupa’da faklı kentlerde de sahne alan sanatçı, ülkesinde özellikle kadınların erkeklere göre özgürlükler konusunda çok geride olduğunu söylüyor:

“Avrupa’da da yaşayan biri olarak gördüğüm kadarıyla Avrupalı kadınların Arnavut kadınlara göre farklı bir hayatları var. Belki şu anda Arnavutluk’ta bir şeyler değişiyor ancak burada erkek ve kadın arasında büyük farklılıklar var. Avrupa’da kadın ve erkek arasında bir fark görmüyorum. Arnavutluk’ta kadın birşey yaptığında herkesin onu eleştirmesi çok kolay; erkeklere ise kimse birşey demez. Ben buna razı değilim. Erkek ve kadın aynı noktada, seviyede olmalı. Eğer iyi birşey yapıyorsanız bu hem erkek için hem kadın için iyidir. Eğer yanlışsa ikisi için yanlış diyebiliriz. Arnavutluk’ta kadın aşırı derecede eleştiriliyor. Bence bu ülkenin Avrupa’yı daha iyi tanımaya ihtiyacı var. Gençler yurtdışına çıkmalı ve diğer yaşamları da görmeli. Böylece benim gibi onlarda özgür olabilir.”

Enver Hoca kimdir?

Komünist lider Enver Hoca Arnavutluk’ta, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından iktidara geldi ve hayatını kaybettiği 1985 yılına kadar ülkeyi yönetti. Fransa’da eğitim alan Arnavutluk’ta İtalyan işgaline karşı direnişin sembolü Emek Partisi kurucuları arasında yer alan Enver Hoca, 11 Ocak 1946’da kurulan Arnavutluk Halk Cumhuriyeti’nin başkanlığına getirildi. Komünizmin en şiddetli uygulandığı ülkelerden biri haline gelen ülkede, 1967 yılında resmi olarak dünyadaki ilk ateist devlet ilan edildi. Ülkesini dış tehditlerden korunmak amacıyla Arnavutluk’un her yanına sığınaklar inşa ettirdi. Onun döneminde ülke genelindeki Osmanlı’dan kalma camilerin birçoğu yıkıldı. Enver Hoca 11 Nisan 1985’te geçirdiği kalp krizi sonucu öldü.