Sayın Okurlarımız, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 75. yılında; bir müzisyen olarak Atatürk’ün müzik anlayışını dile getirmek istedim. Atatürk müzik eğitimi almamıştı. Ancak müzikten anlar ve severdi. Özellikle Rumeli Türkülerine adeta bayılırdı. Hepimiz bilmekteyiz ki Atatürk, bu türküleri dinlerken coşar ve bu türkülere de eşlik ederdi. O bu türkülerle bir Balkanlı olma hasretini gideriyordu. Çünkü çocukluk ve gençliğinin geçtiği Makedonya’yı ve oradaki arkadaşlarını unutmamıştı. Bu arkadaşlarından çoğu ise Kurtuluş Savaşı’na katılmış ve Cumhuriyeti kuran dava arkadaşlarıydı.

Atatürk ve Klâsik Müzik: 25 Nisan 2009 tarihinde Manisa’ya Mesir Macunu Festivali dolayısıyla bir davet almıştım. Bu Festivale bir Makedon Folklor grubu ve birkaç Makedon  sanatçı da davet edilmişti. Ben Çanakkale Türküsü ile merhum büyüğümüz Hayri Önder Bey’in Makedonca iki meşhur şarkısını seslendirecektim. O tarihte merhum Hayri Ağabeyimiz henüz hayattaydı. Kendisi festivalin şeref konuklarındandı, ancak sağlığı elvermedi ve festivale katılamadı. Kendisini rahmetle anıyorum. Yukarıdaki tarihte Manisa’daki Saruhan Oteli’nde protokole bir konser verilecekti. Bu konsere katılan Makedonyalı Opera Solist sanatçısı Cvetan Stojanov, seslendireceği bir Arya için, aynen şu sözleri söylemiştir. ” Ben Manastır’da doğdum, şimdi sizlere en Büyük Manastırlı sayılan asrın lideri Atatürk’ün sevdiği Tosca Operası’nın üçüncü perdesindeki Cavaradossi’nin Aryasını seslendireceğim. E Luce Van Le Stelle ” Yıldızlar Parıldardı” Ben bir Türk Opera sanatçısı olarak bu konuyu bilirim, fakat bir Makedon sanatçının bunu bilmesini elbette beklemezdim. Demek ki Atatürk’ü bilen biri. Atatürk bilindiği gibi 1913 yılında Sofya’ya Binbaşı rütbesiyle Askeri Aataşe olarak atanmıştır. Bundan önceki yazılarımızın birinde bu konuya değinmiş ve orada bulunduğu sırada ilk kez operaya gittiğini yazmıştık. Atatürk Sofya’da kaldığı süre içerisinde birçok senfoni konserine gitmiş ve çok sesli müzik dinleme fırsatını elde etmiştir. Ali Fethi Okyar’ın Büyükelçi olduğu Sofya’daki görevi 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla sona ermiştir.

SANATKÂR OLARAK DOĞMAK LAZIM

Atatürk Güzel Sanatlara olan merak ve takdirini şu sözlerle ifade etmiştir. ” SANATKÂR OLUNMAZ, SANATKÂR OLARAK DOĞMAK LAZIM” SANAKÂR IŞIĞI ANLINDA İLK HİSSEDEN KİŞİDİR, EFENDİLER, MEBUS, VEKİL HATTA REİSİCUMHUR OLABİLİRSİNİZ, AMA SANATKÂR OLAMAZSINIZ” CUMHURİYETİN TEMELİ KÜLTÜRDÜR, MÜZİK HAYATIN TA KENDİSİDİR”

Cumhuriyet kurulduktan sonra Atatürk Müzik konusuna da el atmış ve Türk toplumuna Klasik müzik zevkini aşılamaya çalışmıştır. Öncelikle Mızıka’yı Hümayun’u Ankara’ya getirtmiş. Musiki Muallim mektebini, Konservatuarı kurmuş, Ankara’da Gazi Eğitim Enstitüsü’ne bağlı Klasik Müzik Bölümü’nü kurdurmuş, Bando Mızıka Okulu açtırmıştır. Hasan -Ferit Alnar, Ahmet Adnan Saygun, Necil Kazım Akses ve Ulvi Cemal Erkin’i Batı Müziği Eğitimi için Avrupa’ya göndermiştir. Ayrıca Bela Bartok ve Hindemit’i Ankara’ya getirtmiştir. Batılıların çok sesli müziğe kaç yılda geçtiklerini sormuş, 400 yılda cevabını alınca ” Biz o kadar bekleyemeyiz” cevabını vermiştir.

Pekiyi Atatürk sadece çok sesli Batı müziği ile mi ilgilenmişti. Elbette ki hayır, Türkülerimizin yanında Ulu Önder, Türk Sanat Müziği’ni de çok severdi ve dinlerdi. Türk Sanat Müziği makamlarını bilirdi, İnce saz dinlerdi ve Nihavend Faslı’nı çok severdi. Ancak öyle bir müzik yapmalıyız ki Batılılar da bizi dinlesin derdi. Batılılarla her kulvarda yarışmak isterdi. 1789 Fransız Devrimi’nden etkilenen Atatürk, Fransa’nın yüz yılda tamamladığı devrimleri on yıla sığdırmıştır. 1926 ve 1929 yıllarında yurt taraması yaptırarak birçok türküyü derletmiş ve notaya aldırmıştır. Türkülerimizin notaya alınması onun ölümünden sonra da devam etmiştir. Kendi döneminde 7 binden fazla türkü notaya alınmıştır.  1953 yılından sonra ise merhum Muzaffer Sarısözen   takriben 2 bin kadar türkü daha derleyip notaya kaydetmiştir. Atatürk Radyo Sanatçısı Melek Erisin’in konserine gitmiş ve kendisine yaveriyle çiçek göndermiştir. Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, M. Nurettin Selçuk’u dinlerdi. Hafız Hüseyin’in Gazelini dinlerdi. Tasavvuf Musikisi’ni de severdi. Saadettin Kaynak merhumdan Kuran-ı Kerim dinlerdi. 1932 yılında onun direktifiyle Sultan Ahmet Camisi’nde görevli Hafızlara Mevlid-i Şerifi okutarak ilk kez İstanbul Radyosu’ndan canlı olarak yayınlattı. Çünkü o tarihte Ankara Radyosu henüz faaliyete geçmemişti.

SEVDİĞİ TÜRKÜLER

Kendisinin en çok sevdiği türküler  ve şarkılar ise; Ata Barı ve Zeybeği sever ve oynardı, Vardar Ovası, Alişimin Kaşları Kare, Bülbülüm Altın Kafeste (Bu Türküyü Ulu Önder derlemiştir.), Pencere açıldı Bilal oğlan piştov patladı, Dağlar Dağlar Viran Dağlar, Şahane Gözler, Yemenimin Uçları, Çalın Davulları (Selanik Türküsü), Manastır’ın Ortasında var bir Havuz (Bu Türküyü de Atamız derlemiştir.)

1936 Yılında İran Şahı Rıza Pehlevi’nin Ankara’yı ziyareti sırasında İlk Türk Operası olan Özsoy Operası Halk Evi’nde  “Şimdiki Resim ve Heykel Müzesi Binası” oynanmıştır. Bu eseri Atatürk’ün direktifleriyle Ahmet Adnan Saygun bestelemiştir. Ankara Halk Evi 1927 yılında inşa edilmiştir. Cevat Memduh Altar’ı müzik eğitimi için yurt dışına göndermiştir. Yurda dönüşünde ise kendisini bir pazar günü davet ederek, orada neler öğrendiğini sormuştur. Atatürk bu soruları Fransızca olarak okuduğu L’istoir de Musique ” Müzik Tarihi ” adlı kitaptan sormuştur. Büyük Önder Montesqieu ‘nün söylediği ” Müzik İlerlemek için gereklidir” sözüne inanır ve ” En zor Devrim Müzik Devrimidir.” derdi. Orta Okulu Makedonca ve Komünizm yönetimin kesif olduğu bir dönemde bitirdim. Ohri’deki Ortaokulda tarih dersinde, tarih öğretmenimiz ” Türkiye Cumhuriyeti’ni Atatürk kurdu” demişti. Bunun dışında okulda Türkiye ile ilgili olarak duyduğum başka bir isim Ahmet Adnan Saygun idi. Müzik öğretmenimiz dini eserle (Oratoryo) içerisinde Verdi’nin REQUEM’ i kadar Türk Besteci Saygun’un Yunus Emre Oratoryosu çok meşhurdur, demişti.

1 Kasım 1934 ve 1 Kasım 1935 tarihli meclis açılış nutkunda Atatürk müzik konusuna değinmiştir. 1935 yılında İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ve Vedat Nedim Tör, radyoda sık sık klasik müzik çalınmasını ve Türk Sanat Müziği çalınmaması talimatını vermişlerdir. Halkımızın  klâsik müziğe alışması için alınan bu kararı Atatürk kısa bir süre içerisinde kaldırtmıştır. Büyük Öndere bir müzisyen olarak bu değerli hizmetleri için rahmet diliyor ve şükranlarımı sunarken yazımızı Bethowen’in  bir sözüyle bitiriyoruz. ” Kötü insanda müzik yoktur”