TBMM Başkanı Kurtulmuş, Kuzey Makedonya’da
AA
ÜSKÜP (AA) – Kurtulmuş’u, Üsküp Milletlerarası Havalimanı’nda, Türkiye’nin Üsküp Büyükelçisi Fatih Ulusoy, Kuzey Makedonya-Türkiye Parlamentolar Arası Dostluk Grubu Başkanı Beycan İlyas ve diğer yetkililer karşıladı.
TBMM Başkanı Kurtulmuş ile Türkiye-Kuzey Makedonya Parlamentolar Ortası Dostluk Kümesi Başkanı ve AK Parti Bursa Milletvekili Ahmet Kılıç, AK Parti Van Milletvekili Kayhan Türkmenoğlu, AK Parti Çorum Milletvekili Yusuf Ahlatcı, Türkiye-Kuzey Makedonya Parlamentolar Ortası Dostluk Kümesi Başkanvekili ve CHP Kırklareli Milletvekili Vecdi Gündoğdu, MHP Bursa Milletvekili Fevzi Zırhlıoğlu, Saadet Partisi İzmir Milletvekili Mustafa Bilici de Üsküp’e geldi.
Kurtulmuş, ziyareti kapsamında, Üsküp’te Kuzey Makedonya Meclis Başkanı Afrim Gaşi ile baş başa ve heyetler ortası görüşme yapacak.
Kuzey Makedonya Başbakanı Hristijan Mickoski ile bir ortaya gelecek Kurtulmuş, Cumhurbaşkanı Gordana Siljanovska Davkova tarafından kabul edilecek.
Maarif Vakfı Kalkandelen Okulu’ndaki 21 Aralık Türkçe Bayramı programına katılacak Kurtulmuş, Memleketler arası Balkan ve Kalkandelen üniversitelerine ziyarette bulunarak öğrencilere hitap edecek.
TBMM Lideri Kurtulmuş, Kuzey Makedonya’daki Türk siyasi parti önderleriyle de görüşecek.
Muhabir: Ali Kemal Akan
Uzmanlar, gelişen teknoloji alanında birlikte çalışma bildirisi verdi
AA
ANKARA (AA) – Arnavutluk Medya ve Enformasyon Ajansı Genel Müdürü Alteo Hysi, Clemson Üniversitesinden Prof. Deanne ve Prof. Dr. Timothy Sellnow, Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığınca, “İletişimde Yapay Zeka: Eğilimler, Tuzaklar ve Dönüşüm” temasıyla bu yıl İstanbul’da dördüncüsü düzenlenen Milletlerarası Stratejik Bağlantı Forumu’nda (Stratcom Summit ’24) AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Hysi, forumun dünyanın dört bir yanından bağlantı profesyonellerini bir ortaya getirerek kıymetli hususlara ışık tutmasının hayati rolünün olduğunu belirtti.
Forum kapsamında ülkesinde gerçekleşen dijital ihtilale değinen Hysi, teknolojik gelişmelerle devlet dairelerinde azalan bekleme mühletleri ve maliyetlere işaret etti.
Hysi, yapay zekanın kullanımıyla ortaya çıkan riskler ve tehlikelerden kaçınmak için gerçek araçların nasıl kullanılacağının bilinmesi gerektiğine dikkati çekti.
Forum için Bağlantı Başkanlığına teşekkür eden Hysi, “Burada dünyanın farklı köşelerinden gelen temsilciler olarak, ne kadar uzakta olursak olalım, ortak zorluklarımızı ele almak ve elbette bu mevzudaki ortak perspektifleri birbirimizle paylaşmak için tıpkı enerjiyi ve birebir kararlılığı paylaştığımızı gördüm.” dedi.
Hysi, teknolojinin sonları bilinerek kullanıldığı takdirde rastgele bir tehlikesinin olmadığını düşündüğünü lisana getirerek, “İnsanlarımızın teknolojiye itimat ile bu risklerin farkına varmak ortasında bir çeşit istikrar kurmaları konusunda şuurlu olmaları gerekiyor. Şayet her vakit bu tıp bir dengeyi nasıl kuracağımızın farkında olur ve bunu başarabilirsek yapay zekanın insan zekasını güçlendireceğini düşünüyorum.” diye konuştu.
“Dünyada irtibatı geliştirmeye yönelik tahliller üretmek için birlikte çalışma fırsatları bulmalıyız”
Clemson Üniversitesinden Prof. Deanne Sellnow da forum kapsamında stratejik irtibatta milletlerarası işbirliği ve yapay zekanın düzenlenmesine odaklanıldığını belirterek, “Bugün, içinde yaşadığımız dünyada irtibatı geliştirmeye yönelik stratejiler ve tahliller üretmek için ağ kurma ve birlikte çalışma fırsatları bulmamız hakikaten çok kıymetli.” dedi.
Sellnow, Stratcom Summit ’24’ün katıldığı üçüncü forum olduğuna işaret ederek, “Ağ oluşturma, temsil edilen ülkeler ve temsil edilen kesimler açısından şimdiye kadarki en geniş kapsamlı tepe. Bence sahiden de hizmet etmesini istedikleri gayeye hizmet ediyor ki bu da irtibat ve stratejik bağlantı alanında bizler için hakikaten heyecan verici.” diye konuştu.
Deanne Sellnow, gelişen teknoloji alanında birlikte çalışmaya devam edilmesi gerektiği bildirisini verdi.
“Kriz anında sahip oldukları duygusal muhtaçlık, yalnızca insanların yönetebildiği bir şey”
Clemson Üniversitesinden Prof. Dr. Timothy Sellnow da forum kapsamında kriz durumlarında yapay zekanın kullanımına değinerek, “Bence ortaya çıkan ana ileti, yapay zekanın kriz durumlarında çok yararlı olmasına karşın tıpkı vakitte meseleler ve zorluklarının da olduğu. Ayrıyeten ana temalardan biri, yapay zekanın insanların yerini almasının mümkün olmadığı zira insanların kriz anında sahip olduğu duygusal gereksinim, empati muhtaçlığı, yalnızca insanların yönetebildiği bir şey.” dedi.
Sellnow, forumdaki paneller ve oturumlardan çok fazla şey öğrendiğini vurgulayarak, “Geniş bir yelpazede temsil edilen şahane bir küme insan var.” diye konuştu.
Krizlerin, stratejik bağlantı ve yapay zeka sıkıntılarının yalnız çözülemeyeceğini söyleyen Sellnow, “Dolayısıyla bir ortaya gelmek, bu türlü memleketler arası bir kümeye sahip olmak hem gerekli hem de mükemmel.” görüşünü paylaştı.
Stratcom Summit ’24
Uluslararası Stratejik Bağlantı Tepesi 2024, stratejik irtibat alanında dünyanın önde gelen başkanları, uzmanları ve profesyonelleri “İletişimde Yapay Zeka: Eğilimler, Tuzaklar ve Dönüşüm” temasıyla 13-14 Aralık’ta İstanbul’da tekrar bir ortaya getirdi.
Yeni teknolojiler ve yapay zekanın irtibat alanında sunduğu yeni fırsatlar ve tecrübeler üzerinde durmayı, tıpkı vakitte bu durumun meydana getirebileceği çeşitli problemlere dikkat çekmeyi amaçlayan forumda yapay zeka haberciliği, konvansiyonel medyada yeni teknolojilerin kullanımı, yeni medya, içerik üretimi, dezenformasyonla ve bilgi düzensizlikleriyle çaba, bilgi güvenliği ve etik bahisler, stratejik bağlantı çatısı altında tartışma tabanı buluyor.
Muhabir: Büşranur Keskinkılıç
TBMM Genel Kurulu’nun 180 saatlik bütçe maratonu bitti
ANKARA-BHA
Plan ve Bütçe Komisyonunda, 39 gün süren bütçe görüşmelerinde milletvekilleri 235 saat 42 dakika mesai yaptı. Görüşmelerde, Komisyon üyeleri dahil 267 milletvekilinin toplam 1330 söz talebi karşılandı, böylece Meclisteki milletvekillerinin yaklaşık yüzde 45’i bu müzakerelere doğrudan katılarak katkıda bulundu.
En fazla mesai yapılan bakanlık
Komisyonda, milletvekilleri en fazla mesaiyi 13 saat 59 dakikayla Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bütçesi üzerinde yaptı.
Plan ve Bütçe Komisyonunda, 2025 yılı bütçesi en kısa sürede kabul edilen kurum ise TBMM oldu. TBMM’nin 2025 yılı bütçesi komisyonda 6 saat 37 dakikada kabul edildi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, bakanlığın bütçe görüşmeleri için Plan ve Bütçe Komisyonuna İzmir Körfezi’nden aldığı bir şişe kirli deniz suyuyla katıldı. Komisyonda İzmir Körfezi ve kirli su üzerine tartışma yaşandı.
İçişleri Bakanlığının bütçe görüşmesi öncesinde, CHP milletvekillerinin İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ve Komisyon Başkanı Mehmet Muş’un komisyon toplantı salonuna girişini engellemeye çalışması üzerine Komisyonda arbede yaşandı.
Genel Kurul’da 180 saat mesai yapıldı
TBMM Genel Kurulu’nda, 2025 yılı bütçesinin görüşmelerinde 180 saat mesai yapıldı.
Genel Kurulda, 452 milletvekilinin 1239 söz talebi karşılandı.
Genel Kurul, bütçe görüşmeleri sırasında en uzun mesaiyi 16 saat 26 dakika ile 18 Aralık’ta, 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi’nin maddeleri üzerinde yaptı.
Genel Kurul’un en kısa süren bütçe mesaisi ise, 12 saat 2 dakika ile Genel Kurul’da bütçe görüşmelerinin başladığı 9 Aralık’ta gerçekleşti.
Milletvekili yüzüne kömür karası sürdü
Genel Kuruldaki görüşmeler sırasında Meclis kürsüsünde ilginç anlar da yaşandı. CHP Adana Milletvekili Müzeyyen Şevkin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bütçesi üzerine söz aldığı kürsüde, maden kazalarında hayatını kaybeden işçilere dikkati çekmek için yüzüne “kömür karası” sürdü.
12 Aralık 2023’teki bütçe görüşmelerinde Genel Kurulda kalp krizi geçiren ve 14 Aralık’ta kaldırıldığı hastanede yaşamını yitiren Saadet Partisi Kocaeli Milletvekili Hasan Bitmez, 12-14 Aralık’taki görüşmeler sırasında anıldı. Grup Başkanvekilleri ve milletvekilleri yerlerinden söz alarak Bitmez’in vefatından duydukları üzüntüyü dile getirdi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği ile Sanayi ve Teknoloji bakanlıklarının 2025 yılı bütçelerinin görüşmeleri sırasında, CHP Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun’un, Marmara Denizi ile Ergene Nehri’nden getirdiği su örneklerinin yanı sıra Kazdağları’nda kesilen ağaçların parçalarını Bakan Murat Kurum’un önüne bırakması üzerine Genel Kurulda tartışma yaşandı.
Kurum’un Bakanlığının bütçesini sunmak üzere çıktığı Meclis kürsüsünde, yapay zeka ile oluşturulan üzerinde “2034 İzmir Körfezi” yazan fotoğrafı kürsüden göstermesine bazı muhalefet milletvekilleri itiraz etti.
TBMM Başkanvekili Önder’den Kmer dilinde selamlama
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş 12 Aralık’ta Meclis’i ziyarete gelen Kamboçya Senato Başkanı Hun Sen ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği ile Sanayi ve Teknoloji bakanlıklarının 2025 yılı bütçelerinin görüşmeleri sırasında, Genel Kurulu ziyaret etti.
Kordiplomat Locası’ndan bir süre Genel Kurulu takip eden Hun Sen’i anons eden TBMM Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, konuk Senato Başkanı’nı Kmer dilinde selamladı.
Gençlik ve Spor Bakanlığının 2025 yılı bütçesi üzerinde söz alan MHP Kocaeli Milletvekili Saffet Sancaklı’nın “600 milletvekilimizin 400’ü obez ve aşırı kilolu. Bunun, 2 nedeni var. Biri beslenme, diğeri de hareketsiz bir yaşam yani spor kültürümüzün olmaması.” ifadesi dikkati çekti.
“Hızlı futbol için ofsaydın kaldırılması şart”
Yine aynı bakanlığın bütçesi üzerinde söz alan CHP Erzincan Milletvekili Mustafa Sarıgül ise “hızlı futbol için mutlaka ofsaydın kaldırılması şarttır.” diye konuştu.
Bazı milletvekillerinin gülümsediğini fark eden Sarıgül, “Ofsayt kalksın diye Fransız Arsene Wenger söylerken problem yok. Erzincanlı Mustafa Sarıgül söylerken de bıyık altından gülüyorsunuz.” karşılığını verdi.
Gençlik ve Spor Bakanı Osman Aşkın Bak’ın sunumu sırasında ise bazı CHP milletvekillerinin yerlerinden Bak’a sataşması ve AK Parti milletvekillerinin Bak’ı alkışlaması, Genel Kurulda tartışmalara neden oldu.
Bak’ın milletvekillerinin sorularını yanıtlamaya başladığı sırada ise CHP milletvekilleri tepki göstererek sırtlarını döndü.
Kültür ve Turizm Bakanlığının bütçesi görüşülürken de CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer fiyatları eleştirmek için kürsüye içinde patates bulunan poşetle çıktı.
Rögar kapağı maketiyle kürsüye çıktı
Hazine ve Maliye Bakanlığının 2025 yılı bütçesi üzerinde söz alan AK Parti İstanbul Milletvekili Adem Yıldırım, kürsüye rögar kapağı maketi ile çıktı. İstanbul’da rögar kapağının metrobüs kapısını kırarak insanların yaralanmasına neden olduğunu belirten Yıldırım, İstanbul Büyükşehir Belediyesini eleştirdi.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının bütçe görüşmeleri sırasında, Türkiye İşçi Partisi (TİP) İstanbul Milletvekili Sera Kadıgil’e, Genel Kurulda sarf ettiği sözlerin sükuneti ve çalışma düzenini bozucu nitelikte olduğu gerekçesiyle Meclis İçtüzüğüne göre uyarı cezası verildi.
“Kağıt uçak” tartışması
2023 Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Teklifi’nin maddeleri üzerindeki görüşmeler sırasında, CHP Balıkesir Milletvekili Serkan Sarı’nın, Balıkesir Havalimanı’na 6 yıldır uçak inmediğini dile getirerek, yanında getirdiği kağıt uçağı kürsüden milletvekillerine doğru uçurması tartışmaya neden oldu.
AK Parti Konya Milletvekili Mehmet Baykan KAAN’ın üretildiği bir Türkiye’de Genel Kurulda kağıttan uçak uçurulduğunu ilk defa gördüğünü söyledi.
2025 yılı bütçe görüşmelerinin son gününde, TBMM Genel Kurulunda bütçe görüşmelerini takip eden MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “Türkiye Cumhuriyeti, Yeni Yüzyıl Yeni Türkiye, 2023-2123” yazılı yüzük ve rozeti dikkati çekti.
Milletvekillerinden sonbahar kış modası
Öte yandan, bütçe maratonunda bazı milletvekillerinin 2024/25 sonbahar kış modasını oluşturan kırmızı tonlarını kıyafetlerinde tercih ettiği görüldü.
BHA
Suriye’deki devrik rejimin insanlık cürümlerinin izleri, Esed’in yargılanmasında değerli ispatlar olacak
AA
ANKARA (AA) – Suriye’de 2011’de başlayan barışçıl protestolar, rejimin sert müdahaleleri sonucu iç savaşa dönüştü. Esed rejimi ile muhalif kümeler ortasında başlayan çatışmalar, terör örgütleri DAEŞ ve PKK/YPG üzere ögelerin dahil olmasıyla karmaşık bir hal aldı. Bölgesel ve memleketler arası güçlerin de müdahil olduğu savaş, binlerce kişinin vefatına, milyonlarca insanın ise yerinden edilmesine yol açtı.
61 yıllık kanlı Baas rejimi ve 53 yıllık Esed ailesi iktidarının devrilmesinden sonra son devirde ortaya çıkarılan, insanlık dışı muamelelere işaret eden rejim faaliyetlerinin, Esed’in milletlerarası mahkemelerde yargılanma ihtimalini güçlendirdiği düşünülüyor.
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesinden Doç. Dr. Levent Ersin Orallı, Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR) Müdürü Fadl Abdülgani ve Milletlerarası Geçiş Devri Adaleti Merkezi (ICTJ) Suriye sorumlusu Nousha Kabawat, Esed’in insanlığa karşı işlediği savaş cürümlerinden yargılanmasının milletlerarası hukuk çerçevesinde nasıl mümkün olabileceğini AA muhabirine kıymetlendirdi.
Rejimin düşmesiyle Esed’in savaş cürümleri ve insan hakları ihlallerine karıştığına ait delillerin muhtemel yargılama sürecinde kıymetli rol oynayacağından hemfikir olan uzmanlar, Suriye’nin, Milletlerarası Ceza Mahkemesine (UCM) taraf olmayı kabul etmesi halinde Esed hakkında “tutuklama kararı” çıkarılmasının önünü açacağını düşünüyor.
Devrik önder Esed başkanlık periyodunda neden yargılanamadı?
Suriye, UCM’nin Roma Statüsüne taraf olmadığı için mahkemenin direkt yargılama yetkisi bulunmuyor.
UCM’nin devreye girebilmesi için ya Suriye’nin UCM’nin yargı yetkisini kabul etmesi ya da Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) durumu mahkemeye sevk etmesi gerekiyor. Geçmişte Fransa’nın sunduğu bu istikametteki karar tasarısı, Rusya’nın vetosu nedeniyle reddedilmişti.
Orallı, rejim periyodunda bölgedeki tehlikeler ve güvenlik zorlukları üzere nedenlerle kanıt toplanmasının sıkıntı olduğunu belirterek, rejimin devrilmesiyle sahanın UCM dahil memleketler arası hukuk bağlamındaki tüm aktörlere açıldığını kaydetti.
Başka bir ülke ya da o ülkenin vatandaşlarına bir akın olmadığı vakit hukuk sürecinin “disiplin” üzerinden ilerlediğini aktaran Orallı, lakin Suriye’deki üzere toplu katliamlar ve yargısız infazlar üzere milletlerarası hukuku ihlal edecek hareketlerin her vakit karşılığı olduğunu söyledi.
Abdülgani de Esed periyodunda Suriye’nin “diktatörlükle” yönetildiğini ve bu nedenle yargılanamadığını söz ederek, artık kaçak durumuna düşen Beşşar Esed hakkında dava açılmasının kolaylaştığını söz etti.
Kabawat ise “Esed, başkanken, Rusya ve İran üzere güçlü ülkelerle olan ittifakı sayesinde korunuyordu. Bu durum da BMGK’nin Esed’i UCM’ye sevk etme teşebbüslerinin veto edilmesiyle sonuçlanıyordu.” dedi.
Kaçak Esed’in yargılanması mümkün mü?
Roma Statüsü’nün 12. hususunun 3. bendi uyarınca, Statü’ye taraf olmayan bir devlet de UCM’ye bir beyan sunarak Mahkemenin yargı yetkisinin kullanılmasını kabul edebiliyor. Başka bir deyişle, Suriye’de yeni kurulacak hükümetin UCM’nin yargı yetkisini kabul etmesi halinde Esed’in işlediği kabahatlerin yargılamasının önü açılıyor.
Ayrıca BMGK üyesi ülkeler, veto gelmediği sürece, Esed’in işlediği hatalarla ilgili soruşturma yapması için UCM’ye başvurabiliyor.
Orallı, iç savaş sırasında soykırıma varan kabahatler, önemli insan hakları ihlalleri, kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı üzere durumlar yaşanıyorsa ve siviller büyük ziyan görüyorsa, bu durumda memleketler arası hukukun devreye gireceğini lisana getirerek Esed rejimine yönelik savların bu kıstaslara uyduğunu belirtti.
Geçmişte yaşanan emsal davaları hatırlatan Orallı, “Hitler’in yapmış olduğu zulüm kendi beşerlerine karşı bir zulümdü. Japonya’da Tokyo mahkemelerindeki yargılamalar, Güneydoğu Asya milletlerine yapılan zulmün sonucundaydı. Darfur ve Ruanda soykırımında da benzeri katliamlar gördük. Hiçbiri ‘bunlar benim milletim, iç savaş durumunda beni yargılayamazsınız’ diyemedi.” sözlerini kullandı.
Orallı, azap merkezlerinden ve toplu mezarlardan elde edilen kanıtların Esed’in yargılanma sürecinin önündeki mahzurları kaldıracağına ve hakkında güçlü bir iddianamenin oluşturulabileceğine dikkati çekti.
Esed’in açıkça Roma Statüsünü ihlal ettiğini ve Suriye halkına “zulmetmekten ve insani olmayan muamelede bulunmaktan” UCM’de yargılanacağını belirten Orallı, “Güçlü bir yakalama kararının an sorunu olduğu kanaatindeyim.” diye konuştu.
Abdülgani de Esed’in yargılanması için Suriye’deki süreksiz idarenin Roma Statüsü’nü kabul etmesi gerektiğine dikkati çekerek, “Ama bu durum sırf Esed’le de sonlu değil, başka hatalılar da hesap vermeli. Örneğin, Esed’in kardeşi Becerikli, (rejimin eski Ulusal Güvenlik Ofisi Başkanı) Ali Memluk gibi diğer ülkelere kaçanlar dahil. Bu bireyler Irak, İran yahut diğer rastgele bir ülkeye sığınmış olsalar da, hepsinin iade edilmesi gerekiyor.” dedi.
Esed’in iltica talep edemeyeceğinin zira bunun Mülteciler Maddesine muhalif olduğunun altını çizen Abdülgani kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Eğer Rusya, Esed’i iade ederse, adil bir yargı süreciyle sorumlu tutulacaktır. Esed’e azap yapılmayacak, bir avukatı olacaktır. Esed ve tüm rejim adil bir yargılama sürecine tabi tutulacak, azaba değil. Fakat alışılmış ki, insanlığa karşı cürümler ve savaş hataları işlediğine dair sağlam bilgi ve datalar mevcut, bu da onu hatalı gösterecektir. Bu yüzden, rastgele bir bağımsız mahkemenin Esed hakkında ağır bir ceza vereceğinden epey eminiz.”
Benzer formda Kabawat da memleketler arası olmayan silahlı çatışmalarda savaş kabahatleri ve insanlığa karşı hatalar üzere ihlallerin memleketler arası hukuk altında cezalandırılabilir olduğunu kaydederek, Esed’in Suriye’deki iç savaşta işlediği kabahatlerden sorumlu tutulabileceğini belirtti.
Esed’in “savaş cürümleri, insanlığa karşı kabahatler ve potansiyel soykırımdan” yargılanabileceğini düşünen Kabawat, Cenevre Kontratları ve Roma Statüsü üzere memleketler arası mutabakatların bu çeşit yargılamalar için türel çerçeveyi sağladığını söyledi.
UCM’de Esed hakkında dava nasıl başlar?
UCM’de yargılama yolu Statü’ye taraf bir devletin ya da BMGK’nin müracaatıyla ya da Savcının resen soruşturma açması ile başlıyor.
Kabawat, yargılama etabının başlaması için birinci etapta Esed hakkında soruşturma açılması gerektiğini belirterek sürece ait ayrıntıları şöyle aktardı:
“Yargılama etabında ise bir mahkeme yahut jüri/yargı yetkisi olan makam (tribunal) önünde kanıtlar sunularak, Esed’in savunma hakkı korunurken birebir vakitte mağdurlar için adalet sağlanmaya çalışılır.”
Ancak Kabawat, ceza sürecinin yıllar alabileceğini, nihayetinde suçlanan şahısların mahkemeye teslim edilmesinin devletlerin işbirliğine ve istekliliğine bağlı olduğunu hatırlattı.
Daha evvelki emsal davalar
Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Miloseviç ve Eski Liberya Devlet Başkanı Charles Taylor, savaş cürümleri ve insanlığa karşı cürümlerden sorumlu oldukları gerekçesiyle yargılanan önderler olarak biliniyor.
Orallı, İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan Nürnberg Mahkemesi, Tokyo Milletlerarası Askeri Mahkemesi ve Eski Yugoslavya Memleketler arası Ceza Mahkemesinde yürütülen davalarda alınan kararların Suriye’deki çatışmalar bağlamında Esed için değerli emsal niteliği taşıdıklarını vurguladı.
Günümüzde bu tıp davaların UCM’de görüldüğüne işaret eden Orallı, UCM’nin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkındaki tutuklama kararlarının uygulanmadığına işaret etti.
Orallı, Putin ve Filistin’e yönelik soykırıma varan cürümlerden yargılanmış Netanyahu’nun bu kararlara uymadığını hatırlatarak, Esed’in de “cezasızlık algısına sığınabileceğini” belirtti.
Abdülgani ise Esed’in yargılanma sürecinin Miloseviç ve Taylor’dan farklı olduğuna işaret ederek, “Esed artık lider değil. Artık gücü yahut yetkisi yok. Suriye’den kaçtı ve Suriye’de yeni bir otorite var.” diye konuştu.
Diğer başkanlar üzere Esed’in de vaktinde denetim sahibi olduğunu kelamlarına ekleyen Abdülgani, “Esed, evvelden kendi ordusu ve devletiyle korunuyordu. Kendi devletinde kaldı. Öbür bir devlete seyahat ettiğinde, onu UCM’ye iade etmediler zira Suriye’yle alakalarını sabote etmek istemediler. Lakin, durum artık farklı.” diye konuştu.
Esed için alternatif yargı mekanizmaları
Devrik önder Esed yalnızca UCM tarafından değil özel, karma mahkemeler ve ulusal mahkemeler ile üniversal yargı yetkisi aracılığıyla da yargılanabilir.
Orallı, “Esed’in işlemiş olduğu hatalar üniversal nitelikte. O bakımdan tüm devletlerin kendi iç hukuklarından kaynaklı ülkesellik yetkisini aşan bu cürümlerle ilgili yargılama hakları bulunmaktadır.” dedi.
Abdülgani de memleketler arası ya da lokal mahkemelerde Esed’e yönelik dava açılabileceğini vurgulayarak, Esed’in artık gücü olmadığını ve Rusya’nın da Esed’i korumak için Suriye ile ilgisini feda edeceğini düşünmediğini lisana getirdi.
Abdülgani, “Esed, Rusya için artık bir paha taşımıyor. Tersine, Rusya’nın ya da rastgele bir müttefikinin omuzlarında yük haline geldi. Yeni sayfa açmaları ve (yargılanması için) Esed’i iade etmeleri gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Esed’in UCM haricinde de yargılanabileceğini lisana getiren Kabawat ise bu bağlamda “Fransa ve İsviçre’de Esed ve öbür rejim yetkililerine yönelik çıkarılan kararların dikkate alınması” gerektiğini söyledi.
Esed’in yargılanmasının hesap verilebilirliği güçlendirmek ve zulme uğrayan mağdurların haklarını korumak açısından kıymetli olduğuna dikkat çeken Kabawat, bunun Suriye’de barış ve uzlaşma sürecini de etkileyeceğini ve Suriye’nin yine inşası için yer hazırlayacağını aktardı.
Muhabir: Dilara Karataş,Elif Gültekin Karahacıoğlu
News
