Avrupa’nın en genç ülkesi Kosova 12 yaşında

Sırbistan’dan ayrılarak 17 Şubat 2008’de tek taraflı bağımsızlığını ilan eden “Avrupa’nın en genç ülkesi” Kosova, 1990’lı yılların sonunda yaşanan savaşı ve silahlı çatışmaları geride bırakmasına rağmen hala birçok iç ve dış sorunla boğuşmaya devam ediyor.

Topraklarında hak iddia etmeyi sürdüren komşusu Sırbistan ile zaman zaman gerginlikler yaşayan Kosova, Birleşmiş Milletler (BM) üyeliği ve Avrupa Birliği’ne (AB) entegrasyon noktasında henüz somut sonuç elde edemedi.

Kosova savaşı

Eski Yugoslavya döneminde Sırbistan Federal Cumhuriyeti içinde bir bölge olan Kosova’ya, Yugoslavya Anayasası tarafından 1974’te özerklik tanınsa da bu karar 1989’da Sırp milliyetçisi devlet başkanı Slobodan Milosevic tarafından iptal edildi.

Eski Yugoslavya’nın 90’larda dağılmaya başlamasıyla Kosovalı Arnavutlar yükselen Sırp milliyetçiliği sebebiyle tedirgin oldu ve daha sonra ülkenin bağımsızlığında önemli rol oynayacak Kosova Kurtuluş Ordusunun (UÇK) temellerini attı.

Yugoslavya’nın dağılmasıyla Hırvatistan ve Bosna Hersek’te baş gösteren kanlı savaşlar, 90’ların sonunda Kosova’ya da sıçradı.

Sırp polisi ile UÇK arasında 1998’de çatışmalar başlarken, Milosevic’in ordusu, Arnavutların yaşadığı köyleri basarak sivilleri öldürdü.

Sırp güçlerinin saldırıları, 1999’da 78 günlük operasyon sonucunda NATO’nun eski Yugoslavya’yı bombalamasıyla son buldu ve Sırplar, Kosova’dan çekildi.

Bu savaşta 8 binden fazlası Arnavut olmak üzere 10 binden fazla Kosovalı öldürüldü. 800 bine yakını Arnavut olmak üzere 1 milyonunun üzerinde farklı etnik gruplardan Kosovalı evlerini terk etti.

İki komşu ülke arasındaki gerginlik, savaşın yaşandığı dönemden bu yana aralıklarla devam ediyor.

Bağımsızlığa giden yol

Savaşın ardından büyük ölçekteki ilk kriz 2004 yılında meydana geldi. “Mart Ayaklanmaları” olarak adlandırılan olaylarda 11’i Arnavut, 8’i Sırp olmak üzere 19 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.

Dönemin BM Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından 2005’te Kosova Özel Temsilcisi olarak görevlendirilen Martti Ahtisaari, 2007’de Kosova’nın bağımsız olması gerektiğini belirttiği raporu BM Güvenlik Konseyine sundu.

Bunu reddeden Sırbistan, “denetimli özerklik” önerisinde bulundu. Ahtisaari Planı ve BM’nin 1244 sayılı kararı doğrultusunda Kosova Meclisi, 17 Şubat 2008’de tek taraflı bağımsızlık ilan etti.

Kosova’nın bağımsızlığını Türkiye ve diğer birçok ülke hemen tanıdı. Bugün 116 ülke tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınan Kosova’yı komşusu Sırbistan hala kendi toprağı olarak görmeye devam ediyor.

Öte yandan Sırbistan’ın uluslararası arenadaki en büyük destekçisi Rusya’nın engellemesi ile Kosova hala BM üyesi olamadı.

2019 seçimleri

Eski Kosova Başbakanı Ramush Haradinaj, Hollanda’nın Lahey kentindeki Kosova Özel Savcılığı tarafından “şüpheli” sıfatıyla çağırılması nedeniyle 19 Temmuz 2019’da başbakanlık görevinden istifa ettiğini açıkladı.

Bunun ardından 22 Ağustos’ta meclis feshedilerek seçimlerin 6 Ekim’de yapılması kararı alındı.

Bu seçimleri, Albin Kurti genel başkanlığındaki Kendin Karar Al Hareketi kazanırken, Kosova Demokratik Birliği (LDK) sandıktan ikinci parti olarak çıktı.

Seçim sonrası LDK’ye hükümeti kurma çağrısında bulunan Kurti, hükümet kurma müzakerelerini başlattı.

Kurti ve LDK Genel Başkanı İsa Mustafa, uzun süre bu konuda herhangi bir uzlaşıya varamamıştı.

Kurti başbakanlığındaki Kosova koalisyon hükümeti, seçimden yaklaşık 4 ay sonra 3 Şubat 2020’de meclisten güvenoyu almayı başardı.

Kosova-Sırbistan diyalogu

Kosova ile Sırbistan arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi amacıyla 2011’de AB ara buluculuğunda diyalog süreci başlatılsa da bu süreç yaşanan gerginlikler nedeniyle sık sık kesintiye uğradı.

Brüksel’de 2018’de yapılması planlanan Kosova-Sırbistan toplantısı, Kosova’nın Kuzey Mitrovitsa şehrinde suikasta uğrayan Kosovalı Sırp siyasetçi Oliver İvanovic’in öldürülmesinin ardından Sırp tarafının çekilmesiyle iptal edildi.

Kosova’nın 2018 sonlarına doğru yapılan 87. Uluslararası Polis Teşkilatı (INTERPOL) Genel Kurulu Toplantısı’nda üyeliğe kabul edilmemesi de krize farklı bir boyut kazandırdı.

Sırbistan’ın, Kosova’nın INTERPOL’e üye olmaması için yürüttüğü çabaların neticesinde Kosova, komşusu Sırbistan ve Bosna Hersek’ten ithal edilen ürünlere yüzde 100 gümrük vergisi uygulanmasını kararlaştırdı.

AB ve ABD, Kosova’ya bu kararı geri çekme çağrısında bulunsalar da dönemin Başbakanı Haradinaj, Sırbistan’ın Kosova’nın bağımsızlığını tanıyana dek gümrük vergisi kararından dönmeyeceklerini ifade etti.

28 Nisan 2019’da Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Thaçi ve dönemin Başbakanı Haradinaj ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ve Başbakanı Ana Brnabic, barış süreci ve Batı Balkanların entegrasyonuna ivme kazandırma noktasında Berlin Zirvesi’nde katıldı. Burada da iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesine yönelik sonuç elde edilemedi.

Aynı yılın ekim ayında ABD Başkanı Donald Trump tarafından, ABD’nin Sırbistan ile Kosova arasındaki diyalog sürecinden sorumlu özel temsilcisi olarak atanan Richard Grenell, barışın sağlanması ve iki ülkenin ileriye doğru yol alması için Kosova’ya yüzde 100 gümrük vergisini kaldırması, Sırbistan’a ise uluslararası arenada Kosova’ya karşı yürüttüğü kampanyaları durdurması çağrısında bulunuyor.

Yeni başbakan Kurti’nin göreve gelmesiyle söz konusu yüzde 100 gümrük vergisinin, Sırbistan’a karşı “ekonomik ve siyasi mütekabiliyet” ile değiştirileceği belirtilirken, söz konusu adım, iki ülkenin tekrar Brüksel’de müzakere masasına oturması noktasında güzel bir adım olarak nitelendiriliyor.

Kosova’dan Handke’ye tepki

Nobel Edebiyat Ödülü’nün, uluslararası mahkemede savaş suçlarından ve soykırımdan yargılandığı sırada hayatını kaybeden Milosevic’in büyük bir hayranı olan Avusturyalı yazar Peter Handke’ye verilmesi ise Kosova’da büyük tepkiye neden oldu. Handke’nin Nobel ödülüne layık görülmesi, 17 Temmuz 2019’da İsveç’in Priştine Büyükelçiliği önünde protesto düzenlendi.

Kosova’nın, 8 Aralık’taki ödül törenini boykot edeceğini açıklayan dönemin Dışişleri Bakanı Behgjet Pacolli, 11 Aralık’ta soykırım inkarcısı Handke’nin Kosova’da “istenmeyen kişi” ilan edildiğini duyurdu.

Sırbistan ile Kosova arasındaki soruna nihai çözüm bulunması bağlamında 2020’nin neler getireceği merakla bekleniyor.

Başkenti Priştine olan ve yaklaşık 1,8 milyon nüfuslu Kosova’da nüfusun büyük çoğunluğunu Arnavutlar oluştururken, ülkede Türk, Boşnak, Sırp, Goralı, Roman, Aşkali ve Mısırlı gibi çeşitli azınlık grupları da yaşıyor. Türkler, nüfusun yüzde 1,1’ini oluşturuyor.