Ülke genelinde yüzlerce aileyi mağdur eden yasal karmaşa, Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi’nin 27 Mayıs 2011’de, anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle vatandaşlık numarasıyla ilgili kanununun 5. maddesinin meclis tarafından yeniden düzenlenmesini istemesiyle başladı. Bosna-Hersek Parlamentosu’nda söz konusu düzenlemeye ilişkin ortak görüş sağlanamaması üzerine, istenen değişiklik yasal süre olan 6 ay içerisinde yapılamadı. Bunun üzerine Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi de 12 Şubat 2013’te vatandaşlık numarası kanunundaki 5. maddenin artık geçerli olmadığına karar verdi. Aslında vatandaşlık numarası hakkındaki kanunun çözüme ulaşmaması Sırp Cumhuriyeti’nin işine yarıyor. Bu yüzden mümkün olduğunca sorun çıkartıyorlar. Geçenlerde OSLOBODJENJE Gazetesi Türkiye Muhabiri Emine Şeçeroviç’in tespitlerini paylaşmak isterim; Bosna-Hersek’te yaşanan siyasî sistem ve devlet yapısıyla ilgili artık olumlu bir yazıyı kaleme almak isterdim ama bu sefer de şu dönemde Bosna-Hersek’te yaşanan önemli bir sorunu aktarmaya çalışacağım. Ülkede artık kimsenin şaşırmadığı, alışılmış bir durum var ki; o da Bosna’daki siyasî kararların çoğu zaman ortada kalmasıdır. Konuşuluyor, tartışılıyor ama neredeyse her zaman birden fazla taraf, görüş çıkıyor ve sonunda sonuca varılamıyor. Bosna-Hersek’in milli marşı sözleri konusunda olduğu gibi, Boşnaklar memnunsa Sırplar değiller, Sırplar memnunsa Hırvatlar değiller ve böyle bir döngü gibi kararlar sadece dönüp durur. Sonuç olarak milli marşımızın sözleri yok.

YASAL OLARAK YOK OLAN ÇOCUKLAR

Son aylarda tartışılan, oldukça önemli olan ve de bu kararsızlık döngünün kaderini yaşayan bir kanun var ki; daha doğmamış çocuklara bile Bosna’nın karışıklığını yaşattırıyor. Bosna-Hersek’te 12 Şubat 2013 tarihinden sonra doğan çocuklar yasal olarak yok gibiler. Nasıl olur demeyin, Bosna-Hersek’te her şey mümkün, her şey olabiliyor. Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi’nin vatandaşlık numarasıyla ilgili 5. maddeyi iptal etmesiyle birlikte, 12 Şubat’tan sonra doğan çocuklar vatandaşlık numarası, dolayısıyla sağlık güvencesi ve sosyal güvence haklarına da sahip olamıyorlar. Kısacası, ülkede yok sayılıyorlar. Oysa diğer kanunlara göre yeni doğan çocukların kaydı 30 günde yapılmalı ama bugün o kanunlara uygun olarak çocuğunu kaydettirmek isteyen aileler, diğer kanunun eksikliğinden onu yapamıyorlar. Çocukların sağlık karneleri yok, anneler ise hiçbir doğum hakkından yararlanamıyorlar, ayrıca ülkede kendilerini hapiste gibi hissediyorlar çünkü vatandaşlık numarası olmayan çocuklarıyla ülke dışına da çıkamıyorlar. Diğer tarafta ise 12 Şubat’tan sonra doğmuş çocukları olan ve başka ülkelerde yaşayan Bosna-Hersek vatandaşları da Bosna’ya gelemiyorlar. 12 Şubat’tan sonra bu konu tekrar ve tekrar siyasetçiler tarafından tartışıldı, konuşuldu fakat çoğunlukla olduğu gibi ortak bir noktaya varılamadı. Daha da üzücüdür ki, tartışmanın içinde olan ve oy kullanma hakkı olan bazı siyasetçiler, konunun ne kadar önemli olduğunun farkında bile değiller. Öyle ki, Bosna-Hersek medyası için bir milletvekili vatandaşlık numarasıyla ilgili şöyle bir yorum yaptı: “Vatandaşlık numarası nedir? Ben bilmiyorum. Orada 14 haneli bir numara gibi bir şey duydum.” Bu milletvekilinin dediği 14 haneli numara ise yeni doğmuş çocukları ülkenin bir vatandaşı olarak gösteren numaradır. Bugün üç-dört aylık bir bebek gülmeye başladıysa da, etrafına varlığını belli etmeye başladıysa da ülkede doğmuş olarak bakılmıyor.

BOSNA-HERSEK’İ BÖLMEK

Peki bu konuda en büyük sorun nedir diye sorduğumuzda ilk başta yine Sırp Cumhuriyeti’ne gözlerimizi çeviriyoruz. Vatandaşlık numarası hakkındaki kanunun çözüme ulaşamaması Sırp Cumhuriyeti’nin işine yarıyor, bu yüzden mümkün olduğu kadarıyla da sorun çıkartıyorlar. Çoğu zaman Sırp Cumhuriyeti’ndeki yöneticilerin bu bölgenin bağımsız olması gerektiğini savunduklarını duyduk, duyuyoruz. Amaçları Bosna-Hersek’i daha da bölmek, Sırp Cumhuriyeti’ni Bosna-Hersek’ten ayırmak ve bağımsız olmak. Elbette, Boşnaklar açısından ve sadece Boşnaklar değil, kendini Bosna-Hersek’in bir parçası olarak gören her vatandaş açısından bu durum kabul edilebilir bir şey değil. Sırp Cumhuriyeti’nin bu isteği zorla yapma ihtimali yok, dolayısıyla ülkedeki karışık siyasi sistemi olabildiğince fazla kullanmaya çalışıyorlar, onun için de başlarında başarılı bir başkanları var. Vatandaşlık numarası da onlardan biridir. Her ne kadar bunu istemeyen kesimler olsa da Bosna-Hersek, tüm bölgeleriyle birlikte, bağımsız bir ülkedir. Dolayısıyla, vatandaşları hakkında her türlü uygulama, bu durumda vatandaşlık numarası, sadece ve sadece Bosna-Hersek devleti tarafından yönetilebilir. Sırp Cumhuriyeti ise bu uygulamaları entiteler üzerine geçirmeye çalışmaktadır, yani Sırp Cumhuriyeti’nde doğan bebeklerin vatandaşlık numara hakkı da Sırp Cumhuriyeti’ne ait olacak. Böylece, Bosna-Hersek devletinden bu konuda bağımsız bir bölge olacak. Bu, asıl amaçları olan tamamen bağımsız bölge olma yolundaki küçük adım denemeleridir. Sırp Cumhuriyeti’nin şu an sorunun çözümü olarak önerdiği şey tam da bu: “Sırp Cumhuriyeti kendine göre kanun çıkartsın ve vatandaşlık numaraları versin, Bosna-Hersek Federasyonu da kendine göre kanun çıkartsın’’, bu durumda iki bölge birbirinden bağımsız olarak yürütülecek ve kendileri yavaş yavaş Bosna-Hersek devletinden kopacaklar, devletin kontrolü altından çıkacaklar. Bunlar aslında, gizli ama herkesin bildiği, uzun vadeli planlardır. Savaşta yapılamayanları şimdi bitirme çabalarıdır. Zaten Sırp Cumhuriyeti Başkanı MiloradDodik’in, Bosna-Hersek’i devlet olarak saymadığını, görmediğini birçok açıklamasından görme, duyma ihtimalimiz oldu. Bu öneriler ise Bosna-Hersek Federasyonu tarafından kabul edilebilir bir şey değil. Hangi entite olursa olsun, doğan her çocuk Bosna-Hersek vatandaşıdır ve sadece devlet onun haklarından sorumludur. Herhangi bir sebeple, sadece devlet katında olan uygulamaları entiteler seviyesine getirmek mümkün değildir; çünkü bu, ülkenin bölünmesine işaret olur. Elbette vatandaşlık numarasıyla ilgili bu sorun bir şekilde çözülecek, ne zaman bilinmez ama bebekler de var olarak sayılacaklar. Lakin, Bosna-Hersek’in bu yönetim sistemi ve bu sistemde Dodik gibi olan adamlardan ne zaman kurtulacağı muammadır.