Bosna Hersek’te “dayatılmak” istenen seçim yasası ülkede krize yol açtı

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Bosna Hersek’te Yüksek Temsilci Christian Schmidt’in seçim yasasını siyasilerin rızasını almadan “dayatmaya” hazırlandığı iddiaları son 10 gündür ülkenin en önemli gündem maddesi oldu.

Schmidt’in, ülkedeki siyasilerin 4 aydır üzerinde anlaşamadığı seçim yasasını “Bonn yetkileri” sayesinde siyasilerin rızasını almadan “dayatmaya” hazırlandığına dair medyaya sızan bilgiler, günden güne katlanarak Bosna Hersek’te yeni bir krizin çıkmasına yol açtı.

Seçim yasasına ilişkin bugün yarın açıklama yapması beklenen Schmidt, 10 gündür sessizliğini bozmazken, Boşnakların haklarını elinden alındığını iddia eden yeni seçim yasası hem büyük tepki çekti hem de binlerce kişinin başkent Saraybosna’da toplanmasına neden oldu.

– Yeni seçim yasası neyi öngörüyor?

Schmidt’in 2 Ekim’de yapılacak seçim öncesi Bosna Hersek’te dayatmaya hazırlandığı iddia edilen seçim yasasının, ülkedeki iki entiteden biri Bosna Hersek Federasyonu’nu (FBIH) kapsayacağı ifade edildi.

Buna göre, 2013’teki son nüfus sayımı baz alınarak FBIH’teki herhangi bir kantonda bir etnik grup toplam entite nüfusunun yüzde 3’ünün altında ise o kantondan FBIH Halklar Meclisine milletvekili seçilemeyecek.

Mevcut durumda her 10 kantonun bir Boşnak, bir Sırp ve bir de Hırvat üye çıkarma hakkı bulunurken, yeni düzenlemeyle bir kantondaki Boşnak, Sırp ya da Hırvat nüfusu yüzde 3’ün altında ise o kantondan söz konusu etnik gruba ait temsilci çıkmayacak.

Bosna Hersek’te 2013’teki son nüfus sayımı verilerine göre, FBIH’te Boşnakların oranı yüzde 70’in üzerinde olarak ifade edildi.

Schmidt’in “dayatmaya” hazırlandığı iddia edilen yeni yasa ise yüzde 22 nüfusa sahip Hırvatların, entitedeki neredeyse tüm kontrolü ele geçirmesini öngörüyor.

Bosna Hersek’in diğer entitesi Sırp Cumhuriyeti’nde (RS) de Boşnakların azınlık olduğu ve yönetimde söz sahibi olmadıkları bilinirken, yeni düzenlemeyle kendi ülkelerinde Boşnakların söz hakkının yok edilmesi planlanıyor.

Bu arada, Bosna Hersek’in nüfusu, 2013’teki son sayıma göre 3 milyon 531 bin 159. Nüfusun yüzde 50,11’ini Boşnaklar, yüzde 30,78’ini Sırplar, yüzde 15,43’ünü Hırvatlar ve yüzde 3,68’ini ise diğer etnik gruplara ait vatandaşlar oluşturuyor.

Bu dağılım FBIH’te yüzde 70,04 Boşnaklar, yüzde 22,4 Hırvatlar ve yüzde 3,6 Sırplar olarak kaydedilirken, RS nüfusunun yüzde 81,51’ini Sırplar, yüzde13,99’unu Boşnaklar, yüzde 2,4’ünü de Hırvatlar oluşturuyor.

– Schmidt, açık bir şekilde Hırvatlara destek oluyor

Yeni seçim yasası ayrıca, ırkçı kimliğiyle bilinen Hırvat Demokrat Birliğini (HDZ) FBIH’te hükümetin kurulmasında kilit faktör haline getirecek.

HDZ, gelecek dönemde, tıpkı bir önceki dönemde olduğu gibi, FBIH başkan ve yardımcıları seçiminden anayasa mahkemesi üyelerinin atanmasına kadar birçok şeyi engelleyebilecek.

Açık bir şekilde Hırvatların işine yarayan yeni yasa, ülkede üçüncü bir entitenin önünü de açtığı için Boşnaklar tarafından büyük tepki topladı.

Boşnaklar, yeni yasaya ilişkin detaylar paylaşıldıkça haklarını korumak için pazartesi akşamı Yüksek Temsilcilik Ofisi (OHR) önünde toplandı. Başkentte 7 binden fazla kişinin toplandığı protestoyu ülkedeki Demokratik Eylem Partisi (SDA), Sosyal Demokrat Parti (SDP), Demokrat Cephe (DF), Bizim Parti (NS) ile Halk ve Adalet Partisi (NiP) de destekledi.

Yerel medya, Schmidt’in bir yandan Bosna Hersek’te devam eden protestolar diğer yandan Hırvatlar tarafından yapılan baskı nedeniyle “iki ateş” arasında kaldığı ifade edilirken, resmi açıklamayı da bu nedenle yapmadığı belirtildi.

Schmidt’in dayatacağı iddia edilen yeni seçim yasasına İngiltere ve ABD destek verirken, Barış Uygulama Konseyi (PIC) üyeleri ise karşı çıkıyor.

– Hırvatlar, Boşnakları savunan Komsic’in seçilmesini kaldıramadı

Bosna Hersek’te 1992-1995’teki savaşı sonlandıran Dayton Barış Antlaşması gereği ülkede Boşnak, Hırvat ve Sırp üç kurucu halk bulunuyor.

Cumhurbaşkanlığının biri Boşnak diğeri Hırvat halkından olmak üzere iki üyesi, ülkenin iki entitesinden biri olan FBIH’teki vatandaşlar tarafından, üçüncü üye ise Sırp Cumhuriyeti entitesinde yaşayan vatandaşlar tarafından seçiliyor.

Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Hırvat Üyesi Zeljko Komsic’e karşı kaybeden Hırvat Demokrat Birliği Bosna Hersek (HDZ BIH) lideri Dragan Covic, Komsic’in Bosna Hersek Federasyonu’ndaki Boşnakların oylarıyla seçildiğini iddia ederek ülkede yeni bir seçim yasası reformu talebinde bulundu.

Bosna Hersek’in başkenti Saraybosna’da, Avrupa Birliği (AB) delegasyonu eşliğinde başlatılan seçim yasası reformu müzakereleri, Boşnak ve Hırvat partileri arasında uzlaşı sağlanamadığı için sonuç alınamadan sona erdi.

Ülkede en son 2018’de yapılan seçimde Boşnaklar için mücadele eden Komsic, oyların yüzde 49,4’ünü alarak seçimi kazandı. Rakibi Covic ise oyların yüzde 38,6’sını alarak Komsic’in gerisinde kaldı.

– Bosna Hersek’in karmaşık siyasi yapısı

Bosna Hersek’te 1992-1995’te yaşanan savaşı sonlandıran Dayton Barış Antlaşması’nın getirdiği karmaşık siyasi yapının yanı sıra ülkede yine Dayton ile oluşturulan OHR ihtiyaç durumunda yasa çıkartabilecek yetkiye sahip.

OHR, uluslararası toplum adına Bosna Hersek’te barış anlaşmasının uygulanmasını denetliyor. Yüksek Temsilcilik aynı zamanda ülkede faaliyet gösteren uluslararası kurumların etkinliklerini koordine ediyor.

Birleşmiş Milletler’e her yıl Bosna Hersek’teki gelişmeler ve sorunlarla ilgili rapor sunan Yüksek Temsilci, “Bonn yetkileri” olarak bilinen geniş yetkilere sahip. Yüksek Temsilci, Devlet Başkanlığı Konseyinin üyeleri dahil olmak üzere ülkede barışın uygulanmasına engel olan kişileri görevden alabiliyor, ihtiyaç durumunda yasa çıkartabiliyor.

Dayton’a göre, Bosna Hersek nüfusunun büyük çoğunluğunu Hırvat ve Boşnakların oluşturduğu FBIH ile Sırp nüfusun yoğun olduğu RS entitelerinden ve özel statüye sahip Brcko Bölgesi’nden oluşuyor. FBIH entitesi de her birinin kendi hükümeti ve meclisi bulunan 10 kantondan meydana geliyor.

Devletin en üst makamı olarak da Boşnak, Sırp ve Hırvat üç üyeden oluşan Devlet Başkanlığı Konseyi belirlendi. Dört yıllığına halk tarafından seçilen konsey üyeleri, dönüşümlü olarak sekiz aylığına “konsey başkanlığı” yapıyor. Konseyin Hırvat ve Boşnak üyeleri, FBIH’de yaşayanlar, Sırp üye ise RS’de yaşayanlar tarafından seçiliyor.

Boşnak Sefik Dzaferovic de Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyinin başkanlığını yapıyor.