Çağdaş Türk müziğinin öncü ismi: Ulvi Cemal Erkin

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – Çağdaş Türk müziğine taraf veren değerli bestekarlardan Erkin, “Türk Beşleri” olarak isimlendirilen, 1900’lerin başında doğan birinci jenerasyon bestekarlar ortasında yer alıyor.

Müzisyen, müzik öğretmeni ve orkestra şefi Erkin, üst seviye bürokrat Mehmet Cemal Bey ile Nesibe Hanım’ın çocuğu olarak 14 Mart 1906’da İstanbul’da dünyaya geldi.

Erkin, piyano çalan annesi ve keman dersleri alan ağabeyi sayesinde, müziğe çocukken ilgi duymaya başladı. Birinci müzik eğitimini küçük yaşta annesinden alan sanatçı, 7 yaşındayken babasını kaybetti.

8 yaşındayken evvel Fransız öğretmen Mercenier’den, daha sonra da o periyot İstanbul’da ün yapmış İtalyan müzik öğretmeni Adinolfi’den piyano dersleri alan ve kısa müddette büyük kademe kaydeden Erkin, bu mevzudaki yeteneğini kanıtladı.

Müzik eğitimi için 1925’te Paris’e gitti

Galatasaray Lisesinden 19 yaşında mezun olan sanatçı, Ulusal Eğitim Bakanlığının yurt dışı müzik eğitimi için açtığı sınavı kazanarak 1925’te Fransa’nın başşehri Paris’e gitti.

Ulvi Cemal Erkin, Paris Konservatuvarında Isidor Philip ve Camille Decreus ile piyano, Jean Gallon ile armoni, Noel Gallon ile kontrpuan çalıştı. Akabinde “Ecole Olağana de Musique de Paris” adlı müzik okulunda, Nadia Boulanger’nin kompozisyon öğrencisi oldu.

Sanatçı, orkestra için yazdığı “İki Dans” isimli birinci yapıtıyla keman ve piyano için kaleme aldığı “Ninni, Emprovizasyon ve Zeybek” yapıtını Paris’te yazdı.

Türkiye’ye döndüğü 1930’da Ankara Musiki Muallim Mektebine armoni ve piyano öğretmeni olarak atanan sanatçı, 1936’da devlet konservatuvarı olarak düzenlenen okulda piyano dersi vermeye devam etti. Ünlü bestekar, 1949-1951 yıllarında müdür olarak misyon yaptığı konservatuvarda, hayatını kaybedene kadar piyano kısmı şefi ve piyano öğretmeni olarak çalışmayı sürdürdü.

Klasik müziğin yaygınlaşmasında öncülük etti

Erkin, öğretmenliğe atandığı tarihten başlayarak bazen bir piyano konçertosu ile solist, bazen bestekar, yorumcu, öğretmen ve orkestra şefi olarak değerli vazifeler üstlenip klasik müziğin sevilmesi ve yaygınlaşmasında öncülük etti.

Leipzig Konservatuvarını 1932’de bitiren sanatçı, Musiki Muallim Mektebinde piyano öğretmenliğine atanan Ferhunde Remzi ile evlendi. İkili, ömür uzunluğu süren birlikteliklerinde yurt içinde ve dışında verdikleri konserlerle heyecanları, memnunlukları, muvaffakiyetleri paylaştı, kendilerini kısıtlı imkanlarla genç müzisyenleri yetiştirmeye, çok sesli müziği yaymaya adadı.

Ulvi Cemal Erkin’in sanatsal yaklaşımına dair ismine kurulan internet sitesinde, Koral Çalgan’ın yazılarından faydalanılarak hazırlanan biyografisinde şu tabirler yer alıyor:

“Halk müziğinin varlıklı kaynaklarından yararlanıp, aksak ritimli yapının ortasına ya da üstüne taksim üzere özgür ve sakin bir bölme yerleştirerek değişik hava yaratmak Ulvi Cemal Erkin’in sıkça ve muvaffakiyetle uyguladığı bir teknikti. Erkin, yapıtlarında basitçe benimsenen ve akılda kalan Türk ezgilerini kullanarak, bunları zevkli bir armoni üzerine oturtmasını, Anadolu’nun kokusunu, rengini ve sesini Batı’nın tekniği ile çağdaş kalıplar içine ustalıkla dökmesini bildi. Ulvi Cemal Erkin’in yapıtlarındaki içtenlik, sıcaklık ve yalınlık onların sevilip sık çalınmasının esas nedeni olmuştur. İncelikli bir beğeni süzgecinden geçirerek uzun uzun düşünen ve tartan, müziği notaya aktarırken daha çok titizlenen Erkin, duyguyu sürekli öne alan özgün eserler vermiş ve soylu olanı seçmesini bilen şahsî tarzıyla ülkesinin müziğini yüceltmiştir.”

“O muharrir, ben çalarım ve beraber konuşuruz”

Ankara Radyosu Müdürlüğü sırasında tanıştığı Vedat Nedim Tör de Erkin’in vefatının akabinde yayımlanan yazısında şunları aktarmıştı:

“Ulvi’nin ‘Köçekçelerini ve piyano partisini sevgili eşi Ferhunde’nin çaldığı piyano konçertosunu, Prof. Pretoryus’un idaresindeki Cumhurbaşkanlığı Orkestrasından birinci dinlerken duyduğum heyecan ve haz, beni bugün bile ürpertiyor. Ulvi Cemal Erkin, çabucak bütün yapıtlarında Türk müziğinin ritim ve melodilerinden yararlanmış ve böylelikle dünya sanat müziğine yeni katkılarda bulunarak memleketler arası bir paha kazanmasını bilmiştir.”

Radyo mecmuasının 1 Ocak 1945’te çıkan sayısında Baki Süha Ediboğlu’nun yaptığı “Erkin Ailesi Arasında” başlıklı mülakata katılan Ferhunde Remzi Erkin, “Aynı meslekte iki insanın birbirinden alıp vereceği kuvvet ne ise biz de Ulvi ile bu türlü bir sanat alışverişi içinde birbirimizi tanıdık ve birleştik. O muharrir, ben çalarım ve bir arada konuşuruz. Mesleğimiz üzere meşrebimiz de birbirine uygundur, çok şükür.” sözlerini kullanmıştı.

Sanatçı, 1943’te Cumhuriyet Halk Partisinin açtığı beste yarışına “Köçekçe” ve “Piyano Konçertosu” ile katıldı. Mükafata layık görülen “Piyano Konçertosu”, birebir yıl Ferhunde Erkin solistliğinde evvel Riyaset-i Cumhur Orkestrası, daha sonra ise Berlin Kent Orkestrası tarafından yorumlandı.

Ulvi Cemal Erkin kendi bestelerinden oluşan birinci konserini 1946’da verdi.

Fransız ve İtalyan devletlerinin onur ve liyakat nişanlarıyla ödüllendirdiği sanatçı, 1971’de “devlet sanatçısı” unvanını aldı. Usta bestekarın anısına 1985’te pul bastırıldı, 1991’de Sevda-Cenap And Müzik Vakfı tarafından onur mükafatı altın madalyası verildi.

Eserleri yurt dışında da sıklıkla yorumlanan Erkin, yapıtlarını seslendiren Çek Filarmoni Orkestrası, Colonne Orkestrası ve Paris Radyo Senfoni Orkestrasını yönetti.

Başarılı sanatçı, 15 Eylül 1972’de, 66 yaşındayken kalbine yenik düşerek Ankara’da hayata veda etti.

Ahmet Adnan Saygun, Cemal Reşit Rey, Hasan Ferit Alnar ve Necil Kazım Akses’in de içinde bulunduğu “Türk Beşleri” ortasında yer alan Erkin’in yapıtları şöyle:

“İki Dans (1930), Ninni, Emprovizasyon ve Zeybek Türküsü (1929-1932), Beş Damla (1931), Bülbül ve Ayın On Dördü (1932), Konçertino (1932), Bayram (1934), Yaylı Çalgılar Dörtlüsü (1936), Yedi Halk Türküsü (1936), İki Sesli Türküler (1936), Çocuklar İçin Yedi Kolay Modül (1937), Duyuşlar (1937), Karagöz (1940), Piyano Konçertosu (1942), Köçekçe (1943), Piyanolu Beşli (1943), Yedi Türkü (1945), Senfoni No: 1 (1944-1946), Piyano Sonatı (1946), Keman Konçertosu (1947), Senfoni No: 2 (1948-1958), Keloğlan (1950), Sinfonietta (1951-1959), On Türkü (1963), Altı Prelüd (1967), Konçertant Senfoni (1966), Senfonik Kısım (1968-1969)”

Muhabir: Hilal Uştuk