Beyrut Şark Enstitüsü (Oriental Institute Beirut-OIB) arab dünyasında ve özellikle Orta Doğuda şark çalışmaları yapan en önemli kurumlardan biridir. Ensitü her geçen gün doğası daha da bozulan Beyrut’un eski bir mahallesinde, yeşillikle dolu bir parkın içinde, 4 katlı osmanlı stilini yansıtan bir villada faaliyet göstermektedir. Alt Beyrut’un köşesindeki bu bina, eski tarihin eşsiz kokusunu hatırlatan ve şark islamın izlerini taşıyan tipik sokakların arasında yerleşmiştir. Bugün 2015’te bu enstitü kuruluşun 54. senesini doldurdu. Hans Robert Roemer tarafından 1961’de kurulan enstitü önce Alman Şark Derneği, ardından Wolkswagen ve Fritz Thyssen Vakfı gibi hayırlı kuruluşlarla birlikte Federal Almanya Eğitim Bakanlığınca finanse edilmiştir. Bu enstitüde şarkla alakalı olan dünyanın çeşitli yerlerinden gazete ve dergiler dahil 130 binin üzerine çalışma bulunmaktadır. Burada, dünyada şark çalışmalara katkı sağlayan çeşitli yazarların eserleri bulunmaktadır. Enstitüde bulunan çalışmaların çoğu arap dünyasında neşredilmiş olmakla birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Türkiye, İtalya, Fransa ve İngiltere gibi ülkelerde de basılmıştır. Buradan yola çıkarak belgelerin ve yazıların çoğunun şark dillerinde (Arapça, Farsça ve Osmanlıca) olduğu anlaşılıyor ancak şark çalışmalarla yakından ilgilenen ve İngilizce, Almanca, Fransızca gibi dillerde yazan yazarların da eserleri mevcuttur.

ENSTİTÜ HAZİNELERİ

Bazıları batı dillerinde olan ve özellikle şark dillerindeki bu ansiklopediler hem Arap dünyası hem de Ortadoğu için bu devasa enstitünün hazineleridir. Bu eserler arasında ünlü Amerikan yazar John L. Esposito’nun 4 ciltten oluşan “The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World”u zikredebiliriz. Enstitünün kütüphanesinde bulunan eserlerin çoğu Ortadoğu’da konuşulan dillerin ve Arapça’nın edebiyatıyla, ayrıca bu bölgede bulunan İslam dini ve onun dışındaki dinlerle ilgilidir. Arap nüfusun arasında yaşayan Hıristyan ve Yahudi azınlıklarının olduğu kadar Müslüman Arap halklarının düşünce, siyaset, iktisat, kültür ve alışkanlıklarını anlatan çok sayıda eser bulunmaktadır. Enstitünün kendi bastırdığı ve yayına çıkarttığı kitap sayısı 134’ü bulmaktadır. Batı dillerinde olan bu kitapların arasında (esas İngilizce) Arnavutların Arap dünyasındaki tarihiyle alakalı birçok belgelere de rastladık. Bunların arasında Arnavut olan Muhammed Ali Paşa’nın Mısıra gelişi ve Osmanlı devletinin çeşitli bölgelerindeki Arnavutların kültür, sanat ve alışkanlıklarını anlatan belgeleri sayabiliriz. Şark çalışmalarıyla ilgilenen dünyaca ünlü birçok bilim adamlarının takdirini toplayan bu merkezin elinde çeşitli şark dillerinde sayıca anımsanmayacak kadar belgeler bulunmaktadır. Enstitü aynı zamanda çeşitli konferanslar, seminerler ve kurslar düzenlemektedir. Ayrıca doktora ve doktora sonrası çalışmaların 12 aylık süreyle finansal açıdan destekçisi olmaktadır. Bu merkezin kütüphane sorumlusu olan Dr. Marcel Behrens ile konuşmamızda enstitünün bu son 50 sene boyunca Arap-İslam ve Ortadoğu’yla ilgili şark çalışmaları konusunda önemli bir rol oynadığı öğreniyoruz. Onun sorumlu olduğu bu 5 sene boyunca Arnavut bir araştırmacının gelip gelmediği sorusuna da “Benim burada olduğum son 5 sene içerisinde herhangi bir Arnavut şark araştırmacısı gelmedi, bu nedenle merkezimize gelen ilk Arnavut araştırmacı olmanız sebebiyle sizinle tanışmaktan çok mutluyum” şeklinde cevapladı. Bunun üzerine bu yazının yazarı merkezin ilk Arnavut şark araştırmacı olmak istediğini dile getirerek 6 aylık süre ile üye olmuştur. Bu sebeple Şark Çalışmaları Arnavut Merkezi adına Dr. Marcel Behrens’e “URA” dergisinin (merkezin yayını) bir sayısını ve Dr. Muhamed Mufaku’nun “Arap-Arnavut edebiyat ilişkileri” kitabını hediye ederek bu enstitünün Arnavut dilinde şark çalışmalarına katkıda bulunmak istedik.

Arnavutçadan tercüme edilmiştir:

Nurian OHRI