0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – “İşkence ve Öbür Zalimane, İnsanlık Dışı ya da Onur Kırıcı Muamele ya da Cezaya Karşı Sözleşme” BM’de 1984’te kabul edildi ve 26 Haziran 1987’de yürürlüğe girdi. Mukavelenin yürürlüğe girmesinden 10 yıl sonra 26 Haziran 1997’de, BM Genel Kurulu azabın büsbütün ortadan kaldırılması ve azap mağdurlarına takviye maksadıyla 26 Haziran’ı “İşkence Mağdurlarıyla Memleketler arası Dayanışma Günü” ilan etti.

Söz konusu kontratın yanı sıra BM İnsan Hakları Kozmik Beyannamesi’nin 5’inci unsurunun “Hiç kimseye azap yapılamaz, zalimce, insanlık dışı yahut onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.” ve Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 3’üncü unsurunun “Hiç kimse azaba yahut insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele yahut cezaya tabi tutulamaz.” kararlarına rağmen bilhassa savaş, iç savaş ve ayrımcılığın sebep olduğu darp, berbat muamele, cinsel akın ve tecavüz üzere ihlaller engellenemiyor.

Birçok mevzuda olduğu üzere azabın önlenmesi konusunda alınan kararların uygulanması konusundaki yetersizlik, BM’de ıslahat muhtaçlığına yönelik bir örnek olarak gösteriliyor.

AA muhabiri, BM Genel Kurulu tarafından ilan edilen “İşkence Mağdurlarıyla Memleketler arası Dayanışma Günü”nün yıl dönümü münasebetiyle başta İsrail’in Filistinlilere yönelik insanlık dışı uygulamalarının sonuçları olmak üzere, sistematik azaba ait kimi örnekleri derledi.

İsrail’in 76 yıldır Filistinlilere yaptığı işkence

İsrail’in kurulduğu 1948 yılından bu yana Filistinliler zorla yerinden edilme, öldürülme, gözaltına alınma ve azap ile karşı karşıya kaldı. Bilhassa 7 Ekim 2023’ten bu yana İsrail’in Filistinlilere yönelik keyfi gözaltılar ve alıkoyduğu esirlere uyguladığı azaplar arttı.

Sivil toplum kuruluşlarının (STK) ve resmi kurumların bu mevzuda hazırladığı raporlar, 7 Ekim’in İsrail’in Filistinlilere yönelik insanlık dışı muamelelerinin başlangıcı olmadığını ortaya koydu. İsrail tarafından yargısız infaza ve insanlık dışı muamelelere maruz bırakılan Filistinlilere, tekrarlanan bir biçimde ellerin ve ayakların bağlanması, gözlerin uzun müddet bağlanması, elektrikle idam, sistematik halde aç ve uykusuz bırakma, zincirlerle asma ve bedenin keskin aletlerle delinmesi üzere çeşitli azaplar yapıldı.

İşkenceye Karşı Komiteye nazaran, 2001 yılından bu yana İsrail Adalet Bakanlığına 1400’den fazla azap şikayeti sunuldu ve tüm davalar, iddianame hazırlanmadan kapatıldı.

Filistinli STK Addameer’in 2023’ün başında yayınladığı rapora nazaran, 1967-2023 yıllarında İsrail işgali altındaki Filistin’de 233 Filistinli mahkum hayatını kaybederken gözaltına alınan 73 Filistinli de sorgulama esnasında yapılan azapla öldü.

İsrail, 2022’de Batı Şeria, Kudüs ve Gazze Şeridi’nden yaklaşık 7 bin Filistinliyi gözaltına aldı. İsrail hapishanelerinde 2023’ün başında 29’u bayan ve 150’si çocuk olmak üzere 4 bin 700 Filistinli mahkum bulunurken bu sayı 7 Ekim 2023 prestijiyle süratle artmaya başladı.

Batı Şeria ve Kudüs’te 7 Ekim’den sonra 9 bine yakın Filistinli tutuklanırken İsrail’in Filistinlileri 1-6 yıllığına alıkoymasına imkan tanıyan “idari tutukluluk” kapsamında yaklaşık 6 bin gözaltı buyruğu çıkarıldı. Bu süreçte kelam konusu bölgelerdeki hapishanelerde 18 Filistinli mahkum, gördükleri ağır azaptan ötürü hayatını kaybetti.

Gazze’de ise Filistinlilerin zorla kaybetmeye maruz kalması nedeniyle gözaltına alınan, tutuklanan ve azap nedeniyle hayatını kaybedenlerin tam sayılar bilinememekle birlikte Addameer yetkililerinin paylaştığı bilgiye nazaran, 3 ila 5 bin Filistinlinin İsrail tarafından zorla alıkonulduğu iddia ediliyor. Buna rağmen İsrail azabının boyutları gerek hazırlanan raporlarla gerekse de İsrail tarafından alıkonulan ve daha sonra özgür bırakılan Filistinlilerin sözleriyle ortaya çıkıyor.

İsrail ordusu, yakın vakitte Gazze Şeridi’ne yönelik kara atakları sırasında alıkoyduğu 33 Filistinliyi hür bırakmış, Aksa Şehitleri Hastanesine getirilen Filistinlilerin son derece zayıf düştükleri ve bedenlerinde azap izleri olduğu görülmüştü.

Haaretz gazetesinin 4 Haziran tarihli haberine nazaran, İsrail ordusu, 36’sı Necef (Negev) Çölü’ndeki Sde Teman gözaltı merkezinde olmak üzere Gazze’de alıkonulan 48 Filistinlinin öldürülmesine ait soruşturma yürüttüğünü tez etmişti.

Gazze’deki Filistin hükümetine bağlı Esirler ve Serbest Bırakılanlar Bakanlığı da İsrail’in Gazze’ye ataklarını başlattığı 7 Ekim 2023’ten bu yana İsrail tarafından alıkonulmalarının akabinde toplam 54 Filistinlinin öldüğünü ve bunlardan 36’sının azapla hayatını kaybettiğini duyurmuştu.

Suriye, azap kaynaklı ölümlerde zirvede

İç savaşın başladığı Mart 2011’den bu yana en fazla insan hakları ihlali yaşanan ülkelerin başında gelen Suriye’de başta rejim olmak üzere silahlı kümeler ve terörist kümeler, muhaliflerine karşı azaba sıklıkla başvuruyor.

Suriye İnsan Hakları Ağının (SNHR) açıkladığı bilgilere nazaran, 2011 öncesinde de insan hakları ihlallerinin sıklıkla yaşandığı bilinen Suriye’de iç savaşın başlangıcından bu yana azaptan ölenlerin sayısı 15 bin 334’e ulaştı. 199 çocuk ve 115 bayan ağır azaplar sonucunda hayatını kaybetti.

Mart 2011’den bu yana Suriye rejiminin hapishanelerinde 95’i bayan ve 190’ı çocuk olmak üzere toplam 15 bin 74 kişi azap altında can verirken “Suriye Demokratik Güçleri (SDG)” ismini kullanan terör örgütü PKK/YPG 2’si bayan ve 3’ü çocuk olmak üzere toplam 100, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) 1’i bayan ve 2’si çocuk olmak üzere toplam 41, DEAŞ 14’ü bayan ve 1’i çocuk olmak üzere 32 kişinin azap ile vefatına sebep oldu. 3’ü bayan ve 3’ü çocuk olmak üzere 87 kişi ise öteki silahlı kümelerin azabı altında can verdi.

Ülkede iç savaşın başlamasından bu yana, Suriye’de 156 bin 757 kişi keyfi olarak tutuklandı. Bunların 5 bin 235’i çocuk ve 10 bin 205’i bayanlardan oluşuyor. Suriye rejimi, 8 bin 497’si çocuk ve 3 bin 696’sı bayan toplam 136 bin 192 kişiyi keyfi olarak tutuklarken DEAŞ 8 bin 684, SDG 5 bin 51, HTŞ 2 bin 587 ve başka silahlı kümeler 4 bin 243 kişiyi tutukladı.

Suriyeli muhalif kaynaklar, ülkede halihazırda 400 bin civarında kişinin hapishanelerde azap altında olduğunu belirtiyor.

İşkencenin sembol hapishanesi: Guantanamo

Dönemin ABD Başkanı George W. Bush tarafından kelamda “Teröre Karşı Global Savaş” sırasında, terör zanlısı olduğu tez edilenleri tutmak ve sorgulamak için 11 Ocak 2002’de açılan Guantanamo, dünya genelinde azabın sembol hapishanesi kabul ediliyor.

Açıldığı günden itibaren Guantanamo’da tamamı Müslüman, 779 tutuklu azap gördü. Tutukluların çok küçük bir kısmı haricindekiler hiçbir hata isnat edilmeden azapla ve yargısız infazla karşı karşıya kaldı.

Uluslararası Af Örgütünün paylaştığı sayılara nazaran, hapishanede 22 yıldır hakim karşısına çıkmak için gözaltında tutulan 30 Müslüman bulunuyor. Bunlardan 16’sı, ABD ulusal güvenlik kurumlarının Guantanamo dışına nakledilme teklifine karşın yazgılarına terk edilmiş durumda.

Hapishanede resmi sayılara nazaran bugüne kadar 9 tutuklu hayatını kaybetti.

BM Özel Raportörü’nün geçen yıl tesise yaptığı ziyaretle “geliştirilmiş sorgulama” kisvesi altında sistematik azap yollarının hala kullanıldığı ortaya çıktı.

Guantanamo’dan nakledilen ve “yeniden yerleştirme” sürecine alınan tutuklular ise adaletsizlik ve ayrımcılık ile müsabakaya, transfer edildikleri yabancı ülkelerde en temel insan haklarından yoksun bırakılmaya devam etti. Hapishaneden tahliye edilen kimi mağdurlar vakit zaman maruz kaldıkları azapları ve gördükleri fizikî azaba ek olarak ruhsal azabın de sürdüğünü lisana getirdi.

Irak’taki Ebu Gureyb başta olmak üzere, farklı ülkelerde azap merkezi olarak kullanılan hapishaneler inşa ettiği bilinen ABD’nin Başkanı Joe Biden hem Barack Obama devrinde lider yardımcılığı yaptığı sırada hem de 2020 başkanlık yarışında Guantanamo’nun kapatılması gerektiğini vurgulamasına karşın başkanlık müddeti sona ererken Guantanamo hakkında rastgele bir adım atmadı.

Muhabir: Faruk Hanedar