Eline sağlık komşu! Temel kazısından buldu

Mert İnan –  Siyasi arenada Türkiye ile Yunanistan arasındaki gerilim varlığını sürdürse de, iki ülke halkının dostluğuna ilişkin örnek bir davranış sınırın öte yakasında hayat buldu. Yunanistan’ın Kavala şehrine bağlı, şimdiki adı “Lekani” olan Mincinos köyünde yaşayan Nikos Koutras, Lozan Mübadelesi öncesi Türklerden kalan eserlere sahip çıkıp anıt mezar yaptırdı. Koutras, Samsun Erdavut Köyü’ne iskan edilen Mincinoslu Türklerin torunlarını ise ata topraklarında ağırlayacağı günü iple çekiyor.

BAHÇEDE MEZAR TAŞLARI

Yunanistan’ın Kavala şehrinde yaşayan Nikos Koutras, emekli olup köyünde bir ev yaptırmak isteyince eskiden Türklerin yaşadığı Lekani Köyü’nden (Mincinos) bir ev satın aldı. Koutras, evini yaptırdıktan sonra bahçesine duvar örmek için temel kazmaya giriştiğinde, toprağın altında çok miktarda lahit benzeri taşlar olduğunu fark etti. Taşları topraktan çıkartan Koutras, lahti andıran buluntuların üzerinde Arapça kaligrafi olduğunu fark edince hemen araştırmalara koyuldu.

Koutras, hayattaki annesi ve köyün yaşlılarından bölgede eskiden Türklere ait bir cami ile mezarlık olduğunu öğrenince, resmi makamların kapısını çaldı. Eski adı Mincinos olan Lekani köyünde mübadele öncesi yaşayan Türklere ait mezarlık ve caminin sınırını öğrenen Koutras, söz konusu yerlerin tahsisi için başvuruda bulundu.

BİLGİLERİ KİTAPLAŞTIRDI

Bununla da yetinmeyen Koutras, kendi bahçesindeki taşların yanı sıra çevre köylerde atılmış bulunan mezar taşlarını da toplayıp bahçesinin köşesine küçük bir anıt mezar yaptırdı.

Evinin duvarlarını sergi alanına da dönüştüren Koutras, yaşamını yitirmiş eski komşularını tanımak ve tanıtmak için de harekete geçip tek tek fotoğrafladığı taşları Girit’teki Resmo Türkoloji Enstitüsü’ne ulaştırdı. Türkoloji uzmanı Andonis Anastasopoulos’a taşlardaki yazıları okutturan Koutras, bu bilgileri kitap haline getirirken ölümsüzleştirdi.

Lozan Mübadilleri Derneği Başkanı Esat Ergelen aracılığı ile Türkiye’ye mesajlar veren Nikos Koutras, motivasyon kaynağını şu sözlerle anlattı:

‘KÖYÜMÜZE GELİN’

“Ben Pontusluyum. Kökenim Karadeniz’e dayanıyor. Gittiğim yerde böyle bir durumla karşılaşsam çok mutlu olacağımı düşünerek empati yaptım. Lozan mübadillerinin ortaya çıkardığım manzara ile karşılaştıklarında ne kadar mutlu olacaklarını biliyordum. Komşularımızın Samsun’daki torunlarını köyümüze bekliyoruz.

Sergi alanını görmeye gelen bazı Türkler oldu ve yüzlerindeki tebessümü görmekten kıvanç duydum. Devletler arasında savaşlar, gerilimler olabilir ancak özünde halklar ve insanlar kardeştir. İnsani bir davranışta bulunduğumu düşünüyorum. Tarihe karşı sorumluluğumu yerine getirdim. İki halkın arasında kardeşlik köprüleri kurulması en büyük dileğim.”

Nikos Koutras, bahçesinin bir köşesine Türklere ait mezar taşlarını toplayıp anıt mezar yaptırdı.

‘EĞER BURAYA GELİRSENİZ NİKOS’UN KAHVESİNİ İÇİN’

Lozan Mübadilleri Derneği Başkanı Esat Ergelen, Nikos Koutras ve sergisini Lekani ziyareti sırasında gördüğünü belirtirken, şunları söyledi:

“Lozan mübadilleri olarak ‘Mezar taşım kimliğim, mezar taşım tarihim’ başlıklı proje çalışması kapsamında daha önce köy gezisinde rastlanılan mezar taşlarını görüntülemeye ve hikayesini öğrenmek için Lekani’ye gittim. Lekani, Çal Dağı’nın dorukları arasında geniş bir düzlüğün ortasına kurulmuş, artık kuzey Yunanistan’da örneklerini göremeyeceğimiz büyük bir köy.

Geniş bir çanak şeklinde görünümünden olsa gerek Yunanlılar buraya Lekani yani ‘leğen’ adını vermiş. Geçmişinde tütüncülük ve hayvancılıkla geçinen Lekani’nin bugün temel geçim kaynağı patates üretimine dayanıyor ve lezzet olarak ürettikleri patatesler Nevrekop patatesi ile yarışıyor.

Dostumuz Nikos, eski komşularını hatırasına sahip çıkarak hepimizi duygulandırdı. Bizi evine davet eden Nikos’un İtalyan eşinin elinden içtiğimiz harika kahve eşliğinde derin sohbetler ettik. Mezarların başına bir de anı niyetine servi ağacı diken Nikos ile bir sonraki ziyaretimizde bir dostluk fidanı dikmek üzere sözleştik. Mübadil torunlarının yolu Lekani’ye düşerse mutlaka Nikos’un kahvesini içsinler.”

Esat Ergelen (soldaki) Nikos Koutras’la…