İstanbul Havalimanı iddiaları III: İniş ve kalkış yapan her uçak için Bulgaristan’a para ödenmiyor

İnternet ve sosyal medyada uzun süredir tartışılan bir diğer husus ise İstanbul Havalimanı’na inecek her uçak için Türkiye’nin Bulgaristan’a para ödeyeceği iddiası. Bu iddiayı 29 Ağustos 2018’de Twitter üzerinden dile getiren bir gönderi ise şimdiye kadar yaklaşık 4 bin kullanıcı tarafından beğenildi.

İstanbul Havalimanı’na inen her uçak için Türkiye’nin Bulgaristan’a para ödediği iddiası doğru değil. Yurtiçi ve yurtdışı uçuşlar konusunda bazı farklılıklar bulunuyor ancak devletin kasasından para çıkmış olmuyor.

Dünyada ülkelerin coğrafi konumlarına göre belirlenmiş sahaları bulunuyor. Uçaklar herhangi bir noktaya gitmek istediklerinde bu sahalardan geçerek seferlerini tamamlıyorlar. Örneğin Ankara’dan kalkan bir THY uçağı sadece Türk hava sahasını kullanarak İstanbul’a gidebiliyor. Aynı şekilde Ankara’dan kalkan başka bir THY uçağı Almanya’ya gitmek istediğinde doğal olarak rota üzerinde yer alan diğer ülkelerin de hava sahalarını kullanmak zorunda kalıyor. Bu noktada yurtiçi seferlerde şirketler herhangi bir ülkeye ödeme yapmak zorunda olmazken yurtdışı uçak seferlerinde ise şirketler hava sahasını kullandıkları ülkelere ödeme yapmak durumunda.

Avrupa’daki hava sahası kontrolü ve hava sahası kullanımı neticesinde ortaya çıkan ekonomik ilişkileri Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı olarak da bilinen Eurocontrol düzenliyor. 41 ülkenin bulunduğu teşkilata ise Türkiye 1 Mart 1989 tarihinde 10’uncu ülke olarak katılmış.

Eurocontrol’ün internet sitesinde yer alan yukarıdaki görselde kuruluşa üye olan ülkeler ve bu ülkelerin hava sahası sınırları görülebiliyor. Buna göre harita incelendiğinde Türkiye’nin İstanbul/FIR ve Ankara/FIR olmak üzere iki ayrı hava sahasına bölündüğü anlaşılıyor. Bu çerçevede Türkiye de dahil 40 ülkenin hava sahasını kullanan uçak şirketleri o sırada aldıkları hizmet karşılığında bir para ödüyor. Ücretlendirmede ise uçağın ağırlık katsayısı, mesafe katsayısı ve Eurocontrol tarafından her ülke için açıklanan birim fiyatı baz alınıyor.

DHMİ’nin resmi internet sayfasında Eurocontrol hakkında sık sorulan soruların yanıtlandığı bir bölüm bulunuyor. Bu bölümde örnekleri üzerinden uçakların ülkelere ne kadar ücret ödeyecekleri hesaplanıyor. Örneğin DHMİ’nin internet sitesinde yer alan yazıya göre Nisan 2018’de Eurocontrol üyesi devletlere ait birim fiyatlar da listeleniyor. Listeye bakıldığında Türkiye’nin birim fiyatının yaklaşık 23.23 avro olduğu anlaşılıyor. Yine Eurocontrol’ün internet sitesinde Ocak 2019’a ait güncel birim fiyatları bulunabiliyor. Güncel tabloda da Türkiye’nin birim fiyatının hemen hemen aynı kaldığını söylemek mümkün.

Her ülkenin hava sahalarının boyutu ve birim fiyatları farklılık gösterebiliyor. Örneğin Eurocontrol’e üye olmayan ABD’nin hava sahasını kullanmak isteyen şirketler en az 23 dolar en fazla 60 dolar ödemek durumunda kalıyor. ABD’nin hava sahasının Filipinlere kadar uzandığı düşünüldüğünde hava sahalarının devletler için önemli bir gelir kaynağı olduğu açıkça fark ediliyor.

Dünyada hava sahasını kullanarak en çok gelir elde eden ülkelerden birisi de Rusya. Coğrafi konumu itibariyle büyük bir hava sahasına sahip olan ülke, Avrupa’dan Asya’ya ekonomik olarak gitmek isteyen neredeyse tüm havayolu firmalarının tercihi oluyor. YouTube’da yayınlanan bir videoda da Rusya’nın avantajlı hava sahası hakkında oldukça yararlı bilgiler veriliyor.

Devletin cebinden para çıkmıyor

İstanbul Havalimanı iç ve dış seferler için kullanılıyor. İstanbul Havalimanı’ndan yurtdışına giden bir uçak belirlenen rotaya göre Eurocontrol’e ödeme yapıyor ve daha sonra bu ücret aynı kuruluş tarafından ülkelere dağıtılıyor. İstanbul Havalimanı’ndan kalkan veyahut inen yurtiçi uçuşlarda Türkiye hava sahası kullanıldığı için herhangi bir devlete şirketler tarafından bir ödeme yapılmıyor.İstanbul Havalimanı’ndan kalkan veya inişe geçen ancak hava muhalefeti ya da acil durum bildiren yurtiçi seferi yapan bir uçak da elbette Bulgaristan veyahut başka bir ülkenin hava sahasına girebilir. Bu durumda da yine devletin cebinden bir para çıkmıyor. Yurtdışı uçuşlarında olduğu gibi bu uçuşlar için de şirketler Eurocontrol’e ücretlerini ödüyorlar.

CHP İstanbul milletvekil Gamze İlgezdi, Ulaştırma Bakanı Cahit Turan’a 8 Ekim 2018’de verdiği soru önergesinde de Bulgaristan’a para ödenip ödenmediğini soruyor. Turan tarafından verilen yanıtta İstanbul Havalimanı’ndaki iç hat uçuşlarında yapılan iniş ve kalkışların ülke sınırlarında kaldığı, dış hat uçuşlarında ise önceki yıllardan farklı bir uygulama yapılmadığı ifade ediliyor. 

Teyit, İstanbul Havalimanı’nı sık sık kullanan bir pilot aracılığıyla da yurt içi uçuşlarda Bulgaristan hava sahasına girilmediğini doğruladı. Teyit’in görüştüğü diğer uzmanlar da yurt içi ve yurt dışı her iniş için Bulgaristan’a para ödendiği iddiasının doğru olmadığını ifade etti.

Bunlara ek olarak Türkiye de hava sahasını kullanan uçaklar aracılığıyla önemli bir gelir elde ediyor. 2014 yılında Ukrayna üzerinde sivil bir uçağın vurulmasının ardından bölge kapatılmış ve kuzeyden gelen uçuşlar Türkiye üzerinden yapılmıştı. Milliyet gazetesi tarafından yapılan 30 Temmuz 2014 tarihli bir haberde dönemin Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan bu olayın Türkiye’ye günlük 30 bin avro fazladan kazandırdığını ifade etmişti.

Yine Eurocontrol’ün internet sitesinde 2019’un Ocak ve Haziran aylarında en çok ödeme yapan havayolu firmaları ve hava sahasından en çok gelir elde eden ülkelerin yer aldığı bir tablo bulunuyor. Buna göre THY bu 6 aylık süre zarfında ülkelere yaklaşık 140 milyon avro ödemiş. Türkiye ise hava sahasını kullanan uçaklar dolasıyıyla 2019’un ilk altı ayında 190.7 milyon avro kazanmış. Yine 2018 yılında Eurocontrol tarafından yayımlanan Performans Raporu’na göre Türkiye’nin 2025 yılında günlük 1200 ek uçuşa ev sahipliği yapacağı da vurgulanıyor.

Sonuç olarak İstanbul Havalimanı’na inen ve bu havalimanından kalkan tüm uçaklar için Bulgaristan’a ödeme yapılacağı iddiası yanlış. Havalimanından kalkan ve Bulgaristan’dan geçen uçuşlar için havayolu şirketleri Eurocontrol aracılığıyla ülkelere ödeme yapıyor. Ancak yurt içi uçuşlarda Bulgaristan hava sahası kullanılmadığı için şirketler herhangi bir ödemede bulunmuyor. Kaldı ki sivil uçakların ülkelerin hava sahalarından geçmesi de havacılık dünyasının en normal durumlarından birisini teşkil ediyor.

kaynak: teyit.org