* İlber Şiyak
Osmanlı Devleti’nin; Rumeli’yi fethetmesiyle birlikte İslamlaştırma ve Türk yerleşmesi politikaları ve Evlad-ı Fatihan diye bilinen Türkmen-Yörük yerleşimlerinin en ünlü olanı Köprülü / Veles şehrinden bahsetmek istiyorum. Sultan I. Murad Han tarafından Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılan Rumeli’ye, 1385 – 1440 ve 1481 yılları arasında, Anadolu’dan özellikle Saruhan ve Karaman Beylikleri’nden Önce Serez ve Filibe’ye, oradan da Pirlepe ( Prilep ), Manastır ( Bitola ) ve Florina, Üsküp ve Civarı ( Valandovo, Radoviş, İştip ) yöresine iskan edilen Türkmen- Yörüklerin yoğun olarak yaşadıkları bir yurt Köprülü ( Veles ). Osmanlı döneminde, köyleri ile birlikte yoğun bir Türk nüfusunun yaşadığı bu bölge, şehrin ortasından ” Vardar ” nehri geçtiğinden ve şehrin iki yakasının Vardar üzerine kurulan köprülerle bağlandığı için, Osmanlılar buraya Köprülü adını vermişlerdir. Köprülü’de Osmanlı döneminde yoğun bir Türk -Müslüman ahali yaşıyor iken, günümüzde toplam TÜRK nüfusu (2002) yılı resmi verilerine göre; 1.638 kişidir. Köprülü’de en eski yerleşim birimlerinde olan Çeltikli ( Orizari )de 19 kişi, Buzalkovo 22 kişi, Kruşye 1 kişi, Prelavec 21 kişi, Soyaklar, 3 kişi, Crkvina köyü 1950 yılında başlayan Serbest Göç ile tamamen boşalmıştır. Karatman’da tek bir aile vardır. Dorfullu’da yirmibeş aile, Cumalı (Lozovo) da iki hane, Türk yaşamaktadır. Bu bölgede Türk köyleri; Karatmanlı, Dorfullu, Köseler, Cumalı, Sarıhamzalı, Hamzabey, Dinler, Çalışlar, Kumanlar, Soyaklar, Mahmutçular,
Yuvanlı ve Gorobinsa’dır. Köprülü ve civarından göç edenler yoğun olarak Manisa ve İzmir’de iskan olmuşlardır.
REKALILARIN KARDEŞLERİ
Ha; bir de Köprülü’de Müslüman Torbeş ahalinin yaşadıkları
Aşağı Vranyovça,Yukarı Vranyofça, Melnisa, Viniçani, Vodovrat ve Rosoman
köyleri bulunmaktadır. Özellikle Vranyofça ve Melnisa Köyleri biz Reka yöresi Torbeşleri açısından önemlidirler. Köprülü’ye 28-30 kilometre mesafede, Yakupica Dağı’nın eteklerinde kurulmuş, ilk yerleşim yeri Yukarıda ve sonraları da aşağı da kurulan Vranyofça köyleri, 1953 yılı nüfus sayımına göre 450 hane ve 4 bin 100 kişilik nüfusa sahip büyük köydür. Üsküp’te ki Saymanlık Kütüğünde ” Vranofça-i Bala” ismi ile kaydedilmiştir. Miladi 1770 yıllarında kurulmuştur. Makedonya’nın batısında yer alan ve Manastır Vilayeti’nin
Debre-i Bala Sancağı’na bağlı, Reka-i Bala ve Reka-i Zir Nahiyelerinde
Kolera Salgını musallat olur. Halk salgından kırılır. Bunun üzerine ekseri çoğunluğu benim doğduğum ve Atalarımın köyü olan Jirovnisa, o yıllardaki ismi Zarnovnisa ‘dan ve civarda bulunan Rostuşe, Velebrdo ve Prisoynisa köylerinden göç edip kaçan halk önce, Vardar kıyısında bulunan Zelenikovo kasabasına yerleşirler. Bu bölgenin Vardar’a yakın oluşu ve sel korkusu ile sivrisineklerden dolayı sıtma korkusundan tekrar göç ederler. Bir kısmı Melnisa köyüne, diğerleri de Yukarı Vranyofça köyüne yerleşirler. İlginç bir tespitimi paylaşayım; Bu köylere yerleşen Reka’lılar geldikleri eski köylerindeki sokak, mahalle ve kabile isimlerini aynı şekilde günümüze kadar kullanmaktadırlar.
Konuştukları Makedonca Dil’i ( Naşinski ) dediğimiz Reka Torbeşleri’nin dilidir. Günümüzde bu iki köy, Jirovnisa köyü ile 1974 yılından buyana kardeş köy anlaşması çerçevesinde ikili ilişkilerini geliştirmişlerdir. Bu köylerden göç eden kardeşlerimizin büyük çoğunluğu, İzmir/ Çiğli, Şemikler, Yenimahalle, Nergis, Demirköprü, Maltepe ve Tuzlayolu mahalleleri, Manisa / Akhisar, İstanbul, Kırklareli, Bursa, Yalova, İzmir / Eski Foça, Seferihisar, Tire ve az sayıda Sinop’ta yerleşmişlerdir. İşte böyle değerli hemşerilerim. Ben boşuna demiyorum. Makedon olmak başka, Makedonya’dan göç etmiş olmak başka bir şey ..!!! diye. Bilmem anlatabildim mi …? Selam ve saygılar sunarım.
Babaları körülü-Bekirli gömeni bir ailenin ferdiyim,selamlar
Merhabalar
Ben de Köprülülü bir ailenin torunu olarak yazınızı ilgi ile okudum fakat yazının kime ait olduğunu anlayamadım. Sizlerle iletişime geçmek isterim.
Prof.Dr. Sevcan AKESİ