Osmanlı kuş sarayları 5 asırdır hoşluğunu korunuyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – Osmanlı Devleti’nde kuşların yuvası olması hedefiyle 16. yüzyıldan itibaren birtakım mescitlerin, medreselerin ve türbelerin duvarlarına yapılan kuş meskenleri, bugün hala birçok kuş cinsine mesken sahipliği yapıyor.

Hem mimari hem de insani açıdan estetik bir niyetin yapıtı olarak ortaya konulan yapılar, Osmanlı medeniyetinde, canlılara gösterilen merhametin de simgesi olarak görülüyor.

Serçe, güvercin ve sığırcık üzere birçok kuş çeşidinin barınması için inşa edilen kuş sarayları, mimari yapıtların bilhassa güneş gören ve rüzgar almayan kısımlarına yapılıyordu.

“Kuş meskenleri, yapıldığı periyodun mimari ve estetik zevkini gösteriyor”

Tarihçi, müellif Mehmet Dilbaz, Osmanlı kuş saraylarının tarihi, yapılış maksadı, geçmişten bugüne değeri ve bu yapıtların öteki toplumları nasıl etkilediğini AA muhabirine anlattı.

Osmanlı’da kuş saraylarının aslında İslam’la kontaklı bir gelenek ve vakıf kültürünün yapıtları olduğunu belirten Dilbaz, “Hikayenin temelinde amel defterinin kapanmama muhtaçlığı var. İslam dininde Hazreti Peygamberin meşhur bir hadisinde de belirttiği üzere, beşerler öldükten sonra onları kurtarabilecek kimi şeyler; ilim, iyi bir evlat ve hoş bir yapıttır.” dedi.

Dilbaz, Türk İslam sanatının tepeye çıktığı periyotlarda Osmanlı toplumunda faydayı daima hale getirme şuurunun arttığını aktararak, toplumsal hayatın sürdürülebilmesine yönelik de çok sayıda vakıf kurulduğunu söyledi.

Geçmişte sokak hayvanlarının beslenmesi ve barınmasıyla ilgili değerli çalışmalar yapıldığına dikkati çeken Dilbaz, şu bilgileri verdi:

“Allah’ın dilsiz birtakım canlıları var. Bilhassa kış aylarında kuşların barınması için kimi yapılar düşünülmüş. İstanbul’da birinci kuş konutunun ne vakit yapıldığı net olarak bilinmiyor. Zira herkes bilir İstanbul’un makus tarihi, bir sarsıntı, iki yangın… Münasebetiyle ahşap kuş konutlarından günümüze maalesef ulaşan yok. Fakat taş biçiminde ya da mermerden oyulmuş kuş konutlarını görmemiz mümkün. Yasal Sultan Süleyman devrinden itibaren kentin farklı yerlerinde yapılmış kuş konutlarına rastlamak mümkün. Osmanlı’nın estetik sanatı, aslında günümüze pek çok şeyi taşıdı.”

“Osmanlı kuş sarayları, günümüzde pek çok ayrıntısını kaybettiğimiz bir estetik zevkti”

Kuş meskenlerinin ekseriyetle tuğladan yahut taştan yapıldığına fakat birinci örneklerin ahşap olduğuna işaret eden Dilbaz, “Osmanlı kuş sarayları, günümüzde pek çok ayrıntısını kaybettiğimiz estetik bir zevkti. Ecdat, bu sarayları yalnızca kuş içine girsin, yaz, kış burada kalsın, yumurtasını bıraksın ya da kendisini soğuktan, kardan, yağmurdan korusun, anlayışıyla yapsaydı, yalnızca dört duvar yapardı. Ecdat estetik bir zevk sahibi olduğu için bu kuş konutlarını hangi periyotta yapıldıysa, o periyodun mimari ögelerine uygun bir biçimde zarafet ve ayrıntıyla yapmış. Hasebiyle günümüze ulaşan kuş konutları kendi yapıldığı devrin net bir formda mimari ve estetik zevkini gösteriyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Mehmet Dilbaz, evvelki yüzyıllarda kış aylarının daha çetin geçtiğini, kar örtüsünün uzun müddet erimeden durduğunu aktararak, “Kuş meskeni yalnızca estetik bir keyif için yapılmıyor. İki yüz yıl evvel İstanbul’da çok ağır ve çok soğuk kışlar vardı. Soğuk ve ağır kışlarda iki ay boyunca kar örtüsünün kalkmadığı iklimlerde, bu kuşların girip sığınabileceği, içinde hayatlarını devam ettirebileceği tek ortam kuş meskenleriydi.” diye konuştu.

“Dünyada bizim kadar ayrıntıcı bir vakıf anlayışı yok”

Vakıf kültürünün Osmanlı medeniyetinden çıkmış bir gelenek olduğunu vurgulayan Dilbaz, şunları aktardı:

“Antik Roma’da bir vakıf kültürü yok. Günümüzde artık çağdaş devletler, Osmanlı’nın vakıf mantığını anladıktan sonra kendi içlerinde vakıflar kurarak bu formda hayır işleri için kimi çalışmalar başlattı. Lakin hiçbir vakit bizim kadar ayrıntıcı bir vakıf anlayışı yok. Bir vakıf kuruluyor yurt dışında eğitim, burs veriyor. Ancak biz sokak hayvanlarını, serçeleri beslemek için vakıf yapıyoruz. Leyleklerin kırık kanadını tedavi etmek için vakıf kuruyoruz. Bursa’da leylek için hastane yapıyoruz. Buna misal bir örnek ben şu ana kadar görmedim yani dünyada bu türlü bir şey yok. Esasen bu türlü bir şey olsa bunu allayıp pullayıp bütün dünyaya da anlatırlardı medya vasıtasıyla. Bizim kadar detaycısı yok.”

Tarihçi, müellif Dilbaz, Osmanlı medeniyetinin materyalist olmadığının altını çizerek, kurulan vakıfların üzerinden yüzyıllar geçse de insanlığa hizmet ettiğini vurguladı.

İstanbul’da başta tarihi yarımada olmak üzere pek çok semtte örnekleri görülen kuş meskenleri, “Kuş köşkü, “Kuş sarayı”, “Serçe sarayı” ve “Güvercinlik” isimleriyle anılıyor.

Çoğunlukla taş ve tuğladan işlenerek, inşa edilen kuş konutlarının rüzgar almamasına, güneşten ve yağmurdan korunmasına dikkat edildiği anlaşılıyor.

Üsküdar Valide Sultan Mescidi, Üsküdar Ayazma Mescidi, Eyüp Sultan Camii, Bali Paşa Mescidi, Şehzade Cami, Sultan Üçüncü Mustafa Türbesi, Büyük Selimiye Camii, Seyyid Hasan Paşa Medresesi, Sultan 1. Mahmud Mektebi ve Millet Yazma Eser Kütüphanesi üzere çok sayıda tarihi yapıda İstanbul’daki kuş meskeni örnekleri görülebiliyor.

Muhabir: Adem Kutucu